In aansluiting op het uitspreken van mijn lectorale
rede gistermiddag, wil ik in deze blog één aspect van mijn betoog belichten.
Sinds het verschijnen van de moderne mens, zo'n ruime 200.000 jaar geleden,
heeft de mens 3 belangrijke technieken tot haar beschikking: 1. Het vuur (en
veel later elektriciteit en kernenergie), 2. De hefboom (hamers, schrapers en even
later wielen en katrollen, krukassen en hydrauliek) en 3. Taal (religie,
ethiek, filosofie & logica, recht, wiskunde, economie en (veel) later
code). Taal is wellicht de meest machtige technologie, maar heeft pas in de
twintigste eeuw haar kroonpositie binnen de technologieën ingenomen.
Wat betekent dit voor de (toepaste) psychologie?
Vorige week schreef ik: "(J)uist nu technologie
via code in het talige domein is gekomen (programmeertaal), zijn er kansen voor
toegepast psychologen om technologie te helpen ontwikkelen die bijdraagt aan
een inclusieve samenleving". Meerdere programmeertalen zijn in de
psychologie ontstaan, juist omdat psychologen in computationele theorie een
model zagen om menselijke cognitie en gedrag te simuleren en mogelijk ooit te
"verklaren". Volgens computationele theorie zou ons brein werken als
een CPU, een centrale processor, die op grond van binnenkomende informatie via
denkprocessen tot handelen overgaat. De omzetting van invoer tot uitvoer vindt
plaats op basis van "software", ofwel programmatuur, die aangeboren
zou zijn, of door leren en ervaring zou zijn ontstaan. De computer als metafoor
voor ons brein is inmiddels (grotendeels) verlaten.
Helaas is daarmee ook het besef verdwenen dat code een
goede beschrijving kan geven van mentale processen, of ten minste kan worden
ingezet om de gemachineerde omgeving te programmeren waar mensen zich in
begeven. Als deze omgeving optimaal geprogrammeerd is, komen mensen optimaal
tot hun recht in tal van praktijkgebieden, van onderwijs tot sport en van kunst
tot zorg. De apparaten, bijvoorbeeld een digitale leeromgeving, of een
tekenprogramma, zijn bedoeld om cognitieve (of emotionele of motorische)
processen binnen de gebruiker te stimuleren. Daarmee zijn het
"psychologische" tools, en is het dan ook handig als psychologen mee
kunnen bouwen aan de besturing van dergelijke processen. In onze
psychologieopleiding is leren programmeren gelukkig een voor alle studenten
verplicht onderdeel. Want psychologie komt onder meer voort uit de filosofie,
waarvan logica een kernonderdeel vormt.
Niet voor niets noemde Newton zijn
revolutionaire Principia (1687) een filosofie (Philosophiae
Naturalis Principia Mathematica), en waren de grote filosofen van de
Verlichting, net als die in de oudheid, zowel filosoof als wiskundige. Newton
voorzag de praktische mechanica, die de moderne mens al sinds haar ontstaan tot
haar beschikking had (zoals gesteld in de vorm van hefbomen: hamers, schrapers
en even later wielen en katrollen), van een argument, een talige
(filosofische/wiskundige) beschrijving. Korte tijd later bleek deze
beschrijving ook praktisch, en taal (hoofdzakelijk latijn en wiskunde) nam meer
en meer het voortouw. Ook de derde grote kracht - het vuur - werd
talig/mathematisch veralgemeniseerd in argumenten naar
energie, en elektriciteit (Maxwell 1831-1879) en korte tijd later kernenergie
(Einstein, 1879-1955). Maar pas toen de computers rechtstreeks via machinetaal
(en later meer abstracte "symbolische" code) mechanische en
energetische processen konden aansturen, had taal haar kroonpositie als
kardinale techniek ingenomen.
Om vele redenen is leren omgaan met smart Technology
geen vak. Juist ook niet omdat dit soort techniek juist zo intuïtief is
ontworpen dat soms letterlijk een chimpansee er mee kan werken (alleen de
glasplaat moet daarvoor verdikt worden). Leren ontwerpen en bouwen van slimme
technologie om mentale processen op gang te brengen, is daarentegen wel een
vak. Juist hier ligt naar mijn idee een toekomst voor toegepast psychologen.
Tenslotte wil ik iedereen hartelijk danken voor de
aanwezigheid, het overtrof mijn stoutste verwachting…
PS voor de liefhebbers bijgevoegd de rede.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten