Diversiteit gaat meestal over verschillen tussen organismen, over veelkleurigheid en rijkdom in natuurlijk variatie. De afgelopen weken betoogde ik dat gelijkmakers zoals onderwijs een belangrijke rol hebben gespeeld in de emancipatie van man en vrouw, rijk en arm, kleur en geloof. Daarmee leverde ze haar bijdrage aan gelijke kansen voor iedereen. Tevens betoogde ik dat als we doorschieten met gelijkmakers – bijvoorbeeld onder het excuus van standaardisering, normalisering, of efficiëntie – het risico lopen verschilmakers, de diversiteit die kenmerkend is voor een veelkleurige mensheid te elimineren. Onderwijs gaat dan bijvoorbeeld lijken op wat Pink Floyd in The Wall beschreef. Generatieve AI is een ongekende gelijkmaker, het maakt van iedereen een schrijver, tekenaar, of componist. Het hoeft nauwelijks betoog dat leerfabrieken zoals the Wall, of door AI geproduceerde teksten en tekeningen, een bedreiging vormen voor diversiteit. Wel efficiënt, economisch rendabel, niet ethisch/moreel hoogstaand menswaardig. Dat nu vanuit overheden Diversiteit, Emancipatie en Inclusie onder druk is komen te staan, omdat de deur openzetten voor bijvoorbeeld generatieve AI winstgevend is en in een wereld waar oorlog dreigt iedere natie economisch zo sterk mogelijk wil zijn, is evenmin erg verrassend.
Dat wij, burgers, kunstenaars, wetenschappers, in al onze veelkleurigheid zo makkelijk met de (technocratische) winden meebuigen, verbaast me wel. De aanvankelijke weerstand tegen bijvoorbeeld ChatGPT lijkt volledig verdwenen, en op de sociale media tooit bijna iedereen zich met mijns inziens toch wat misplaatste trots in de veren van generatieve AI. Je mag heel veel vinden, maar als je daar niet voor uit durft te komen, zijn je standpunten weinig waard.
Bij bespiegelingen over diversiteit hebben we het vaak over de diversiteit tussen mensen. Inter-persoonlijk. Je kunt echter ook kijken naar de diversiteit binnen een persoon, intra-persoonlijk. Een mens kan zich verzetten tegen een nieuwe baas, of een nieuwe techniek, om uiteindelijk de weerstand volledig kwijt te raken, en alsnog de persoon of technologie (bv generatieve AI) te omarmen. Sommige mensen buigen makkelijker mee, zijn meer conformistisch, dan anderen. Sommige mensen lijken een kameleon, wisselvallig, soms daarbij uitgesproken, meestal oppervlakkig.
Intra-persoonlijke diversiteit kan ook veel dieper zitten, meer wezenlijk. Liefde bijvoorbeeld, kan ook echt bekoelen, en soms zelfs eindigen in volkomen onverschilligheid (de ultieme haat). Sommige mensen kunnen met meer recht dan anderen zeggen dat ze nu echt een ander mens zijn dan ze waren toen ze jong waren. In de complexe systeemwereld waarin we leven, met een zeer dominante cultuur van beschikbare media – muziek, radio en tv programma's, sociale media – en mediaformats – van platenspelers tot internetdiensten als Netflix – wordt onze intra-persoonlijke diversiteit (veranderlijkheid) ook behoorlijk onder druk gezet. Het bijzondere is dat we hier praktisch nooit over nadenken.
Een paar jaar geleden schreef mijn dochter Deborah het liedje Tell me why. Het raakt aan het (ontwikkelings) psychologische begrip “foreclosure”, waarbij vroegtijdig een proces van verkenning wordt afgesloten, waardoor veel mogelijkheden niet worden verkend. Een kind kan er al op 10 jarige leeftijd van overtuigd zijn dierenarts te willen worden. Het zet zich in voor goede cijfers om na de middelbare school toelaatbaar te zijn op de universitaire opleiding diergeneeskunde. Als ze jaren later, ondertussen 17 jaar oud, het bericht krijgt te zijn toegelaten, is er in plaats van blijdschap vertwijfeling. Ondanks blijdschap en trots bij haar ouders, komt ze na een periode van mokken "uit de kast": ze wil niets liever dan … psychologie studeren.
Dit schema van foreclosure is in de song naar de volwassenheid geplaatst, naar de keus voor een partner, en dan, vele jaren later, het besef dat deze keuze niet meer past bij de mens die je nu geworden bent. Het liedje beschrijft hoe in een persoon gevoelens over de tijd veranderen. De persoon gaat zich afvragen of/waarom die eigenlijk nog wel.verlangt wat ooit het meest begeerlijke was. Hoe vaak verzuchten mensen niet als ze bv foto's van zichzelf lang geleden bekijken, dat ze nu een totaal ander mens zijn geworden? Deborah schreef de song als opdracht voor haar school (conservatorium), en vroeg mij het te zingen, omdat ik oud ben en daarmee in haar ogen geloofwaardiger dan zij (toen 19 of 20) deze vervreemding kon “verbeelden”. Vervreemding behorend bij het opnieuw beschouwen van een (afgesloten) keuze van lang geleden die niet meer vanzelfsprekend is in het hier en nu.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten