Wonderen en engelen!

Ieder mens is een wonder! We staan er weinig bij stil, hoe wij in dat gigantische miraculeuse universum voortkomen uit leven, dat ooit is ontstaan onder zeer speciale omstandigheden, onder een uniek “gesternte”. Ieder van ons draagt dat leven een klein stukje verder. Zoals de fakkeldragers het olympisch vuur brandend houden, dragen wij allen bij aan een wonder dat we nog niet eens zijn begonnen te begrijpen! Maar in ons hart voelen we het, zijn we  dwars door tijd en ruimte verbonden (één) met alles dat leeft, ooit heeft geleefd, of ooit zal gaan leven. Met het leven zelf dus, wij zijn leven! Leven is wonder!

Met het oog op de kerst, in aanvulling op onze jaarlijkse familie kerstsong (dit jaar Let's agree to disagree), hier de song Modern Angels. Victorine en ik namen deze vorige week op met onze inmiddels al 17 jarige dochter Dorinthe (artiestennaam Diva Dory). Dorinthe is ons enige nog thuiswonende kind (ze doet de acteuropleiding). Victorine en ik schreven het liedje voor een kerstuitvoering in 2003. Het gaat over de engelen en wonderen, die ons bestaan omlijsten. In dit wonderlijke bestaan in dat oneindige universum, zijn overal engelen. Je vindt ze in de verhalen van vroeger, in de geest van kunstwerken, in berichten en andere  nalatenschappen van vroeger, in de verwachtingen die we koesteren van toekomsten, maar vooral, in elkaar. In leven, in onze verbondenheid met de natuur en met elkaar. Ik voel me een rijk mens, temidden van mijn vrouw, kinderen, schoonkinderen, familie en vrienden, temidden van al mijn moderne engelen! Ik wens iedereen een fijne kerst en een gelukkig nieuwjaar!

Wat we kunnen weten... Wat weten we eigenlijk?

Het boek “ Wat we kunnen weten” van Ian McEwan sla ik dicht. Uit. Een prachtige roman waarin we vanuit 2119 terugkijken naar onze tijd door de ogen van een (liefdes) stel dan levenden geleerden in de literatuurgeschiedenis. Verbijstering is er over ons ontkennen van klimaatverandering, de gevaren van AI, aantasting van de natuur, we moeten wel idioten zijn geweest. Ondertussen is een flink deel van de bevolking weggevaagd; door enorme atoombommen zijn grote delen van de wereld onder water gelopen en leeft men met een veel kleinere planetaire voetafdruk. Maar de roman is zeker meer dan alleen een sombere post apocalyptisch schets van de wereld. Bovenal beschrijft het een mooi en haast universeel verhaal over de liefde, over geliefden, over mensen die met al hun beperkingen zijn gebonden aan hun psychologische opmaak. Hierbij kan toeval soms enorm helpen, of juist enorm tegenzitten. Het lot speelt mee, soms mooi, soms noodlot. Als mens hebben we vaak de neiging om onze controle over de toekomst te overschatten.

Het boek sluit aan bij een oefening vanuit de Inner Development beweging, waar ik een paar jaar geleden over schreef, de 7 generaties oefening, waarin je jezelf moet voorstellen dat je een 7 generaties achterkleinkind bent van wie je nu bent, en wat je jezelf vanuit daar voor nu zou willen meegeven. Als je dat gedaan hebt, draai je het om (geef je advies aan een nakomeling 7 generaties na nu). Bij het lezen van het boek kreeg is sterk het gevoel, dat het allemaal weinig gaat uitmaken, dat we natuurlijk het inzicht al lang hebben dat we ons in een gevaarlijke technologische/wapen wedloop bevinden, dat we niet verstandig met de natuur omgaan, alsof ze tegenover of buiten ons staat, terwijl we er onderdeel van zijn. We zijn als mens niet geevolueerd met een genetisch ingebakken angst voor zaken als klimaatverandering, of de gevaren van technologieën. Onze breinen zijn niet mee geëvolueerd met de evolutie van onze technologieën, die bovendien momenteel exponentieel snel verloopt, omdat de hele wereld met elkaar verbonden is en iedereen overal enorm veel geld en effort in deze ontwikkelingen pompt, gedreven door winsten, (illusies van) toekomstig heil en wedlopen.

Het boek zette me aan het denken. We hebben nog steeds de ingebakken drijf om te overleven, en de angst voor vreemde stammen die onze territoria indringen, ons vermoorden, verkrachten, of beroven. Deze angsten zijn wellicht in de huidige wereld veel minder rationeel dan de angst voor verlies van biodiversiteit, of overstromingen door klimaatverandering. Maar deze rationele angsten zijn toch abstract. Waar je jezelf door laat leiden, splitst het landschap tussen rechts (onderbuik, de ingebakken angsten voor vreemde stammen, grensoverschrijdingen, niet overleven) en links of elitair. In het boek wordt beschreven dat alleen de “grootste geesten” in de 20ste en 21ste eeuw angst voor de “reële” bedreigingen hadden (Artificiele Super Intelligentie, kernenergie, klimaatverandering, afname van biodiversiteit, uitputting van aardse grondstoffen). Is dat wat we zien gebeuren? Meer en meer schuiven we naar rechts, naar haat tegen asielzoekers. Is dat omdat dit aansluit bij onze evolutionair ingebakken angst voor vreemde rovende en oorlogszuchtige stammen?

Psychologisch is de angst voor vijandige stammen sterker dan de angst om te worden neergeschoten door een “slimme” drone, omdat we ons evolutionair nog maar korte tijd bevinden in een wereld waarin machines agency kunnen hebben (zelfstandig beslissingen kunnen nemen). Dus een asielzoeker die zich ontpopt al terrorist is veel duidelijker een gevaarlijke indringer, dan een Amerikaans of Chinees algoritme die zelfstandig onze newsfeed op de sociale media edit en ons zo langzaam verslaafd maakt aan het richten van onze ogen (aandacht) op die diepgewortelde angsten. Is dat omdat we genetisch gezien niet zijn geprogrammeerd om geluk nat te streven, maar om te overleven, en dus alles dat bedreigend was in onze oertijd, de grootste angst oproept? Kijken we daarom graag naar spannende films? Is een populistische aandacht hack makkelijker over rechts (met aanwakkeren angst voor vreemdelingen) dan over links? Is angst voor grensoverschrijdende algoritmes veel meer universeel ingebakken dan angst voor grensoverschrijdende algoritmes?

Nee, dit is wellicht een deel van het verhaal. Boven alles zijn we in staat met elkaar liefde te vinden, voor elkaar en onze kinderen te zorgen. Het genetisch denken heb ik altijd afgedaan als een broodje aap verhaal, en ten diepste wil ik dat blijven doen. Terugkomend op het boek, het was uiteindelijk toch een prachtig liefdesverhaal, met ook perspectief, het leven gaat ook na al onze hedendaagse waanzin door!

Geesteswetenschappen en kunsten zijn nu meer nodig dan ooit tevoor!

Mijn zoon wil graag PhD onderzoek doen in de geesteswetenschappen. Nadat hij met een 10 voor wiskunde B en negens voor natuur- en scheikunde zijn VWO diploma op zak kreeg, studeerde hij Engelse literatuur en daarna haalde hij ook zijn research master. Hij volgde zijn passie, en deed het erg goed. Direct kreeg hij PhD mogelijkheden aangereikt, waarop hij enthousiast zou beginnen en toen... kregen we een nieuwe overheid, met een killere houding naar wetenschap in het algemeen, en geesteswetenchap en kunst in het bijzonder. Hij werkt nu naar tevredenheid als computerprogrammeur, hij is naast een uitstekende alpha een haast nog betere beta, maar hij blijft hopen op andere tijden. Zou met het nieuwe kabinet, er ook weer meer budget voor onderzoek in de kunst, cultuur en geesteswetenschappen vrijkomen?

Ik hoop hartstochtelijk met hem mee! Ik denk als er iets van belang is, is dat we niet nog meer onderzoeksgeld pompen in technologie (in feite toch een al dan niet verkapte wapenwedloop), maar dat we ons gaan herbezinnen op wie en wat we zijn geworden, als mens, als mensheid, als globale versus locale culturen. En daar hebben we onze jongeren hard bij nodig. Al onze jongeren, beta's, alpha's en gamma's, creatievelingen, kortom, een nieuwe diverse generatie  mannen, vrouwen en non-binairen. De grote industrieen investeren gigantisch in Big tech, maar zaken als verbondenheid, literatuur ontwikkeling, culturele identiteit, morele en ethische ontwikkeling waaronder filosofie en rechtsgeleerdheid, de kunsten, spiritualiteit staan buiten de belangstelling. Tegelijkertijd begint iedereen aan te voelen dat juist vanuit deze gebieden het straks gaat of we met de razendsnelle voortschrijdende technologische ontwikkelingen (we naderen de technologische singulariteit) erop of eronder gaan. Mijn zoon is niet de enige jongere die met een uitgesproken beta-talent expliciet kiest voor een alpha of gamma wetenschap, alleen al binnen zijn research master  kwam hij er onder de mede (oud) studenten meerdere tegen.

Regelen en ontregelen zijn nooit zo sterk van belang geweest als nu. Kunst die discussie oproept, ons op het verkeerde been zet, daagt ons daarmee uit onze balans te hervinden, zoals muziek die op een zeker moment expres lelijk is. Ontregelende kunst is net zo belangrijk als kunst die perspectief toont, die hoop geeft, en die daarin niet ontregelt, maar juist (voorzichtig) “regelt'. Het mag naast elkaar bestaan. Net als activisme (ontregelen) en nieuwe wegen ontwerpen (of beschermende regelgeving), kunnen ze hand in hand gaan.

Generatieve AI, bijvoorbeeld, staat bijvoorbeeld nu nog buiten ons, hoewel ze dominant overal opduikt. Deze week gaf muziek influencer Rick Beato te kennen dat in de popmuziek praktisch alle grote hits van dit moment ten minste gedeeltelijk met AI platform Suno "gecomponeerd" en geproduceerd worden. Suno heeft een mega deal met platenmaatschappij Warner Brothers gesloten en daarmee is het allemaal geregeld... Of niet? Kijk, hier is dus de lacune, dit is waarom we veel meer moeten investeren in de kunsten en de alpha en gamma wetenschappen. We (beleid, bestuur, de mensheid) zijn met de ontwikkelingen (internet/sociale media, daarna de aandacht-hack platforms, toen generatieve AI) continu te laat. MIT onderzoekers Kosmyna et al. (2025) lieten zien dat studenten daadwerkelijk minder leerden van het schrijven met chatgpt. Sterker, hoe minder technologische ondersteuning, hoe sterker ze hun eigen denken ontwikkelen!

Of Super Intelligence zo snel zal ontwikkelen als sommige mensen denken, weet ik niet. Of generatieve AI en Super Intelligentie buiten ons blijft staan, of implementeerbaar wordt, weet ik evenmin.  Wel weet ik dat er veel onderzoeksbudget gestoken wordt aan het combineren van biologische cellen als dragers/voeders met super krachtige (AI) chips. Het is namelijk met de huidige louter electronische componenten niet mogelijk om de AI intelligentie (rekenkracht) te implementeren in een organisch brein. En Elon Musk (met zijn bedrijf Neurolink) is al lang niet meer de enige die dat als doel heeft. Experimenteel zijn er al werkende verbindingen van ao chips met huid- en bloedcellen. Natuurlijk een heel gevaarlijke ontwikkeling. De industrie ontwikkelt deze zaken. Overheden (waaronder de wetenschappelijke opleidings- en onderzoeksinstituten) zouden naar mijn idee veel meer complementair moeten zijn, dan achter de industrie aan te rennen. Wellicht kunnen we nu alvast onderzoeken wat we vinden van een rijke klasse, die straks wel of niet een monopolie verwerft in het zichzelf verrijken met kunstmatige superintelligentie in hun breinen. Moeten we dit verbieden? Hoe dan? Hier liggen veel meer vragen dan antwoorden, en juist dit is het gebied dat we steevast minder onderzoek subsidies toekennen. Regelen, hoe dan? Ontregelen, ook goed, maar opnieuw, hoe, waar, wanneer?

Een nieuwe generatie staat klaar. Mijn zoon zegt zelf: "ik ben inderdaad misschien een betere beta, maar met een te groot verantwoordelijkheidsgevoel om niet een goede alfa te zijn". Greta Thunberg was een eerste uitgesproken spreekbuis. Geef deze nieuwe generatie de ruimte. Niet alleen voor mijn zoon, maar ik zou zeggen, laten we nu onze kansen pakken! 

"De nieuwe generatie". Op de foto Zelda, als pup voor het eerst bij Floris, onze toen 9 jaar oude Duitse dog (foto Victorine) 

Kosmyna, N., Hauptmann, E., Yuan, Y. T., Situ, J., Liao, X. H., Beresnitzky, A. V., ... & Maes, P. (2025). Your brain on chatgpt: Accumulation of cognitive debt when using an ai assistant for essay writing task.

Grootspraak

In mijn vorige blog betoogde ik dat feiten perspectiefafhankelijke constructen zijn, die niet altijd in een stricte hiërarchie (transitief) geordend kunnen worden (transitief: b > c en a > b dan geldt a > c). Soms is een ordening niet transitief (cyclisch: a verslaat b verslaat c verslaat a, denk aan het spel steen papier schaar). Hoewel gemachineerde systemen (waaronder AI) transitieve ketens kennen, kunnen ze (in ieder geval tot nu toe) niet omgaan met cyclische ordening, zo betoogde ik. Deze blog gaat over hoe kunstmatige intelligentie zich verhoud tot authenticiteit.

Iemand is authentiek als die in de uitingen van gedrag, kundigheden, emoties en/of mentale prestaties (“cognities”) de eigen unieke persoon laat zien, vanuit een eigen unieke geschiedenis en positie. Als een musicus, bijvoorbeeld, een eigen unieke intonatie heeft, waarin de eigen aanpak en geluid en (de interpretatie) haast onmiskenbaar kunnen worden onderscheiden, dan spreek je van authenticiteit. Natuurlijk is relatieve onkunde en authenticiteit niet altijd strikt van elkaar gescheiden. Sterker nog, slordigheid, of onkunde kunnen juist heel authentiek zijn! Bob Dylan, bijvoorbeeld, baseerde zijn unieke persoonlijke stijl op een combinatie van niet volledig toon zuivere zang, slordige articulatie en ritmische positionering en aansprekende teksten; een authentieke stijl die werd opgevat als een nieuw geluid van verzet tegen de (klein)burgelijke mores van de gevestigde orde. Authenticiteit definieren betekent onherroepelijk ook aangeven wat niet authentiek is. Een violist die enkel exact het geluid en de intonatie van een bepaalde meester violist imiteert, of een zanger die alleen de stem van Elvis Presley nadoet, is daarin dus niet (of minder) authentiek. Het gaat om het vinden van de eigen unieke zeggingskracht, de eigen plaats en stem.

Woorden die we spreken, lijnen die we tekenen/trekken, of tonen die we zingen of musiceren, zijn in feite proxies van emotionele, handelings- en/of denkprocessen. Hierin drukken we ons uit en daarmee maken we ons aan de ander kenbaar. 

Natuurlijk is ieder woord (net als iedere toon, of iedere deel handeling) 'geleend'. Echter, vanuit onze authenticiteit maken we ze eigen, eigenen we ze toe. Degene die jou ziet in jouw eigenheid – authenticiteit – gaat daarmee (bewust of onbewust) de communicatie met jou aan. Ik ben omdat wij zijn beschrijft een communicatieproces, een uitwisseling. 

Gebaren, woorden, handelingen of klanken die door een machine worden gegenereerd, daarentegen, duiden niet op 'proxies' van een wezen. Zelfs niet als ze slimmer en efficienter lijken dan die van een hele volksstam bij elkaar. Natuurlijk kunnen we ons laten misleiden door mooie volzinnen, of zelfs hele door AI gegenereerde betogen of muziek. In onze waarneming maken we dan deze smart gegenereerde “output” tot iets wezenlijk en wordt het alsnog taal. De waarheid, of algemener, de authenticiteit zit dan in “the eye of the beholder”. Maar feitelijk is het ruis, output, die als grootspraak enorm veel ruimte inneemt in de informatie kanalen tussen authentieke mensen: ik ben omdat de machine en ik zijn?

Zelda en ik, gefotografeerd door Victorine

Staan we er wel eens bij stil wat alle machine gegenereerde informatie (en teksten, plaatjes, filmpjes en muziek) betekenen voor onze authentieke zijn in verbinding met elkaar? Een componist, bijvoorbeeld, werkt met de verwachtingen van de luisteraar, om juist te zwijgen, of een andere kant op te gaan dan wordt verwacht, om te verbazen, vanuit de eigen unieke componeerstijl, de authenticiteit. Hiermee communiceert die, wat verrijkend kan zijn voor luisteraar, musici en componist. Ik ben, omdat wij zijn! Authentieke communicatie die soms eeuwen later nog heel goed kan spreken. Tijdloos. Deze week heb ik alle nocturnes, preludes en etudes van Chopin geluisterd, en was ik in contact met een authentiek wezen over bijna 200 jaar...

Geven we met geautomatiseerde pulp die we toch opvatten als gerichte proxies van wezenlijke communicatoren niet veel te veel van onze meest verheven verbondenheid op? Laten we vooral ook beseffen dat het feit dat zaken discutabel zijn, niet direct betekent dat we er direct mee moeten ophouden. Automobiliteit is net zozeer discutabel als generatieve AI en vreselijk veel andere zaken, waar zonder we zelfs vaak niet meer zonder meer zouden kunnen overleven... Zelfs in al mijn persoonlijke windmolen gevechten, moet ik blijven beseffen dat ik ben omdat wij zijn. En daar ben jij!

Tegenstrijdige feiten?

Feiten laten zich niet altijd eenduidig ordenen. Een voorbeeld vormt de uitspraak "Jong zijn wordt overschat". (één van de acteurs in de film Freakier Friday hoorde ik dat zeggen). Evenzeer geldt het omgekeerde, "jong zijn wordt onderschat". Feiten zijn perspectief afhankelijk, en een perspectief vereist een verhaal, of, iets formeler, een theorie (of "theorette"). Een tweede voorbeeld vormt een pianist die op de radio telkens gevraagd wordt te kiezen uit twee componisten: Bach of Mozart, en als hij dan bijvoorbeeld Mozart kiest, is de volgende vraag Mozart of Brahms. Na een tijdje is hij zo terecht gekomen bij Rachmaninov of Copland, als hij kiest voor Rachmaninov. Bij Rachmaninov of Bach kiest hij voor … Bach. Dit is onlogisch: Bach zou onder alle volgende componisten moeten staan, en nu staat die boven alle componisten die na hem als meer geliefd werden genoemd. Ook hier geldt dat perspectief bepalend is; bij elk gepresenteerd duo vergelijk je beide componisten en komt er een bepaald perspectief naar voren (beroemdste componisten, classicisten, pianomuziek, etc.). Anders gezegd, onze werkelijkheid is altijd een perspectief op wat zich aan ons voordoet, en vereist hierin een telkens (iets) ander verhaal. In de wetenschap is het geloof in grote alles overkoepelende verhalen al zeker honderd jaar geleden verlaten.

Hetgeen hierboven wordt beschreven, wordt meer formeel non-transitiviteit genoemd. Een bekende demonstratie van non-transitiviteit is het spel "steen, papier, schaar". De schaar verslaat het papier (knipt het in stukken), het papier verslaat de steen (het bedekt de steen), maar de steen verslaat de schaar (de steen maakt de schaar bot). Het betreft dus een cyclische orde: steen < papier < schaar < steen < papier … etc. Dit wordt ook wel een nulsom orde (of spel) genoemd. Een keten die als orde (opeenvolging) geen cyclische effecten heeft, noemen we transitief, en hierbinnen valt dan rechtstreeks te argumenteren in kwalificaties. Rekenen, argumenteren, en logica is verreweg het eenvoudigst in transitieve werkelijkheden. Getallen zijn geordend van klein naar groot, en daardoor is de telbare werkelijkheid het meest toegankelijk voor transitieve argumentatie. Echter, praktisch alles dat er voor ons echt toe doet is … nontransitief.

Het behoeft nauwelijks betoog dat we momenteel een sterk geloof hebben in de telbare wereld. We noemen data goud, spreken van de digitale transformatie en hechten waarde aan de quantified self. Deze begrippen geven invulling aan ons geloof in een telbare, kenbare en dus logisch (transitieve) wereld, een wereld die, zo geloven wij, wij als mens indien we haar kennen steeds beter (duurzamer, comfortabeler) kunnen beheersen (of minstens beheren). Gevolg is dat vele non-transitieve elementen die onze werelden vormen vanuit vele unieke en gedeelde perspectieven niet of onvoldoende worden (h)erkend. Daardoor praten we vaak langs elkaar heen, vanuit ons eigen gelijk, en lukt het ons niet om een overstijgend perspectief te vinden. Met andere woorden, laten we alsjeblieft ons best doen, te erkennen dat er, juist als het er echt toe doet, vele waarheden tegelijkertijd zijn. Tegenstrijdigheden horen bij ons leven, bij de non-transitiviteit. Door alle successen in digitale technologie, raken we hierop naar mijn mening veel te veel het zicht kwijt, en bouwen we een verwrongen schijn transitieve werkelijkheid, die in strijd is met het leven zelf. Mijn lief roept het op in onze nieuwe kerstsong, die op 6 december uitkomt: Let's agree to disagree!

De maan en het leven ("Maanleven"), foto Victorine de Graaf

Menselijke grondstoffen

Terwijl ik met Miep (onze onvolprezen zwarte labrador) in alle vroegte aan het wandelen ben, gaat mijn telefoon. Victorine belt, en feliciteert me met onze trouwdag. Verrek, 11-11-99, vandaag precies 26 jaar geleden. Neem ik haar te veel voor lief? Nee, als er nog anarchie in mij huist, is het wel in mijn liefde voor haar. Beschaamd loop ik door. Ik peins. De wereld zoals die zich aan ons voor doet, moet je niet voor lief nemen... De essentiele technologieën, waarop onze mondiale wereld draait, waren al bedacht voordat zelfs de oudste nu nog levende mens op aarde werd geboren. We hebben deze wereld geerfd; in de gebaande paden, dragen we onze steentjes bij aan vervolmaking... 

Althans, dat denken of hopen we. Maar staan we er wel eens bij stil of dit allemaal wel zo verstandig is? Staan we er wel eens bij stil wat al die enorme versterking van menselijke aspecten door automobiliteit, rekenkracht, of uberhaupt zaken als taal en communicatietechnologie met ons doet? Wat dit doet met onze menselijke "grondstoffen", zoals motivatie of liefde? Leven we niet veel te veel in verwachtingen, in automatismen en gewoontes en te weinig in verwondering, in anarchie?

In mijn vorige blog stelde ik dat kan worden beargumenteerd dat automatiseren altijd twijfelachtig is, omdat het vroeg of laat grondstoffen “gedachteloos” opslokt zonder het equilibrium waaraan ze onttrokken worden in termen van groei en herstel voldoende in ogenschouw te houden. Ik stelde dat het automatiseren van menselijke omgang (social media, interesses afleiden via algoritmes, chat GPT) en kunst (plaatjes, muziek en film AI generatie) het allerlaagste wat je kunt doen. Maar het lijkt onstuitbaar, het wordt met de dag algemener. Naast AI gegenereerde teksten, zie ik op Linkedin bij steeds meer posts dezelde soort kenmerkende AI gegenereerde plaatjes, terwijl iedereen een fototoestel van zeer hoge kwaliteit in zijn/haar smartphone letterlijk voor het grijpen heeft. 

Dit is wat automatiseren doet, het gaat al snel een leven op zichzelf leiden, dat wij mensen als vanzelfsprekend gaan zien. Dat het internet en daarbij zaken als de race naar continue vergroting van rekenkracht in chips enorm veel energie en middelen vereist (ten koste gaat van leven op onze planeet en gevolgen heeft in termen van vervuiling, klimaatverandering en afname van biodiversiteit), nemen we voor lief. Haast nog erger is dat we nog niet een begin van een idee hebben van wat dit alles kost in termen van menselijke grondstoffen; onze creativiteit, onze trots, onze liefde en genegenheid voor elkaar, onze interesse, motivatie, ambitie, ambachtelijkheid, etc. zijn we geneigd volledig buiten beschouwing te houden.              

Victorine en ik op 11 november 1999

De inzet van machines om onze positie op de apenrots te verbeteren, heeft een lange geschiedenis. Gisteren zagen mijn jongste dochter Dorinthe en ik een prachtige nieuwe verfilming van Mary Shelley's geniale roman Frankenstein, a modern Prometheus, uit 1818. In de roman, die Mary (zij was een nicht van die andere geniale vrouw Ada Lovelace, die de computer uitvond) op 18 jarige leeftijd schreef, laat ze zien dat in ons streven om Homo Deus (God, een scheppende super-aap) te worden, we de gevolgen negeren van onze technologische creaties die – eenmaal geschapen – niet ongedaan kunnen worden gemaakt. Het buiten beschouwing laten van de gevolgen van de inzet van grondstoffen verslindende machines, deden we eerder toen we onze menselijke mobiliteit (te voet) steeds vaker gingen vervangen, eerst door inzet van mede organismen (ezels, paarden) en sinds de negentiende eeuw door de inzet van machines (motoren, vliegmachines, etc.). Automobiliteit gaat slechts in allerlaatste instantie om de gemotoriseerde koetsjes, waar wij ons volledig op focussen. Onafhankelijk van hoe de koetsjes gemotoriseerd zijn (al zou het zuiver met wind kunnen), zijn de infrastructuren die ze nodig hebben enorm “demanding” in termen van grondstoffen (miljoenen kubieke meters asfalt voor de wegen, die dwars door de natuur heen snijden, vangrails, drainage buizen etc. etc., zie deze eerdere blog).

Overigens is het zeer veelzeggend dat na ruim een eeuw automobiliteit en een eeuw vliegmobiliteit we nog steeds niet systematisch zicht hebben op de gevolgen hiervan op menselijke grondstoffen. Natuurlijk zijn er verbanden gelegd tussen de mobiele mens (Homo Mobiles) en psychopathologie, waaronder borderline personality disorder. Maar stel de vraag maar eens aan een psycholoog, psychiater, pedagoog, antropoloog of socioloog in je omgeving, en je zult verbaasd staan. Veel improvisatie, nog niet een begin van een eenduidig antwoord...

Het feit dat ik nooit een dag zonder haar heb willen zijn, maakt dat ik echt geloof dat liefde van een andere orde is. Liefde ligt buiten de materialisatie, buiten de gebaande paden, de snelwegen en automatismen. Ze ligt in het hart, waar ook de essentiele kunsten veilig liggen afgeschermd. I've chosen love!

Muziek te grabbel

Voor popmuziek geldt het nog veel sterker dan voor gecomponeerde (klassieke en moderne) muziek, maar alle muziek is gebaseerd op traditie. Preciezer, op vele culturele tradities. De liedjes van Taylor Swift, bijvoorbeeld, kan je binnen een liedtraditie plaatsen (met vaste stijlkenmerken bv met betrekking tot instrumentkeus, opbouw intro, couplet, refrein en brug), of binnen een traditie van countrypop. Mede hierdoor kan je direct bij de eerste keer horen al meeneuriën met grote delen van het refrein en couplet. Als een artiest zoals Taylor Swift dan ook haar muziek na een deal van haar belangenbehartiger (platenmaatschappij) weggeeft aan een BigTech bedrijf om hun AI mee te trainen, geeft ze niet alleen zichzelf weg, maar vooral ook de culturele bouwstenen waar haar liedjes (net als alle andere liedjes op de wereld) op gebaseerd zijn. Ook Elton John en Billie Eilish hebben toegestemd in dat hun platenmaatschappijen (Universal, Sony en Warner Music) hun aanklacht naar AI muziek startups Udio en Suno hebben omgezet in een verdienmodel. Hiermee is het hek nog verder van de dam, mensen kunnen met een druk op de knop perfect geproduceerde shit produceren met hun naam erop in de stijl van deze artiesten (en alle andere namen die deze maatschappijen uitbrengen).

Je kunt betogen dat automatiseren altijd twijfelachtig is, omdat het vroeg of laat grondstoffen “gedachteloos” opslokt zonder het equilibrium waaraan ze onttrokken worden in termen van groei en herstel voldoende in ogenschouw te houden. Kunst automatiseren is naar mijn mening wel het allerlaagste wat je kunt doen. Als mede bedenker/bouwer van een van de eerste generatieve muziek AI systemen, weet ik helaas echt waar ik het over heb. Ter verdediging hadden wij eind jaren 80 begin jaren 90 nooit verwacht dat dit zo algemeen en groot zou worden, simpelweg omdat het internet zoals het nu bestaat nog niet bestond. Maar goed, kunst mag niet geautomatiseerd worden geproduceerd. Hetzelfde geldt voor literatuur, columns, gedichten en andere schrijfkunst, en natuurlijk voor beeldende kunst en film. Dat roem vaak het gevolg is van automatisering is al sinds de massamedia (radio en later TV) bijna zonder uitzondering het geval, en is vervelend maar tot daar aan toe. Dus dat voor Taylor Swift in een Nederlands stadion het halve land uitloopt en dat voor de even talentvolle singer-songwriter bij mij in de straat nog niet eens het buurtcafé gevuld kan worden, is een gevolg van geautomatiseerde marketing en distributiemachines, waarin de bijdragen van media en journalistiek even onvermijdelijk als “vrijwillige” lijken te zijn. Nogmaals, automatiseren leidt onherroepelijk en altijd tot twijfelachtige praktijken, maar het automatiseren van kunstzinnige processen zelf, is simpelweg fout. Dank aan Elton John, Billie Eilish en mevrouw Swift, jullie geven in je zelfoverschatting een cultuur weg, waar miljoenen artiesten groot en klein met hart en ziel aan werk(t)en. Billie, Taylor en Elton zijn slechts de gezichten van de grote merken (de gezichten/labels) en dat is het dramatische hierachter, de grote platenmaatschappijen zijn overstag gegaan, en via deze "labels" wordt dat nu publiek bekend gemaakt.

Het bericht van RTL boulevard

Billie Eilish geeft de helft van haar inkomsten aan goede doelen. Mooi! Maar... waarom geven mensen zoals zij, die toevallig op het goede moment op de juiste plaats stonden en zo de vruchten van geautomatiseerde processen in een onmetelijke overdaad verkregen, deze overschotten aan goede doelen? Ja, het is beter dan de overtollige oogsten doordraaien (drugs, exorbitante huizen, seks en rock and roll). Maar in een democratie heffen we geld ten gunste van het algemeen belang via belastingen. Door ons gekozen politici kunnen dan kiezen hoe ze het geld terug laten stromen in de gemeenschap. Is het bijvoorbeeld niet gek dat praktisch ieder plaatselijk poppodium zwaar gesubsidieerd moet worden om niet ten onder te gaan, terwijl sommige artiesten (“topmerken”) in het segment exorbitant verdienen? Evenzeer geldt dat voor voetbal. Amateurvoetbal kan vaak moeilijk rondkomen, terwijl sommige profs tot de rijken der aarden behoren... Als deze sterren dan ook nog een belastingparadijs opzoeken (belasting ontduiken) en vervolgens zelf bepalen aan welke doelen ze schenken, wordt, wat kort door de bocht gesteld, de democratie verwanseld. Al met al wordt de gemeenschap door onder meer BigTech en haar geautomatiseerde aandachtsindustrie behoorlijk verziekt.

Gelukkig zijn er ook nog bijna 200 menselijke beschavingen op de planeet die volledig geïsoleerd bestaan van onze technische en (schijn)democratische "zegeningen", dus zonder elektriciteit, massa mobiliteit en media. Hun communicatietechnologie gaat niet verder dan de woorden, de symbolen en rituelen, waarmee ze verbonden leven met hun habitat, zonder automatiseren. Zij nemen niet meer dan de natuur ze geeft. Het grootste gevaar, zo cynisch is het, zijn wij, of beter, onze social media influencers, die ze cultuur willen brengen, maar die ziekten met zich meedragen waardoor ook deze volksstammen met uitsterven bedreigd zijn. Zullen wij, in plaats van te kijken hoe we in Europa minder afhankelijk kunnen leven van Amerikaanse BigTech, kijken hoe we uberhaupt met minder tech kunnen leven? We hebben altijd onze mond vol van digitaliseren, maar als je een simpel proces als het stemmen zo betrouwbaar mogelijk wilt doen, moet het …. analoog! Tijd om ons te bevrijden van generatieve AI, zeker in de kunsten!