Met generatieve AI wordt onze culturele erfenis verkwanseld!

Ok, kennelijk durven we het niet te zeggen. Met generatieve AI wordt onze culturele erfenis verkwanseld. Cultuur, wat van iedereen in het algemeen is en van niemand in het speciaal, wordt blind en zielloos gevangen in patronen om van daaruit in veelvoud uitgebraakt te worden. Het vermengt zich razendsnel (als een kwaadaardige tumor) met onze culturen. Culturen veranderen daardoor niet alleen, maar worden ook vernietigt. Natuurlijk kan je zeggen dat de mensheid op een dood spoor is gekomen, en dat het niet erg is als het systeem inclusief cultuur instort. Maar we veroordelen een terreurdaad, of bom in het hart van de mondiale samenleving, terwijl we hier toekijken en, na aanvankelijke twijfel, vaak ook nog enthousiast mee gaan doen. Het mag gezegd worden, dat is …. merkwaardig.

Waarom? Wie zijn schuldig aan deze cultuur ontvreemding? Politici die allemaal machteloos toekijken? Welnee, want inderdaad machteloos. Big-tech bazen, die zoals kinderlokkers telkens nieuw snoepgoed “gratis” aan de gemeenschap ter beschikking stellen, om zodra er toegehapt wordt voorzichtig maar steeds dwingender duidelijk maken welke opofferingen ze van het publiek als tegendienst opeisen? Ook niet echt, want op het moment dat de downsides van de grote technologische blessings zichtbaar worden, zijn de diensten al onderdeel van de cultuur geworden. Wetenschappers die niet op tijd hebben gewaarschuwd? Kort voordat generatieve AI op de markt kwam, schreef ik een uitgebreide waarschuwing en ik was zeker niet de enige. En ik ben gewaarschuwd, door collega's en zeker niet in laatste instantie mijn lief: Of je het wilt of niet, met jouw focus op de maatschappelijke gevaren van technologie, wordt je vroeg of laat zeker een Zie-je-wel, of een Ik-zei-het-toch. Zijn wetenschappers die hebben meegewerkt aan de ontwikkeling van AI? Misschien, en dan ben ook ik schuldig, en mijn excuus is precies omgekeerd aan mijn vorige zin, ik had in de jaren 90 geen idee wat generatieve muziekproductie zou opleveren (ik studeerde af op één van de eerste muziek genererende AI systemen, de melody generator). Is het publiek dan schuldig? Eerlijk, ja! Het publiek staat toe dat door Al de cultuur (muziek, boeken, beelden etc.) van generaties voor ons,  te grabbel wordt gegooid. Een concreet en recent voorbeeld op het gebied van AI gegenereerde muziek.

Vlogger en muziekprofessor Rick Beato met op de achtergrond de spotify site van de nepband

Deze week kwam er een zo gezegde psycho rockband the Velvet Sundown volledig uit het niets op de markt met 2 albums. Van niet bestaand (dus geen historie) is de “band” in één dag op vierhonderd duizend maandelijkse volgers op Spotify gekomen. De “single” heet “Dust on the wind” en alle titels, zogenaamd komend van 2 albums, Floating on Echos en Dust and Silence), zijn titels van bekende songs met 1 woord veranderd. Muziek vlogger en voormalig muziekprofessor Rick Beato analyseert de muziek, en concludeert overtuigend dat het om een AI gegenereerd product gaat. Hij concludeert dat er gestolen is van vele muzikanten, bands, en producers, en dat dit product de hardwerkende artiesten nu en uit het verleden naar de achtergrond drukt. Opnieuw, wie neemt nu eigenlijk wie in de maling? De gegenereerde inkomsten via streamingdiensten voor dit druk-op-de-knop-product drukt producten van mensen die met hart en ziel hun muziek proberen voor het voetlicht te brengen naar de achtergrond. Het marginaliseert echte artiesten en feitelijk de hele muziekcultuur. De titels van de “albums” accentueren de houding van schijt aan iedereen, aan alle echt werkende artiesten en producenten.

Natuurlijk is het met een druk op de knop een werkstuk of blog laten produceren en vervolgens presenteren als eigen werk, feitelijk niet veel anders. Schijt aan de docenten, die al die bagger moeten nakijken, die je nog serieus moeten nemen ook. AI is niet perse fout. AI als tool, bijvoorbeeld om zaken te analyseren, is heel iets anders dan AI als bron of generator voor nieuwe producten in bestaande stijlen. Dit is wat ik veelvuldig schreef en tijdens lezingen presenteerde. Maar ik wil geen zie-je-wel worden. Hoewel ik nog nooit copilot of chatGPT iets heb laten genereren, geen plaatjes laat genereren, en principieel niet luister naar AI gegenereerde muziek, ga ik niet vrijuit. Want laat ik eerlijk zijn, ik heb mijn hele carrière te danken aan precies dat: het afstuderen op een generatieve AI. Het is niet anders en dat spijt me!

Zal ik blijven?

Gisteravond waren Victorine en ik met de (schoon)kinderen naar Emmen afgereisd, om daar de voorstelling “Zal ik blijven” (concept en regie Isil Vos) bij te wonen. In het Rensenpark (voorheen dierentuin Emmen) is het Aziëhuis, het voormalig leeuwenverblijf, omgebouwd tot theater en thuishonk voor theaterschool/productiebedrijf Loods13. Onze 16 jarige dochter Dorinthe speelde mee als danser. De hoofdrollen werden door professionele acteurs gespeeld. En eerlijk is eerlijk, wij waren allemaal diep onder de indruk. Wat een prachtige voorstelling, en wat een schitterende productie!

Het was een symbolisch verhaal, waarin nauwelijks gesproken werd, maar al kijkend en luisterend met een koptelefoon op naar wat om ons heen gebeurde (het publiek zat in groepjes verspreid tussen de spelers rondom twee “zuilen”, waarop de hoofdrolspelers zouden worden geëtaleerd) werden we meegezogen in het verhaal met prachtige muziek en diep geraakt. Het begon met een disco scène, met machinaal dansen op four on the floor disco beats, schijnbaar eindeloos doorgaand. Zonder variatie, of beter, iedere danser de eigen variatie, iedereen samen en daardoor alleen. Een beeld dat ik herken uit mijn discoherinnering. Totdat, zo weet ik uit het voor mij ondertussen verre dixo verleden (dixo werd de alternatieve disco genoemd toen ik puber was) er iets gebeurt, je contact maakt, wellicht “beet” hebt. Hier gebeurde iets bijzonders. Het verhaal ontvouwt...

Dit is van het internet, er zijn nog meerdere voorstellingen en het is zeker een aanrader!

Twee spelers, een man en een vrouw, vallen op de grond, bleven stokstijf liggen, en alle dansers verdwijnen op 4 spelers na, die gaan kijken wat er aan de hand is. De twee gevallen engelen blijken te kunnen transformeren tot een soort marionetten, die tot “leven” gewekt kunnen worden als de voormalige dansers ze overeind helpen, en ze plaatsten op de twee geïmproviseerde 'zuilen' (grote houten kabel haspels). Attributen (koffers) worden aangedragen, en de marionetten worden in verschillende poses geboetseerd. Anders dan marionetten, acteren de man en vrouw – de professionele acteurs – ijzersterk, non-verbaal. Je voelde de sidderingen door de zaal gaan, de emoties, die bevroren waren, omdat er slechts discontinue beweging was, van pose naar pose, onder invloed van wat door de marionettenspelers werd aangedragen en geboetseerd. De muziek op de koptelefoon, imperfect, menselijk, de storingen erin, het was absoluut fenomenaal. Dat deze kwaliteit gewoon in Nederland gerealiseerd wordt, en dat de jongeren uit deze omgeving hier een theaterschool heeft op dit niveau, is echt bijzonder. Onze andere (veel) oudere kinderen hebben ook op theaterscholen gezeten, in onder meer Amersfoort, Winschoten en Groningen, maar Loods13 is echt een klasse apart. Alle respect voor het docententeam en hun bezielende leider Eva Wortmann.

Toen we na afloop een drankje dronken, was het mooi om te zien hoe, zoals bij goede kunst vaak het geval is, we allen ons eigen verhaal hadden gemaakt. Voor Deborah ging het over sterven, en hoe vanaf het moment dat je niet meer leeft, anderen de narratieven aandragen waarin je kan voorbestaan zonder nog regie te hebben. Het verhaal gaat... Voor mij ging het over uit het systeem vallen, over niet langer meekunnen draaien in de totaal gemachineerde werkelijkheid, waarin je geleefd wordt, om vervolgens te ontwaken met de bijzondere mogelijkheid die ander – in potentie je grote liefde – te zien, maar nog steeds worden voorzien van attributen (koffers) om de reis van het leven in de gecommercialiseerde wereld te kunnen maken. Voor het systeem is jouw leven ondergeschikt aan jouw consumentzijn... Thorvald, geschoold in verhaalanalyse, legde de nadruk op de enkele woorden en de omhelzing, die de beide spelers aan het eind maakten, voordat ze definitief uit elkaar gingen. Een moment waarin even alles volmaakt was, we could be heroes, just for one day! En allemaal is waar, het was prachtig en indrukwekkend! Fugit amore, de vervlogen liefde, één van de sterkste motieven in dromen en kunst!

Voorbij, afscheid ook. Zal ik blijven? Het is niet mogelijk. Dit was niet alleen de laatste voorstelling van Loods13 op deze locatie, na 14 jaar als theaterschool te hebben gedraaid voor jongeren uit de omgeving van Emmen, waaronder Dorinthe, houdt Loods13 de theaterschool voor gezien en gaat ze door als productiehuis in Donderen (aan de andere kant van de provincie). Na afloop spraken we meerdere leerlingen, die bij Loods13 hun zelfvertrouwen hadden gevonden, of sterker, zichzelf in een verwarrende wereld van adolescentie, waarin ieder met een eigen opgave en bagage aan de slag was. Neurodivers (ADHD, ASS, hoogbegaafd, of juist minder begaafd), gender issues, de theaterschool bood een plek waar je mocht ontdekken wie je was, of wilde worden. To be or not to be, zijn en worden, theater als catharsis, het is er via Shakespeare al minstens sinds de oude Grieken, en hier dus echt op een uitzonderlijk niveau, waar helaas de gemeentelijke (populistische) politiek geen fatsoenlijke salarissen en bestuur voor over heeft. En dat is toch droevig. Ik gun alle jongeren juist in deze tijd van verminderd perspectief een Loods13. Maar daarvoor moeten volwassenen hun (bestuurlijke) verantwoording nemen, en dat gaat verder dan populistische pietpraat, dat gaat over de vraag of je echt wil blijven. Een aanrader, Zal ik blijven!

Folk- gezondheid gaat over... ons! (Wereld met dementie 2)

Afgelopen zaterdag hadden wij in de tuin bij de buren het Folk veur Volk festival (Oud Aalden te Aalden), ondertussen editie nummer 30. Meer dan 1000 mensen bij elkaar, genietend van de bands uit Ierland, Frankrijk en Nederland, de heerlijke midzomer nacht (21 juni, de langste dag van het jaar) en elkaar. Op het kleine podium vooral singer-songwriters die zichzelf begeleiden op akoestisch gitaar, op het grote podium bands, veelal met fiddle en soms steelguitar. Veel songs werden door het publiek meegezongen, dit is volkscultuur, en regelmatig werd er geschampt dat generatieve AI deze volkscultuur nooit van ons zou kunnen afnemen. Ik vrees dat dit te gemakkelijk gedacht is – sociale media en nog meer generatieve AI steelt vooral van “vrijwillig” geplaatste input, dus volkscultuur –. maar vooruit, ook ik voel me op en top!

Totdat we tussen de wisseling van 2 bands besluiten de hond (Miep) even uit te laten. Onze tuin is gedeeltelijk omgebouwd tot fietsenstalling, er staan honderden fietsen keurig tegen de tijdelijk geplaatste dranghekken. Die zaterdagochtend, voordat het festival begon, zagen we  een boer bezig met gif over “zijn” bloembollenveld te spuiten. Omdat we de traktatie met waarschijnlijk zwaar gif liever aan ons voorbij wilde laten gaan, veranderden we onze route. Gelukkig is er ondertussen wetenschappelijk aangetoond dat glyfosaat gevaarlijk is voor de volksgezondheid, dus zal dit vast het laatste jaar zijn van bollenteelt met gif door boeren uit het westen die hier in Drenthe, land pachten en omdat ze er verder geen enkele binding mee hebben hun opkomende rijkdom met hand en gif verdedigen.

Terwijl wij onze ronde met Miep lopen om ongeveer 21:30, zoals gezegd tussen de wisseling van bands, zijn we het gebeuren met gifspuit van die ochtend al weer vergeten, ook omdat het vaak gebeurt. Overigens vaak op vrijdagavond of zaterdagochtend, zodat de concentraties op maandagochtend, mocht er bodeminspectie komen, al zo laag zijn, dat het dan niet meer aantoonbaar strafbaar is. Dan zien we een paar honderd meter van ons huis en dus ook het festival vandaan, dat het hele bloemenveld bruin is. Alles dood, in één dag. Vele honderden mensen zingen mee met de muziek van het kleine podium terwijl op het hoofdpodium de band uit Ierland aan het opbouwen is. Wij kijken uit over een vergiftigd land, dode planten, vernietigd bodemleven.

Het doodgespoten veld...

Dit is, heel dicht bij huis, wat een samenleving met dementie laat zien. Het hoofd weet niet wat de handen doen, er is geen controle over alle deelactiviteiten die in functie zou moeten zijn van veilig voortbestaan: volhoudbaarheid. Dit treft ons niet individueel, maar als mondiale samenleving in het geheel, zo betoogde ik in mijn vorige blog. Mensen kunnen het ene moment opkomen voor vrede, of rebelleren tegen uitsterving (XR), om het volgende moment vrolijk – vooral onwetend – mee te liften op praktijken die juist alle ontluistering in vol ornaat met zich meebrengen: vleesindustrie, asfalt, online shopping en transport, etc. Er valt niet aan te ontkomen. Ieder lokaal initiatief tot bevordering van volhoudbaarheid, wordt “gecompenseerd” door nieuwe ontwikkelingen die dit volkomen ongedaan maken. Ook ik kan me totaal niet onttrekken aan deze bewegingen. Ook mijn handelen en denken draagt bij aan het dominante imperatief: oneindige groei uit eindige middelen. Juist vanwege de onhoudbaarheid van dit economische bevel, zijn we in de fase van mondiale dementie aangekomen.

Nogmaals, het is overal zichtbaar, in de roep naar vrede, terwijl onze regeringen roepen om meer geld voor wapens, in de noodzaak van zorg voor klimaat, milieu, natuur en elkaar en de jaarlijkse verdere overschrijding van de planetaire grenzen en toename van eenzaamheid en perspectiefloosheid van onder meer onze jongeren. We doen allemaal mee, meestal ongewild en vaak slechts half bewust. Dat is nu eenmaal een symptoom van dementie.... Vandaag doen we mee door de Saksische folk cultuur met muziek met elkaar te vieren en verdedigen tegen AI, om morgen onze voortgangsreportages weer handig door ChatGPT te laten genereren, in ieder geval in eerste aanmaak.

De rijkste mensen van de wereld, allemaal man, verdienen allen hun geld met ontluisterende technologieën, onverkort allemaal in te zetten voor macht over het volk. Zelfs cultuur wordt ontvreemd van het volk, zogenaamd voor het volk (generatieve AI). Venetië wordt voor de bruiloft van Bezos geconfisqueerd, de atmosfeer om de aarde in gevaar gebracht en de ruimte daarbuiten vervuild door Musk en miljardairs die willen doorgaan voor levensgenieter. En de vrede, die wordt verkwanseld voor een verdere technologie (wapen) wedloop. Zolang wij naar de pijpen van de tech-curatoren van de demente mondiale samenleving dansen, in plaats van samen te leven, gaat er niets veranderen. Pas als we beseffen dat ons hele leven een Folk festival is in onze eigen achtertuinen, snappen we dat volks (FOLK) gezondheid over ons gaat! En laat ik positief eindigen, het was een fantastisch festival, met hulde voor de buren Egbert en Henny en de vele vrijwilligers uit Aalden en omgeving die dit mogelijk maakten. Wij hebben er van genoten, dit is samenleven!

Samenleving met dementie... (Wereld met dementie 1)

Precies vandaag is het 26 jaar geleden dat mijn lief Victorine en ik samen gingen wonen. Vanaf het begin ontwikkelde we er een soort “sport” in om te zien hoe organisaties konden worden beschreven in aan de psychopathologie ontleende termen. Een bedrijf of overheidsdienst, bijvoorbeeld, kon aangeleerde hulpeloosheid tonen, waarin werknemers min of meer collectief het idee hadden ontwikkeld dat het onvermijdelijke toch wel zou gebeuren, onafhankelijk van hun inzet, van of ze veel of weinig hun best deden. Zo'n organisatie noemden we dan depressief. In een telkens kleiner wordende wereld, waarin grenzen in vele richtingen verdampten door massamobilisatie en vervolgens het internet, zagen we borderline problematiek als vanzelfsprekend gevolg. Zoals bij de borderline personality stoornis mensen worstelen met hun identiteit en deze trachten te consolideren in sterke wisselende voorkeuren en afwijzingen hebben voor de een dan wel de ander, zagen we een samenleving waarin dat zo'n beetje volks psychopathologie nummer 1 was geworden. Een eeuw eerder, aan het eind van de negentiende eeuw, zouden volgens onder meer Sigmund Freud in de gegoede (Weense) burgerij veel vrouwen reageren op het benauwende keurslijf dat de maatschappij hen oplegde met “hysterische compulsies” (een verouderde term voor dwangstoornissen, zoals OCD), een soort protest of uitweg uit de maatschappelijke dwangbuis. Victorine en ik zijn beide gepromoveerd in de toepassing van de theorie van dynamische systemen, vandaar dat wij bij voorkeur spreken van systemen in plaats van bedrijven, organisaties, gezinnen, of samenlevingen.

Een paar maanden geleden kwam Victorine met de vergelijking van de hedendaagse samenleving met de ziekte van Alzheimer. Ze wees erop dat een accommodatie stoornis bij dementie wellicht het meest centrale kenmerk is. Net zoals iedereen, treedt ook de persoon met dementie de wereld tegemoet vanuit bestaande kennis en handelings-schema's. Bij mensen zonder dementie, worden deze schema's continu (subtiel) aangepast (geaccommodeerd) aan de continu veranderende vereisten uit de omgeving. Bij dementie gaat dit aanpassen verloren, waardoor de persoon de vereiste handelingen of cognitieve vaardigheden niet meer tot zijn/haar beschikking heeft. Flexibiliteit (mentaal en vaak ook fysiek) gaat verloren, de gedachte en gepercipieerde werkelijkheid wordt geassimileerd binnen de snel verouderende systemen, waardoor de persoon steeds minder adequaat functioneert.

de persoon die ik enkele jaren voor onze ontmoeting was

In onze samenleving zien we veel werkelijkheden, die min of meer op zichzelf staan, zonder een flexibele of vloeiende verbinding met het grote geheel te hebben. Zoals soms een dementerende persoon op één bepaald moment in het proces nog uitstekend in staat is om een herinnering van lang geleden te verwoorden, of een goed geautomatiseerde handeling uit te voeren, bijvoorbeeld pianospelen voor de pianist, of een wortelkanaalbehandeling voor de tandarts, zo kent onze maatschappij veel instanties met gespecialiseerde knowhow en (sub)routines, op een hoog niveau van complexiteit. Echter, de samenhang tussen al die hooggespecialiseerde instanties is niet flexibel, niet vloeiend, maar toont tekenen van … dementie. Het hoofd weet niet wat de handen doen. Processen worden geassimileerd in routines die feitelijk al lang niet meer optimaal zijn. We doen op talloze plaatsen zaken precies zoals we ze doen, omdat we dat altijd al zo deden.

Vooruitdenken is voor personen met dementie lastig, juist omdat er een accommodatie stoornis is. Dit geldt voor onze samenleving evenzeer. Als samenleving stellen we, net als dementerende personen, veel cruciale vragen niet, en blijven we ons onaangepast beroepen op conservatisme en veiligheden die bijvoorbeeld met het verdwijnen van (lands)grenzen al lang vervlogen zijn. We gaan massaal voorbij aan de nieuw ontstane grenzen aan de groei, de volhoudbaarheid, klimaat en milieuverandering, biodiversiteit etc.. Autocraten die aan deze nieuwe grenzen geen boodschap hebben, maar (nostalgisch) de landsgrenzen verheerlijken, nationalisme propageren, in een wereld die zo multinationaal is geworden als de onze, lijken op diep demente Alzheimer patiënten, die nog naarstig op zoek zijn naar een telefooncel om naar huis te bellen.

Hoewel we direct de nood van begrijpen van de dementerende persoon die verstokt een telefooncel zoekt om naar huis te bellen om te zeggen dat hij/zij de weg een beetje kwijt is, kunnen autocratische systemen die versterkt met moderne technologie nationalistische heimwee aanwakkeren, ontaarden in levensgevaarlijke dwang- of oorlogs- economie. Met de week zien we nieuwe voorbeelden, helaas...

Maar laten we daar nu niet aandenken, ik herinner me onze eerst dag samenwonen vandaag 26 jaar geleden als gisteren, en ik zou geen dag willen hebben gemist!

Leven op de rand

We hebben meer te vrezen van verveling dan van gevaar, zo zing ik in de rocksong Living on the Edge op mijn nieuwe album: “it's boredom more than danger”. In onze comfortabele wereld is directe bevrediging meestal slechts één muisklik van ons verwijderd. Als we al niet verslaafd zijn aan de bevrediging van online shopping, of aan de likes van anderen op onze posts, dan zijn we het wel aan het consumeren van extreme content die ons bestaan (onze bubbel) bevestigt. De reële verbinding met moeder natuur en met elkaar is (minstens ten dele) ingewisseld voor een 'identiteit' in de virtuele technocratische utopieën, die natuurlijk, zo weten we allen, één grote illusie zijn. Bespeeld (gehackt) door BigTech en populisme (politiek, amusement en media), zitten we als kikkers in die metaforische steeds warmer wordende pot. Wellicht zal het kookpunt worden bereikt. Maar het is comfortabel. Eruit springen is radicaal buiten ieders comfort zone en dus beangstigend. Bovendien werken de oppermachtige BigTech systemen en platforms er 24/7 aan om ons in onze verslavingen gegijzeld te houden. Als we nog ergens bereid zijn voor te vechten, is het wel voor smart technology, om zo onze verslavingen binnen bereik te houden.  

Door op de afbeelding te klikken, kan je de song Living on the Edge horen en de clip zien

Dit is ongeveer de inhoud van de song “Living on the edge”, waarin ik midden in mijn overspannen toestand nu ruim een jaar geleden ons als consumenten omschreef als “Live Bait” voor de “Fakers” die de technocratie aansturen. Het is een somber beeld, en hoewel ik bang ben dat het nu alleen nog maar accurater is geworden (met autocraten/dictators die op veel plekken de macht grepen dankzij het tegen elkaar uitspelen van een aan clickbait verslaafde massa in twee kampen: links versus rechts), heb ik moeite met deze song, vanwege haar zwartgalligheid. Hoewel de song hoort bij het overwegend positieve album “I've chosen love”, gaat ze duidelijk over haat en negatieve machten. Maar, zo vertel ik mezelf, de keus voor liefde kan alleen gemaakt worden, als de haat ook gezien is.

De valkuil voor mij is dat ik zo makkelijk “terugval” in mijn strijd tegen windmolens en daarmee weer dezelfde Don Quichot van me maak, die eind 2023 overspannen thuis kwam te zitten. Deze strijd gaf me zo lang de motivatie om voor te werken en te leven, dat het nog steeds helemaal niet zo vanzelfsprekend is om me volledig te kunnen overgeven aan liefde en verbinding. Om niet terug te vallen in zwartgalligheid, moet ik weg zien te komen van de rand, van het gemak, van de clickbait. Maar wat is dat, weg van het gemak?

Hoe lastig is een leven voor te stellen zonder kant en klaar maaltijden, supermarkten en webshops? Een wereld waarin iedereen echt aan de slag moet om het leven vorm te geven, met elkaar, in verbondenheid, en liefde. Mijn verbeelding gaat hierbij nauwelijks verder dan historische romans, of nog makkelijker, series op Netflix. Ook ik zit behaaglijk in de pot, en ook mijn dopamine en serotonine rushes zijn gekoppeld aan handelingen in deze systeemwereld. Vaak gemedieerd door een button op een schermpje. 

Toegegeven, de bossen in (wandelend, of te fiets, of te paard) in verbondenheid met mijn gezin, vrienden en grote liefde is absoluut veel meer bevredigend dan dat de 24/7 beeldschermen zijn. Met mijn lief eropuit met onze camper is heerlijk, ook al snap ik heel goed dat automobiliteit op de huidige schaal absoluut niet volhoudbaar is. Dit is niet alleen vanwege de brandstof, een globaal wegennet vraagt zoveel materiaal, en snijdt dwars door zoveel natuur heen, dat het alleen daarom al ontluisterend is. Bovendien maakt de gelegenheid de dief: beschikbaarheid van automobiliteit creëert behoefte en zelfs de noodzaak van massa transport. Dus leven buiten de metaforische pot, binnen de grenzen van houdbaarheid, is moeilijk voorstelbaar, maar beslist noodzakelijk. Ik weet niet hoe. Je kunt onmogelijk van de ene dag op de andere uit belastende systemen stappen. Verwacht dat niet van jezelf en van elkaar. 

Digital nomads - mensen die niet plaatsgebonden leven en digitaal werken vanuit bijvoorbeeld een camper - zijn vaak veel meer off-grid dan de gemiddelde mens/werknemer. Ze gebruiken de snelweg, vaak een diesel busje en de digitale snelweg (3 symbolen van onhoudbaarheid) maar zijn toch aan het wegkomen van de onhoudbaarheid. Dat is goed!  Nogmaals, weg van gemak is noodzaak, maar stapje voor stapje. Het kan. Zolang ieder stapje eentje richting volhoudbaarheid en niet ervan af is, gaan we vooruit, hoe klein de stapjes ook mogen zijn!

Droom meer werkelijk dan werkelijkheid

Vannacht droomde ik dat een droom meer werkelijk is dan wat we onze gedeelde werkelijkheid noemen. Het zette me aan het denken. In onze werkelijkheid is niets dat we uitvinden in alle denkbare scenario's alleen maar slecht is, zelfs het giftigste gif niet. Anders gezegd, je kan altijd een perspectief op een specifieke situatie (of type situaties) vinden, waar een willekeurige (op termijn onbetwijfelbare slechte) uitvinding of praktijk goed of zelfs levensreddend is. Zelfs de slechtste griezel, zal naast alle ellende ook wel iets in beweging hebben gebracht, dat tot iets moois leidde. Te denken valt bijvoorbeeld aan slachtoffers die elkaar in hun rouw vinden, of een bijdrage aan kennis die concentratiekamp artsen leverden die leidde tot betere behandelkansen voor meerdere generaties na hun. In onze werkelijkheid bestaan feiten, maar deze feiten moeten in context gebracht worden, om tot waarheden te worden getransformeerd. Met de verandering van contexten, veranderen dan vervolgens weer de waarheden in (partiële) leugens.

Om een werkelijkheidsaspect serieus te kunnen beschouwen, hebben we dus afstand nodig. Dan zien we, bijvoorbeeld, de slachtoffers van de griezel (of traumatische gebeurtenis) die in elkaar de liefde van hun leven vonden. We zien ook, dat ze staan midden in een enorme groep rouwende en getraumatiseerde andere slachtoffers, die worstelen met hun leven en daarmee hun omgeving ook belasten. We zien, met Nietsche in gedachte: “If it doesn't kill you, it makes you stronger”. Sommige slachtoffers hebben het niet overleefd, sommigen zullen alsnog aan de mentale gevolgen bezwijken. Maar degene die het wel overleven, zullen wellicht hulp zoeken en aanvaarden, en anderen met trauma beter begrijpen, dus uiteindelijk sterker worden. Is dat dan een “verdienste” van de griezel? Misschien zullen mogendheden niet zo snel naar een atoombom grijpen. Is dat een verdienste van de atoombom? Nee, we hebben regels nodig, en een kracht die deze regels beschermt. Doe een ander niet wat je ook zelf niet aangedaan zou willen worden... Regels die we als concrete gemeenschap beschermen. Maar we zijn de concrete gemeenschappen aan het inruilen voor virtuele gemeenschappen. Al op heel jonge leeftijd verdwijnen onze kinderen via de sociale mediaplatformen in een tussenruimte, uit het zicht. Zijn daarom sociale media slecht? Ik kan hier weer beginnen met mijn derde zin: “... je kan altijd een perspectief op een specifieke situatie (of type situaties) vinden...”. De blog in een cirkel, als een pendule... Opnieuw en opnieuw, slaap...

Door op de afbeelding te klikken (van een veel jongere mij), zie en hoor je de song One Shot

Hier komt de droom! In de droom maken we verbinding met de dromer, die in een ieder van ons huist. De dromer is als een vogel, die zaken van een afstand ziet, overziet, inziet, verder kan kijken dan onze alledaagse “werkelijkheden” waar we in waaktoestand in genesteld zitten. Toegegeven, deze nesteling kan heel fijn en veilig zijn, maar ook heel beangstigend en bedreigend. Juist als dat laatste aan de hand is, dan ervaren we vrijheid in onze dromen, en nieuw inzicht, nieuw perspectief. In de song “One Shot” beschrijf ik dat ik verlangde naar een ontsnapping naar de droomwereld, toen ik me gevangen voelde in mijn werk “werkelijkheid”, die zo allesomvattend was geworden dat ik met er niet meer uit kon terugtrekken. One Shot verwijst naar de parallel tussen een verslavend middel om de realiteit die te overheersend is geworden te ontvluchten, en de droomwereld. 

In mijn droomwerkelijkheid ontdekte ik dat het niet mijn werk was, dat me gevangen hield, maar dat ik dat zelf deed. Ik wilde zo graag van de daken schreeuwen dat we met onze wereldwijde technologisering verkeerd bezig zijn, ik wilde een ster zijn die het licht van moeder natuur verspreidde, dat ik de onmogelijkheid om mensen te bereiken me persoonlijk aanrekende. In mijn dromen ontdekte ik dat mensen allemaal net als ik in het globale systeem verstrengeld zijn geraakt, en dat we dat moeten accepteren. Maar dat neemt niet weg dat we vooral moeten blijven dromen, in de droom kan de zee daadwerkelijk splijten, en kunnen we een doorgang vinden naar een volhoudbare wereld. Dat is waarom een droom meer werkelijk is dan wat we onze gedeelde werkelijkheid noemen!

Thuiskomen: leef je persoonlijke legende!

We moeten eerst de wereld veroveren, onze angsten ontvluchten en onze dromen najagen, om te ontdekken dat de onrust in onszelf zit. We zoeken daarbij de antwoorden op onze grote vragen - de zin van ons bestaan – vaak in verre oorden, of in exclusieve ideeën, om vervolgens te ontdekken dat ze al die tijd in onze alledaagse bestaan geduldig op onze uiteindelijke aandacht hebben gewacht. De zoon moest eerst verloren raken, om door de vader met een feestmaal onthaald te worden. De zin en waarheid is ons leven, onze immanente waarde, ons onderdeel zijn van het universum, heeft zich, net als de vader, niet aan ons opgedrongen. Hierdoor blijft er de weg naar huis, waar de moegestreden avonturier ook nog echt een thuis kan vinden. Had de vader zich wel opgedrongen, bijvoorbeeld met ongevraagde raad, of afwijzing van de lust naar avontuur voordat de zoon vertrok, dan was dat anders...

Vaak is pijn meer motiverend dan vrede, die als ze voortduurt nauwelijks meer opgemerkt wordt dan water door een vis. Voor rust en vrede nemen we vaak geen of te weinig tijd, behalve dan, om haar (vaak via arbeid/strijd) te bereiken. Om van pijn af te komen, bijvoorbeeld, doen we alles. Echter, als bijvoorbeeld de wortelkanaalbehandeling geslaagd is en de kiespijn voorbij, verdampen alle goede voornemens – vaker en beter poetsen, minder snoepen – als sneeuw voor de zon in de normaliteit van het bestaan. Pijn en angst motiveren. Pogingen om het leven onder controle te krijgen door gecontroleerde angst – bijvoorbeeld kijken naar een enge film – of pijn (over hete kolen lopen, sport, theater, kunst, ascese, rollenspel, sm etc.), kunnen in deze zin begrepen worden. Het gaat dan om individuele processen, waarin mensen hun immanente waarde leren kennen en, op den duur, aanvaarden. In collectieve verbanden, echter, is dit ook te begrijpen, maar vormt het rechtstreeks de brug naar wat ik vorige week de mensgemaakte hel in het midden van het natuurlijk paradijs noemde. Een klein voorbeeld.

Er is (adaptieve) angst (goed), en blinde angst ("gevaarlijk"). We kregen adaptieve angst voor de gevolgen van ons "vreedzame" gedrag: afname van biodiversiteit, klimaatverandering, milieuvervuiling op ondertussen alarmerende schaal. We zagen in dat economie/technologie moest worden aangepakt. Adaptieve angst zet aan tot actie. Maar blinde angst tot... wegkijken, of meelopen. Zo overheerst de angst voor oorlog. Nu Amerika niet langer de vanzelfsprekende goed bewapende grote broer is van “ons” Europa, worden we bang. Al tientallen jaren woeden in Europa (lokale) oorlogen, meer of minder gecontroleerd, zoals de koude oorlog, Bosnische oorlog en Oekraïne. Ondanks deze oorlogen werd in de meeste Europese landen decennialang zwaar bezuinigd op defensie. De angst en pijn veroorzaakt door het gevoel verlaten te zijn door grote broer Amerika, zet aan tot een gigantische roep om een inhaalslag: meer wapens, volop duiken in de wapen/technologie wedloop. Het besef dat dit een dodemansrit betreft, naar nog meer vernietigende en mens- en natuur ontluisterende technologieën, lijkt verdwenen, ongeveer net zoals de zin in zoetigheid volledig verdwijnt bij een acute wortelkanaal ontsteking. Juist nu we op bredere schaal zijn gaan inzien, dat we met onze technologische (technocratische) voetafdruk het klimaat, het milieu en de biodiversiteit (natuur) bedreigen, hoefde de Amerikaanse president alleen maar “boe” te roepen, om ons en onze bestuurders gehaast te laten roepen om een sterk en verenigd Europa, met veel geld voor defensie en de armen open voor AI. Dit brengt ons verder van huis; onze blinde angst vormt de brandstof voor het versneld verder bouwen aan de hel waarin we onszelf ketenen.

Door op de afbeelding te klikken speelt de muziek/clip af

In de song Tragedy and comedy (een na laatste song van mijn nieuwe album “I've chosen love”) wilde ik de dynamiek van enerzijds plezier en anderzijds pijn en angst verklanken. Onze waarheid is het leven van onze persoonlijke legende. Door zelf tot bloei te komen, helpen we het paradijs te bloeien. Een tragedie gooit vaak ons leven overhoop, waardoor we ons verleden herschrijven. De brokstukken of scherven die de tragedie achterliet, herschikken we, ze vormen het fundament van ons levensverhaal, dat juist hierin haar diepte en reliëf krijgt. Ieder mens krijgt met verlies, angst en tragedie te maken, en onze levenskunst bestaat uit het vinden van de kracht om … terug te keren. Hier en nu, in de directe omgeving, is niet de hel, maar de vader – het universum – waar we thuis mogen komen.