In deze tijd van de top 2000 lijsten, waarin we elk
jaar weer dezelfde liedjes horen, las ik het boek Het kapitaal in de
21e eeuw van Thomas Piketty. Hoewel economie als vakgebied ver van
mijn bed ligt, moet ik toegeven dat ik het een fascinerend boek vind. Vooral
fascinerend vind ik de empirisch onderbouwde observatie dat in economische
systemen vanaf een zeker moment of bedrag het rendement op vermogen sneller
groeit dan het vermogen uit eigen arbeid, met als gevolg, aldus Piketty, dat
het verleden het heden opeet. Alleen als je zeer grote vermogens zeer zwaar
belast, kan je zorgen dat vermogen slinkt, en dus dat er niet generaties
nageslacht van vermogenden komen die zonder enige arbeid wel alle macht in
handen krijgen die nu eenmaal onlosmakelijk is gekoppeld aan het bezit van een
groot vermogen. Maar wat heeft dit nu met de top 2000 te maken?
Alles! In een gunstige tijd, waarin er veel oog en oor
was voor popmuziek, konden artiesten en platenlabels relatief gemakkelijk hits
scoren. Deze liedjes vielen als het ware in een rijke voedingsbodem, en vormden
de componenten van een bloeiende volkscultuur, die economisch uitstekend door
de platenmaatschappijen tot rendement werden gebracht. Niet perse omdat de
liedjes, of artiesten allemaal zo geweldig waren, maar het was gewoon de juiste
tijd. Als een artiest zich op de juiste plaats bevond, dan ging de rest als het
ware vanzelf.
Ondertussen is het al lang niet meer popmuziek waar
jonge mensen een centrale focus op hebben, maar ligt dat veel meer verspreid. Popcultuur
vandaag de dag gaat van games, naar populaire films, memes en mode. En vooral
ook naar heel veel gadgets vooral in de vorm van smartphones en sociale
media-apps. Maar het vooral in de jaren 60, 70, en 80 opgebouwde
"vermogen" in de vorm van grote hits van dito artiesten, zal nog
steeds niemand ontgaan. Hele radiozenders draaien niet anders, en als
"soundtrack" van generaties blijven de hits en artiesten zowel in ons
geheugen, als ook dat ze hun eigen populariteit in stand houden.
In een krantje van de schouwburg lees ik dat Joris
Teepe, de fantastische bassist en hoofddocent jazzbas aan het Groninger
conservatorium, zegt dat een jazzbassist geen echte jazzbassist is als hij niet
in New York is geweest. Ook wij houden studenten psychologie nog steeds voor
dat je geen psycholoog kan worden, als je niet grondig al die al lang verlaten
theorieën en modellen hebt bestudeert (bijvoorbeeld het behaviorisme, of het
computationalisme). Twee voorbeelden waarin "vermogen" uit het
verleden zo irrationeel hoog wordt verheven, dat het de vrijheid van denken en
creativiteit in het hier en nu in de weg staat. Ook hier rendeert in het
verleden opgebouwd vermogen meer dan hedendaagse arbeid, zelfs al is dat
vermogen "fout" of evident subjectief. Dit kan slechts door revolutie
doorbroken worden, want het "systeem" houdt zichzelf in stand, net
als in Piketty's economische systeem. Het schijnbaar "liberale"
systeem kent zo weinig sociale ambitie, dat er voortdurend mensen uitgestoten
worden: hier de jonge generatie.
Alleen als deze buitengesloten mensen georganiseerd
raken, kunnen ze een nieuwe tegenbeweging vormen, waarbij in de voorhoede
arbeid en creativiteit kan renderen, zoals de beweging waarin bijvoorbeeld de
Beatles groot werden, of veel later de housemuziek, of in de psychologie de
positieve psychologie. Dit zijn revoluties, disrupties. Geleidelijkheid wordt
namelijk niet getolereerd. Bassist Joris Teepe, bijvoorbeeld, spreekt in
genoemd artikeltje negatief over jongeren die niet perse naar pioniers zoals
Jimmy Blanton, Paul Chambers, Miles Davis of John Coltrane willen luisteren. De
revolutionairen van vandaag zullen - als ze morgen het pluche hebben bereikt -
vanzelf hun tweede (meer liberale) gezicht tonen. Dat doen we allemaal; onze
eenmaal bereikte positie houden we graag vast. Dat geldt ook voor mij, ik ben
niet anders! Daarom is dit ook geen politieke kwestie, maar een psychologische.
Dat is waarom traditionele beroepsgroepen (notarissen, artsen) nog steeds veel
invloed hebben, ook al zijn hun vakinhouden puur interdisciplinair geworden...
Door zo’n beroep te kiezen, krijg je al “vermogen” uit het verleden mee (zouden
deze opleidingen daarom zo populair zijn?). Ook geboren zijn in bepaalde
“succesvolle” landen zet je al op voorhand op voorsprong vanuit de rendement
op vermogen gedachte…
Terug naar top 2000 songs. Zoals gesteld zijn talloze
radiozenders volledig gericht op "vermogen" (hits) uit het verleden.
Ook hier geldt helaas dat vermogen uit arbeid dit niet meer kan doorbreken. Er
worden prachtige liedjes gemaakt door Singer-songwriters van nu, en met de
moderne studiofaciliteiten ook nog eens prachtig geproduceerd. Maar als een bij
wijze van spreken 100 keer mooiere song dan een gemiddeld top 2000 liedje 500
keer beluisterd wordt op YouTube, is dat veel. Piketty verwoordde het heel
dichterlijk: het verleden eet het heden op. Rendement uit in het
verleden gescoorde hits, toen er nog aandacht was voor popmuziek, rendeert ook
hier meer dan talent uit eigen arbeid. De Top Tweeduizend's en Skyradio's van
onze wereld eten ook hier het heden op. Eet smakelijk!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten