Vrij van Tijd?

De tijd tikt door en wacht op niemand. Is dat zo? Of hebben we het dan over de klok? Staat de tijd stil als er geen enkele klok meer tikt? Of is tijd “gewoon” de causale (voor-na) structuur van gebeurtenissen? Als iemand een eeuw terug wil in de “tijd”, bedoelt die dan niet te zeggen dat er toen gebeurtenissen hebben plaats gevonden, waarvan die onderdeel had willen uitmaken? Of als we verlangen een week terug in de tijd te gaan, of zoals in het beroemde Beatles liedje, een dag, betekent dat dan dat we de gebeurtenissen waar we deel van uitmaakten anders zouden willen laten verlopen?

Wat eerder gebeurde, laat onherroepelijk haar sporen na. In onze behoefte om onze levens te controleren, zouden we dan het liefst ook het verleden controleren, waardoor vreselijke gevolgen van historische gebeurtenissen uit zouden blijven. Wie heeft er nooit aan gedacht om terug te gaan met een tijdmachine en Hitler te doden, op een moment dat het nog relatief makkelijk was? Zou de holocaust dan nooit hebben plaatsgevonden?

In Set me Free (the curse) zing ik over de vloek die het verleden nalaat in het heden. Ik verlang daarvan vrij gezet te worden. Voor mij was de vloek het lijden van mijn ouders in de oorlog, hun gevecht met religie en zichzelf, en misschien ook mijn eigen anders zijn als kind, waarmee ik het er niet makkelijker voor ze op maakte. Toen ik de song schreef en opnam in 1982, voelde ik me zowel bevrijd van mijn eigen “vloek” (ik was een vreemd kind geweest, dat nu een “normale” wereldburger was geworden als muzikant en muziekleraar), als bezwaard met het verleden, dat zichtbaar haar sporen naliet op een wereld die steeds meer op George Orwell's 1984 ging lijken in mijn ogen, die steeds dwingender iedere burger in een technocratisch keurslijf aan het dwingen was, waarbij de natuur en het natuurlijke verdrongen werden.

Het is bijzonder om stil te staan bij ons idee van tijd. Datgene dat we doen, is gebaseerd op gedachten, patronen, emoties die al verleden zijn op het moment dat we het doen. De toekomst is een verwachting, op grond van ons vermogen om vanuit het verleden te extrapoleren. Onze angst voor crises, overstromingen, natuurrampen, oorlogen en epidemieën, proberen we vlot te trekken door nog meer controle uit te oefenen in ons heden, dat natuurlijk vrijwel direct onderdeel wordt van het verleden, dat juist in de technologische versnellingen waarin we ons bevinden steevast sterker en op steeds meer gebieden haar sporen nalaat voor ons nageslacht. De handelingsruimte in een wereld die zo globaal en tegelijkertijd exact met microchips en nanotechnologie wordt “gecontroleerd”, wordt steeds kleiner. Het valt dan ook te verwachten, dat begin twintigers nu en in de nabije toekomst, sterk zullen verlangen om vrij gezet te worden van de (technocratische) erfenis die onze generatie en de generaties daarvoor hebben achtergelaten.

David Attenborough spreekt van het omarmen van de wildernis. De natuur weer toelaten, zal helpen onze eigen eindigheid weer te gaan accepteren. Want het verkwanselen van de oneindige natuur waaruit we voortkomen en het niet accepteren van onze eigen sterfelijkheid (eindigheid) zijn twee zijden van dezelfde medaille. We vertrappen de natuur om onze individuele eindigheid een paar jaar uit te stellen, maar als we het leven op de planeet voor complexe primaten (waaronder homo sapiens) onmogelijk hebben gemaakt, dan zijn wij geen onderdeel meer van de oneindigheid. Voor mij is tijd niets meer en minder dan datgene dat wij doen in tijd-ruimtelijke relatie (3D + historisch dus 4D) met de natuur waar we uit voortkomen en waar we tegelijkertijd deel van blijven uitmaken, in een complex universum, dat we nooit zullen controleren. Een natuur en universum, die ik niet begrijp, die voor mij wild en vreemd is, en waarvan ik me afvraag of ik me daaraan zou durven overgeven... Maar je niet overgeven is op lange termijn geen optie. Dus zou ik nu minder dan in 1982 de vrijheid niet meer buiten mezelf zoeken: Ik durf te proberen los te laten in plaats van de gebiedende wijs Laat me vrij!

The Sea, in het begin was er het woord, het woord werd ... gerapt!

De Holocaust begon niet met gaskamers, maar met woorden, las ik op de nieuwssite. Hel, haat, maar ook hemel en liefde, alles begint met woorden. Het woord is dé menselijke superkracht, het bindmiddel in menselijke netwerken. Van oudsher verbinden mensen zich met elkaar in gemeenschappen, in netwerken. Daarbij zijn twee zaken van belang: fysieke begrenzingen en gemeenschappelijke verhalen. Verhalen (informatie) zijn de lijm tussen de cellen in het netwerk. Ze geven duiding aan wie we zijn, wat we waarom nastreven, wat we doen en hoe we de gemeenschappelijke ruimtes met elkaar delen. Met onze primaten breinen zijn we heel goed in staat om al informatie delend met elkaar samen te werken. Kortom, de verhalen/informatie die we delen, zijn de lijm waarmee we met elkaar verbinden. We hebben natuurlijk altijd beperkte informatie tot onze beschikking, en dat geeft dynamiek onze communicatie: denken, analyseren, roddelen, etc. Roddelen, bijvoorbeeld, doen we graag en veel, en dat houdt de verbindingen bij veranderende fysieke omstandigheden flexibel. Er zijn antropologen die stellen dat juist ons unieke vermogen tot roddelen ons tot een intellectueel hoog ontwikkelde soort heeft gemaakt. Ook in het tijdperk van informatietechnologie, zijn het nog steeds de collectieve verhalen (waaronder roddels en conspiracy theories) die ons aanzetten tot verbinden (en verbreken).

De fysieke grenzen aan gemeenschappen, gezin, wijk, dorp, vereniging, zijn altijd heel bepalend geweest in wie met wie zal verbinden. Door massamobilisering, met als gevolg verdere globalisering en daarna ook digitalisering met als gevolg het ontstaan van virtuele gemeenschappen, is dit aspect – het fysieke – volstrekt veranderd. Veel mensen zijn meer verbonden in sociale netwerken dan in hun steeds grootschaliger wordende fysieke leefomgeving. De systeemwereld die is ontstaan, werkt echter ook sterk in op het wellicht meest onderscheidend menselijke aspect, het verhalende. We worden gebombardeerd met informatie, en juist in een sociale media omgeving, worden we op grond van onze continu gesurveilleerde aandacht in informatie bubbels geplaatst en van daaruit gebombardeerd met informatie content die onze aandacht gevangen houdt. Dat lost als het ware het cement waarmee we fysiek onderdeel zijn van onze gemeenschappen op.

In de openingssong van Whirling Dust, The Sea, staat de zee voor de massa, die niet meer door de gemeenschappelijke verhalen, maar door de systeemorde in alle mogelijke richtingen kan worden gedirigeerd. In 1982 was dat doordat ik door de bril van George Orwell's 1984 naar de opkomende systeemorde en globalisering keek. Nu, op Whirling Dust '24 heb ik mijn zoon Thorvald gevraagd een tekst te schrijven en te rappen, die de invloed van Big Tech op het ontstaan van virtuele “zeeën” beschrijft.

Het belangrijkste aspect is dat ook de politieke leiders geen goede verhalen meer hebben. Neem generatieve AI. Voor het eerst in de geschiedenis heeft de mens niet een gereedschap gecreëerd, maar een ding dat “agency” (wilsbekwaamheid) heeft. Niemand weet waarom we dit nodig hebben. De crises waarin de mensheid en de planeet verkeren, zijn duidelijk: gevaarlijke afname van biodiversiteit, vervuiling, klimaatverandering, etc. Maar het enige perspectief dat geboden wordt, is dat we Musk, Trump en Zuckenberg niet het alleenrecht moeten geven op de razendsnelle ontwikkelingen van Big Tech, we moeten meedoen. De afgelopen week hoorden we de Britse prime minister Keir Starmer de noodzaak van AI ontwikkeling op Britse bodem benadrukken, hij sprak van “the global race of our life”. Er moeten Britse “breakthroughs” komen, die geëxporteerd worden. Zo niet, wordt de UK een AI-taker in plaats van een AI-maker. Ursula von der Leyen zei iets soortgelijks: “AI can boost our activities to unprecendented speed”. Maar een race met welk doel? Welk verhaal? Een wapenwedloop? Ook zij spreekt van de “global race” die begonnen is: “our future competiveness depends on AI adoption in our daily business”. Europa moet deze “game” omarmen, en laten zien hoe we op verantwoorde wijze AI in al onze dagelijkse bezigheden integreren, aldus von der Leyen. Sneller adopteren. Ook Biden zei in zijn laatste weken dat AI in America een trouwe bondgenoot heeft: Amerika leidt de weg. Niet een race voor welvaart, maar voor macht.

Voor mij in 1982 was deze race al onbegrijpelijk. Nu zo zichtbaar is hoe we onze menselijke “autonomie” in gevaar brengen, door een paar rijke puberale "volwassenen" machines te laten ontwikkelen met agency, is het nog onbegrijpelijker dat onze wijze bestuurders niet anders kunnen dan oproepen tot een ratrace!

Democratie redden! Waarom een "wapen" wedloop instappen en niet (ethisch) herbezinnen?

Donald Trump heeft zijn inauguratie achter de rug. In mijn Linkedin bubble zie ik de een na de andere persoon dezelfde foto uploaden met daarop naast Trump Elon Musk, Mark Zuckerberg, Jeff Bezos en Sundar Pichai, de eigenaren van de Big-tech bedrijven. Samen met een “dictator” als Trump zouden zij de democratie ondermijnen, zo is de gedachte. De oplossingen die in mijn bubble bedacht worden (en tot over de 1000 likes krijgen in slechts een paar uur tijd) zijn zonder uitzondering dat wij niet bij de pakken neer moeten zitten, en onze eigen AI en andere “smart” technologie platformen moeten gaan ontwikkelen, alleen dan kunnen we meedoen.

Ik vind dit verdrietig. “Mijn” connecties adviseren kennelijk allemaal om in een Technology wedloop te stappen, de strijd aangaan met de grote Amerikanen, om daarmee onze Europese waarden (waaronder democratie) te redden, of op zijn minst te verdedigen. Mijn verdriet komt voort uit Blue Monday, gisteren, want ik had me voorgenomen positief te zijn. Nu voel ik me dat niet. Maar nog meer komt het voort uit het gebrek aan rationaliteit, dat mijn collega's uit onder meer de AI wereld met dit race of arms advies ten toon spreiden. De concurrentie aangaan, en alles wat Big Tech biedt hier zelf ontwikkelen, is natuurlijk geen oplossing, want waarom zouden de toekomstige bazen uit onze eigen gelederen zich niet als oligarchen gaan gedragen, als wij als publiek net zo verslaafd en afhankelijk van hun toekomstige “smart” technology worden, als dat we dat nu zijn van de Amerikaanse en Chinese platformen? 

Waarom zou Europese Big Tech geen kerncentrales nodig hebben om massaal gebruik van GPT en andere AI van energie te voorzien? Mijn bubbel is niets beter dan Trump en Musk, vrees ik. Een logische oplossing die ik niet lees, is het probleem aan pakken in plaats van oproepen tot een wapenwedloop. Stap eruit. Weg met de schaalbaarheid, of in ieder geval ons er veel minder afhankelijk van maken. De toekomst, dat zijn wij! Een samenleving die (tot voor kort) megalomane dwazen als Elon Musk als helden en genieën vereerd, moet vooral naar zichzelf kijken. Toegegeven, ook in Europa lopen dergelijke dwazen ongetwijfeld rond, en die kunnen we als concurrent de Amerikaanse Big-Tech dwazen voor de wielen gaan laten rijden. Maar het is toch niet onredelijk om naar onze samenleving te kijken, en ons af te vragen waarom we zulk gevaarlijk (onethisch, letterlijk “waarden” loos) gedrag zo bewonderen?

Dat brengt me bij Krishnamurti: 'It is no measurement of health to be well-adjusted to a profoundly sick society'. We moeten niet (alleen) met technologie aan de slag, maar vooral met onze samenleving en ethiek. En dat maakt me verdrietig, want ik had me zo voorgenomen niet meer die boze man te zijn, maar vooral de positieve krachten die ik ook in me heb aan het woord te laten, nu ik als kunstenaar en niet meer als wetenschapper aan de slag ben. 

Toch sluit dit aan bij de song waar ik het deze week over wil hebben, Jane. Uiteindelijk haalde het in 1983 niet het album Whirling Dust. Op Whirling Dust '24 hebben we het uiteindelijk alsnog als slot song opgenomen, mede vanwege de (hernieuwde) actualiteit.

Ongeveer dit, boosheid over blind achter de massa aanlopen, dat was 42 jaar geleden de emotie waaruit ik Jane schreef. In de song Jane gaf ik als begin twintiger een knipoog naar de verleiding om een populist/celebrity te worden. Roem en succes werden ook toen maatschappelijk als grote verdiensten gezien, maar de samenleving dreigde mijn hele generatie, die begin jaren '80 de arbeidsmarkt betrad, niet nodig te hebben. De werkloosheid in mijn generatie was gigantisch. Men sprak van “the lost generation”. In de song stel ik mezelf voor als redder van de toekomst. Droomde ik ervan om een soort Elon Musk te zijn? Megalomane jongensdromen? Ja en nee. Maar kom op, ik was nog kind. De mensen die ik aan het begin noemde, doen hetzelfde, ze bieden hun knowhow aan om concurrerende Europese Big Tech te maken. Laten we allemaal beter weten en uit de strijd stappen. Laten we ons afvragen of een tomeloze winnaarsmentaliteit, of een ontembare ondernemersdrift wel zo nastrevenswaardig is...

Kwetsbare keuze

In de song Choice beschrijf ik hoe wij mensen onszelf zijn gaan zien als intelligente wezens, die voor ons eigen comfort de wereld naar de hand mogen zetten. Deze “zijns opvatting” (waarde) zijn we gaan koesteren. We vinden haar waard om voor te vechten, doden, en zelfs te sterven. Ten onrechte verwarren wij haar met vrijheid, recht, democratie, ondernemerschap, verlichting en intelligentie. Tegelijkertijd zijn wij met deze "vrije" keuze als massa in strijd gekomen met de natuur, en dus ook met onze eigen menselijke natuur. In de song wordt deze keus (choice) herzien en dit is een kwetsbaar en zelfs pijnlijk proces! 

Je kan niet zijn, wie je niet bent. Je kan wel zijn wat je niet wilt zijn, of niet zijn wat je wel wilt zijn. In ieder geval is het een uitdaging om te leren samen te vallen met wie je wezenlijk bent. Dat vraagt om het maken van keuzes. Het laatste nummer van het oorspronkelijke  Whirling Dust album– Choice – verdeeld de wereld in een massa (the sea) en hen die tot individualiteit lijken te zijn “veroordeeld”, de apartelingen, de minderheden, de kunstenaars, kortom, wat we tegenwoordig de neurodivergenten, zouden noemen. Als kind wilde ik zo graag zijn zoals de anderen, met elkaar spelend, elkaar woordloos begrijpend, en dat alles zonder “zware” gedachten. Terwijl ik vanaf het strand toekeek, leek het of alle andere kinderen in de zee met elkaar aan het spelen waren...

Je kan wel een klein deel van wat je bent zo sterk uitvergroten, dat je nog steeds niet samenvalt met je wezen. In de verdeeldheid waarin we straf vrezen en beloning ambiëren, kunnen we leren die aspecten uit te vergroten, die de massa cultiveert. Ondanks dat je dan bent wat je bent, althans een klein deel daarvan, verloochen je grotendeels wie je wezenlijk bent. Zo zou iemand alsnog “slecht” kunnen zijn, terwijl die wezenlijk ook een harmonieus (“goed”) mens kan zijn. Als zanger van de band (Jim Rensson and the Crew) was ik als eind tiener/begin twintiger uitgegroeid van een verlegen en kwetsbaar kind, tot een redelijk succesvolle publieke figuur. Het voelde als een inhaalrace, ik stond nu in het middelpunt van de belangstelling, precies daar waar ik als kind altijd van buitenaf naar verlangde. Was ik nu in de zee, of nog steeds op het strand?

De song Choice is de meest kwetsbare song van het hele album. In de oorspronkelijke 1983 versie slechts begeleid met alleen piano (nu aangevuld met cello, saxofoon en later complete rockband), gaf ik mezelf zo bloot, dat het voor mij nu ongemakkelijk voelt. Mijn vrienden, zing ik, lachen me uit, nemen me in de maling, zij zijn onderdeel van de massa (de zee) en zullen mij nooit toelaten. Wel kan ik leren ze te vermaken, als artiest, populist, of wellicht dictator, die vanaf het strand de zee dirigeert. Uiteindelijk, na een enorme storm in feite in een glas water (in de persoon zelf), zing ik in de laatste regels dat ik heb gekozen voor kwetsbaarheid, zodat echte ontmoeting ooit mogelijk zal zijn.

In de keuze tussen roem en fortuin enerzijds, en liefde en verbondenheid anderzijds, zou het podium niet mijn keus kunnen blijven, ondanks mijn redelijke prestaties daar. Niet zo lang nadat het album uitkwam, stopte ik met de band en met optreden, om het later diverse keren in kleinere settings opnieuw op te pakken. De keus voor liefde is niet gelijk aan het afwijzen van "bewondering" op het podium, die ik natuurlijk ook graag heb (niets menselijks is mij vreemd). De massa was voor mij de maatschappij, die oneindig comfort opeiste ten koste van de natuur. Mijn keus voor vegetarisme in die tijd, was een eerste afwijzing van het idee dat al het andere leven op de planeet voor ons gemak kon worden ingezet. Liefde is je plaats in het geheel leren vinden, open staan voor de ander en het andere. Als we meer van ons wezen toelaten in wie we zijn, mogen we uit onze schuilplaatsen komen, in alle kwetsbaarheid, en hebben we een wereld te ontdekken! Dan is er geen verschil meer in wie we zijn en ons wezen.

Te breekbaar om aan te raken, te mooi om dat niet te proberen: Gone by the Wind

Tijd is een fascinerend fenomeen. Tijd merken we op door verandering. Verandering heeft 2 extremen, ze kan 2 kanten uitgaan: verval, of juist groei. In ons lichaam is er continu beweging, dus verandering, maar het organisme blijft van een afstand gezien min of meer stabiel, en dat zit dan dus ergens tussen beide extremen in. Verandering over tijd kan je met een lijn aangeven in een vlak (coördinaten stelsel, je kan dan de oppervlakte onder de lijn/curve berekenen), of beter nog, een lijn of vlak in de ruimte (XYZ stelsel). Er wordt dan van ruimtetijd gesproken. Maar of een dergelijke “formele” uitwerking van tijd sterker dan meer poëtische beschouwingen bijdraagt aan de fascinatie voor verandering/tijd, is in laatste instantie toch heel afhankelijk van persoonlijke eigenschappen en omstandigheden.

Begin jaren 80 schreef ik Gone by the wind, met een knipoog naar de fascinatie die mijn moeder had voor de film Gone with the wind. Gaan met de wind, of gedreven door de wind. Op het album Whirling Dust heeft de wind een veroorzakende kracht. Als kind zitten je primaire opvoeders diep verankerd in jouw reacties op en waarderingen van gebeurtenissen en ervaringen in de wereld. De wijze waarop zij naar de wereld keken, hoe zij emotioneel en rationeel interacteerden met de subjecten en objecten in de gedeelde wereld, vormde het fundament van je “machine taal”, je “backbone” systeem.

En dan, in de adolescentie, verdwijnen die primaire opvoeders – vaak je ouders – meer naar de achtergrond. Er voor in de plaats komen abstractere (cognitievere) besturingssystemen die ontstaan uit de afstemming met school, leeftijdsgenoten, jongerencultuur en maatschappij. Ook nu weer is niets voor altijd. De (behoefte aan) liefde, paarvorming, intimiteit en daarbij zelfexpressie gaan hun rollen spelen. De “backbone” is echter nog steeds alles dat ligt opgestapeld op het eerste fundament, dat ondertussen al bijna twee decennia oud is. Je bent vervolgens, als jongvolwassenen, opnieuw een nieuwkomer, op vele vlakken: arbeid, liefde, eigen gezin, etc.

In Gone by the wind wilde ik laten zien dat juist de persoon die je als klein kind geweest bent in jouw dagelijkse hedendaagse ervaringen gedoemd is om steeds ouder te worden, met als gevolg dat jijzelf op ieder moment in de toekomst telkens weer de jongste versie van jezelf zal zijn. Ook de blog Forever Young schreef ik hier een paar jaar geleden over. De paradox is dat juist het kind, de jongste versie van jezelf, feitelijk de oudste is. Je chronologisch oudste versie, wie je vandaag bent, is in de handelingen in het hier en nu nieuw, dus juist de jongste versie. Jonger dan vandaag zul je chronologisch nooit meer zijn, dat geldt gedurende de rest van je leven, iedere dag opnieuw. We staan zowel buiten, als in de tijd...   

Juist het laatste jaar merkte ik – nu in ervaring, emotioneel – hoe ik troost en steun kon vinden bij de grootouder die ergens diep in mijn wezen verborgen zat, en door mij herontdekt werd. Deze “oude” (chronologisch jongere) versie van mezelf was ondergesneeuwd onder vele taken en rollen in meer recente bezigheden. Deze herontdekking vond plaats aan de hand van de heroriëntatie op de songs en het hele creatieve- en opnameproces van het album Whirling Dust uit 1982 en 1983.

Met Wouter Oudemans, de schrijver van het prachtige boek Moeder Natuur, heb ik ervaren hoe wij als biologisch organisme inderdaad een tijdelijk bestand vormen tegen verval. Ons hele universum kenmerkt zich door een afname van complexe organisatie, ofwel een toename van chaos. Dit heet entropie. Alleen, zo betoogd Oudemans, Moeder Natuur doet precies het omgekeerde. Daarmee is de natuur oneindig, en zijn wij allen kleine eindige expressies van die oneindigheid. Bewustzijn van, van tijd en verandering, helpt ons te accepteren hoe onvoorstelbaar wonderlijk dit alles is. Te breekbaar om aan te raken, te mooi om dat niet te proberen, zo zong ik in Gone by the Wind.

Vanuit verdeeldheid naar eenheid!

Als begin twintiger met wat minder dan gemiddelde sociale begaafdheid, vond ik het lastig om te zien wat mensen echt dachten, voelden, of beleefden. Zelf wilde ik het graag goed doen, waardoor ik veel bezig was met te proberen in te schatten wat anderen van me verwachtten. De song Vile Day in March schreef ik begin jaren 80 over de verwarring tussen schijn en werkelijkheid. Ondertussen heb ik ontdekt dat deze verwarring meer algemeen is; ze geldt ook voor de meer sociaal begaafden onder ons. In onze omgang met elkaar, zijn we vaak niet echt onszelf. Net zoals dat voor onszelf geldt, zijn ook vaak de anderen bezig te voldoen aan verwachtingen. Een gevolg is dat je praat, werkt, speelt of, in gezelschap verkeert met de schijn en dus niet met wie jezelf "wezenlijk" bent, of wie de ander meer wezenlijk is. 

De complexe wereld, waarin werkelijk en virtueel door elkaar heen bewegen, doet ons twijfelen aan wat werkelijkheid eigenlijk is. Door de media voorgespiegelde beelden kunnen soms reëler, meer of juist minder hoopgevend of beangstigend lijken dan de “werkelijkheid” zelf. Dit komt tot uiting in de tegenstelling tussen informatie en desinformatie, tussen feit en fake, in het zwart wit denken. Hoewel we objecten vaak redelijk makkelijk kunnen scheiden in echt en namaak (onecht), is onze omgang met subjecten - het subjectieve - gecompliceerder. Wat is in de omgang met de ander wezenlijk, en wat is schijn, of vertoon? Dit geldt zeker ook voor de omgang met onszelf. Velen van ons krijgen in hun leven te maken met depressie, burn-out, of met andere zingevingsissues. Het zich voordoen - de rol die we "spelen"- wringt met het wezen; doen en voelen, hoofd en hart lijken niet meer (volledig) verbonden.

Natuurlijk kan je hier tegenin brengen dat er geen schijn kan zijn zonder licht: schijn is de reflectie van licht via objecten (spiegels, kralen, etc). Daarbij is het  nooit (volledig) mogelijk om echt terug te keren naar de oorsprong, of naar de bedoeling, zoals Plato al een paar duizend jaar geleden met zijn allegorische grot overtuigend liet zien.

Klopt! Echter het telkens complexer maken van onze werkelijkheid met nog meer “spiegels en kralen”, brengt ons naar mijn idee niet vanzelf dichter bij de oorsprong. De oorsprong associeer ik met heelheid, of eenheid. Het herhaaldelijk verdubbelen van onze werkelijkheid in allerlei virtuele vormen, brengt daarentegen gemakkelijk nog grotere verdeeldheid.

Tegelijkertijd zijn werkelijkheidsverdubbelingen - verschijningen - zoals boeken, films en in zekere zin ook andere kunst (muziek, beelden, schilderijen) ook een verrijking van onze wereld. Ze vormen de spiegels waarin we juist kunnen ontdekken waar we staan, waartoe we ons waarom verhouden. We moeten deze spiegels koesteren. Maar voor mij zijn bijvoorbeeld machine gegenereerde berichten, beelden en muziek spiegels en kralen waar niemand om gevraagd heeft en die ons worden opgedrongen met alle complexe gevolgen van dien. Ze worden ingezet om onze aandacht vast te houden, voor commerciële doelen en genereren daarmee verdeeldheid in plaats van eenheid, heelheid. Daartegenover zie ik mensen die zo dicht bij de natuur staan, dat ze de pijn haast letterlijk voelen als er een boom omgekapt wordt. Ondanks onze eindige levens, vormen we onderdeel van een “Circle of Life”, moeder natuur.

In de video heb ik getracht op beelden van vooral mijn lief Victorine een spiegelwereld te bouwen, om daarmee dicht bij het winterse (vroege voorjaar) gevoel van de song te blijven. Met een prachtige gitaarsolo van Erik Veldwijk, backing vocals van Hannie Brouwer, Elly van Eijk en Will Meyer, op basgitaar Bart Rozeboom, drums Ernie Hoffmeister en toetsen Bert Bredeweg, met aanvullingen van Deborah, Tom van Timmeren en mij.

Eindigheid accepteren is de natuurlijke weg naar … oneindigheid!

Sinds 2 dagen ben ik dan met (pre) pensioen. Vanaf nu richt ik me, naast zorg voor gezin, huis en haard, op schrijven en muziek. Met dat laatste ben ik terug bij waar ik als werknemer begon (muziekleraar en muzikant), dat schrijven heb ik geleerd in mijn latere banen als neuropsycholoog, docent en uiteindelijk lector. Mijn voornemen is om mijn blog nieuw leven in te blazen, met ongeveer elke week een (positieve) post. De eerste weken koppel ik ze aan de liedjes van Whirling Dust '24, dus de nieuwe aangevulde en bewerkte versie van het album dat ik met mijn band in 1983 op langspeelplaat uitbracht. Vorige week beschreef ik de song 'Funeral's Wedding Day', over de overgang van de ene levensfase naar de volgende, als de begrafenis van wie je was op het geboorte feest van wie je zult worden. Dat gold in 1983 toen ik het studentenleven verruilde om als docent aan de slag te gaan, en dat geldt nu voor mijn pensionering.

Deze week de song New Order. Toen ik deze song ruim 40 jaar geleden schreef, ging het me om het omarmen van het leven en de liefde, wat ik als een prachtige rijkdom zag, in een wereld die steeds meer gemechaniseerd werd, waarin we onderdeel vormen van economische/technocratische machinaties, die het ecologische en waardige steeds meer verstikken. Hoe kan je hoop houden, en het prachtige fenomeen dat leven is, omhelzen, terwijl je ziet dat technocratie dit alles verstikt? Toen ik tijdens mijn burn-out vorig jaar het Whrirling Dust '24 project begon, was ik alsnog bijna mijn oog voor de schoonheid van de natuur, het leven en het spirituele kwijt! Nu, 40 jaar later, keer ik me opnieuw af van de populistische schreeuw om nog meer 'New Order', in verwondering voor de schoonheid van leven!

Opvallend is dat ik net voor mijn burn-out feitelijk nog net zo naar de steeds verder uitdijende en verstikkende systeemorde aankeek als toen, in 1983. Nu zie ik dat toch echt anders. Ja, deze orde is er en ze maakt veel kapot. Echter, ze is een gevolg van het op zich volkomen begrijpelijke gegeven, dat wij als zelfbewuste wezens ons lijden en uiteindelijk ook onze eindigheid niet kunnen accepteren. We hebben de behoefte om veiligheid en bescherming om ons heen te bouwen, en we zijn in staat om dat technologisch vorm te geven: jassen te maken, het vuur te beheersen, hutten te bouwen etc. Daarmee kunnen we onze eindigheid zeker enigszins vooruit schuiven. Maar ondertussen accepteren we niet meer dat we sterfelijk zijn, en offeren we veel van onze natuurlijke habitat – moeder natuur – op aan onze kunstmatige habitat, van onder meer cement, plastic, asfalt, koper en glasvezel. Hierdoor is op onze planeet de mensgemaakte massa ondertussen ruim groter dan de massa van al het leven op de planeet bij elkaar opgeteld.

Nu is het bijzondere, dat de natuur ons in haar (relatieve) oneindigheid (relatief) eindige levens geeft, terwijl wij in ons streven het kwaad waaronder vooral de eindigheid buiten de deur te houden, door de oneindige natuur op te offeren. Het lukt ons als je slecht kijkt, steeds iets beter, we lijken telkens iets ouder te kunnen worden, en telkens zijn er iets meer behandelopties voor bedreigingen van onze gezondheid en veiligheid. Echter, nu ik wakker geworden ben uit mijn burn-out, zie ik zoveel helderder, dat wij juist in onze eindigheid oneindig zijn, dat er hoop en perspectief is, juist als we de dualiteit, of beter dialectiek van 0 en 1 durven te verlaten.... (to be continued).