In Wezen

Wie ben ik? Waar kom ik vandaan, waar ben ik op weg naar toe? Wat ben ik wezenlijk, en wat ben ik tijdelijk, bijvoorbeeld om te voldoen aan verwachtingen, van mezelf, of van mijn directe omgeving, of van de wereld om me heen? Is mijn wezen materieel, of (ook/uitsluitend) immaterieel? Dit soort vragen stellen we allemaal wel eens, en hoewel het letterlijk en figuurlijk wezenlijke vragen zijn, ontsnappen ze (grotendeels) aan de wetenschappelijke belangstelling. Ze zijn niet direct objectiveerbaar en daarmee niet toegankelijk voor de wetenschappelijke methode. Maar feitelijk zijn ze juist bij uitstek psychologisch (en filosofisch). Inner Development Goal 1 luidt Being, in het Nederlands vertaald, Zijn. Het Engelse being is echter naast zijn, ook worden (proces) en wezen (creatuur, schepping).

Wat ik als ik of mijn wezen beschouw, heeft meerdere bronnen. Zo is er mijn geschiedenis, die zowel impliciet, als expliciet mijn geheugen vormt. Impliciet via geautomatiseerde reacties, vaardigheden en duidingen van patronen en spiegelingen uit de wereld die ik waarneem via mijn zintuigen. Expliciet zijn er de herinneringen, die ik terug kan halen, en ook de gedachten die ik in het hier en nu kan vormen over wat ik waarneem, herinner of over wat ik doe of zou moeten doen. Dit is onze centrale aandacht, die we vaak aanduiden met ik. Ik denk, ik besta… Maar ben ik dan mijn bespiegeld handelen in de wereld? Is dan mijn Being?

Laten we daar op inzoomen. Alleen al het internet biedt via onder meer de sociale media ontzettend veel bronnen waartoe ik me verhoud. Wat me wordt voorgespiegeld kan ik van goedkeuren tot afkeuren, of gaan begeren of juist vermijden. Ook vele andere spiegels kunnen me “vertellen” wie ik ben, mijn diploma’s, titels, functies, prestatie indicatoren, vaardigheden, talenten en beperkingen, IQ, persoonlijkheidstype, DSM5 classificaties. Allen kunnen gaande ons leven mede bepalen wie ik ben. Maar gaan ze over wie ik wezenlijk ben? Of vormen ze allemaal bij elkaar een soort band of sfeer om ons heen van “spiegel” beelden, attributen, die we gaan gebruiken om onze tooi die we de wereld (en onszelf) tonen mee op te bouwen. Net als een letterlijke spiegel, vormen ze een spiegelsfeer, die zo echt lijkt, dat we soms bijna gaan geloven dat wij de optelsom van alle spiegelingen zijn. Lang niet allemaal worden we, zoals Narcissus verliefd op ons spiegelbeeld, en verdrinken we als we trachten met de spiegel die de rivier des levens vormt proberen samen te vallen. Velen van ons hebben feitelijk zelfs een hekel aan (delen van) hun spiegelsfeer.

Sinds het internet is deze spiegelsfeer meer in onze persoonlijke ruimte gekomen. Op de sociale media spiegelen we ons aan “vrienden” in schijnbaar perfecte levens en avonturen, geregisseerd om goed, avontuurlijk, of fantastisch over te komen. Wat wij vanuit onszelf, als het ware van binnenuit (geheugen, eigen continue leven) weten, is niet zonder meer hierop af te stemmen. Moderne apps kunnen me een spiegel voorhouden, waarin ik real-time een mooiere kaaklijn, of prachtige wimpers heb. Zelf weet ik beter. Ik ben niet (of in ieder geval veel meer, of minder) dan mijn bespiegelingen. Hoewel het bijvoorbeeld van waarde kan zijn om te leren kijken naar mijn gedrag door de data van de smartwatch (wanneer vind ik iets spannend en gaat mijn hartslag omhoog, loop of beweeg ik wel genoeg), en zo ingesleten ongezonde patronen kan leren veranderen (de smartwatch als therapeuticum), gaat dit niet over mijn wezen. Ik ben niet mijn Quantified Self.

Hoe kom ik voorbij de schijn? Volgens IDG gaat zijn over Innerlijk Kompas, het hebben van een diep gevoel van verantwoordelijkheid en inzet voor de waarden en bijdragen aan het welzijn van het geheel, over Integriteit en Authenticiteit, Openheid en Leermentaliteit, Zelfbewustzijn en Aanwezigheid (in het hier en nu kunnen zijn, zonder oordeel). Kortom, om te werken aan Zijn, wie ik Ben en waar naartoe ik op weg ben (Worden), mijn Wezen, is het goed om bewust te worden van de spiegelsfeer rondom ons, en daar doorheen te breken, naar de diepere laag waar IDG1 over gaat.