Muziek te grabbel

Voor popmuziek geldt het nog veel sterker dan voor gecomponeerde (klassieke en moderne) muziek, maar alle muziek is gebaseerd op traditie. Preciezer, op vele culturele tradities. De liedjes van Taylor Swift, bijvoorbeeld, kan je binnen een liedtraditie plaatsen (met vaste stijlkenmerken bv met betrekking tot instrumentkeus, opbouw intro, couplet, refrein en brug), of binnen een traditie van countrypop. Mede hierdoor kan je direct bij de eerste keer horen al meeneuriën met grote delen van het refrein en couplet. Als een artiest zoals Taylor Swift dan ook haar muziek na een deal van haar belangenbehartiger (platenmaatschappij) weggeeft aan een BigTech bedrijf om hun AI mee te trainen, geeft ze niet alleen zichzelf weg, maar vooral ook de culturele bouwstenen waar haar liedjes (net als alle andere liedjes op de wereld) op gebaseerd zijn. Ook Elton John en Billie Eilish hebben toegestemd in dat hun platenmaatschappijen (Universal, Sony en Warner Music) hun aanklacht naar AI muziek startups Udio en Suno hebben omgezet in een verdienmodel. Hiermee is het hek nog verder van de dam, mensen kunnen met een druk op de knop perfect geproduceerde shit produceren met hun naam erop in de stijl van deze artiesten (en alle andere namen die deze maatschappijen uitbrengen).

Je kunt betogen dat automatiseren altijd twijfelachtig is, omdat het vroeg of laat grondstoffen “gedachteloos” opslokt zonder het equilibrium waaraan ze onttrokken worden in termen van groei en herstel voldoende in ogenschouw te houden. Kunst automatiseren is naar mijn mening wel het allerlaagste wat je kunt doen. Als mede bedenker/bouwer van een van de eerste generatieve muziek AI systemen, weet ik helaas echt waar ik het over heb. Ter verdediging hadden wij eind jaren 80 begin jaren 90 nooit verwacht dat dit zo algemeen en groot zou worden, simpelweg omdat het internet zoals het nu bestaat nog niet bestond. Maar goed, kunst mag niet geautomatiseerd worden geproduceerd. Hetzelfde geldt voor literatuur, columns, gedichten en andere schrijfkunst, en natuurlijk voor beeldende kunst en film. Dat roem vaak het gevolg is van automatisering is al sinds de massamedia (radio en later TV) bijna zonder uitzondering het geval, en is vervelend maar tot daar aan toe. Dus dat voor Taylor Swift in een Nederlands stadion het halve land uitloopt en dat voor de even talentvolle singer-songwriter bij mij in de straat nog niet eens het buurtcafé gevuld kan worden, is een gevolg van geautomatiseerde marketing en distributiemachines, waarin de bijdragen van media en journalistiek even onvermijdelijk als “vrijwillige” lijken te zijn. Nogmaals, automatiseren leidt onherroepelijk en altijd tot twijfelachtige praktijken, maar het automatiseren van kunstzinnige processen zelf, is simpelweg fout. Dank aan Elton John, Billie Eilish en mevrouw Swift, jullie geven in je zelfoverschatting een cultuur weg, waar miljoenen artiesten groot en klein met hart en ziel aan werk(t)en. Billie, Taylor en Elton zijn slechts de gezichten van de grote merken (de gezichten/labels) en dat is het dramatische hierachter, de grote platenmaatschappijen zijn overstag gegaan, en via deze "labels" wordt dat nu publiek bekend gemaakt.

Het bericht van RTL boulevard

Billie Eilish geeft de helft van haar inkomsten aan goede doelen. Mooi! Maar... waarom geven mensen zoals zij, die toevallig op het goede moment op de juiste plaats stonden en zo de vruchten van geautomatiseerde processen in een onmetelijke overdaad verkregen, deze overschotten aan goede doelen? Ja, het is beter dan de overtollige oogsten doordraaien (drugs, exorbitante huizen, seks en rock and roll). Maar in een democratie heffen we geld ten gunste van het algemeen belang via belastingen. Door ons gekozen politici kunnen dan kiezen hoe ze het geld terug laten stromen in de gemeenschap. Is het bijvoorbeeld niet gek dat praktisch ieder plaatselijk poppodium zwaar gesubsidieerd moet worden om niet ten onder te gaan, terwijl sommige artiesten (“topmerken”) in het segment exorbitant verdienen? Evenzeer geldt dat voor voetbal. Amateurvoetbal kan vaak moeilijk rondkomen, terwijl sommige profs tot de rijken der aarden behoren... Als deze sterren dan ook nog een belastingparadijs opzoeken (belasting ontduiken) en vervolgens zelf bepalen aan welke doelen ze schenken, wordt, wat kort door de bocht gesteld, de democratie verwanseld. Al met al wordt de gemeenschap door onder meer BigTech en haar geautomatiseerde aandachtsindustrie behoorlijk verziekt.

Gelukkig zijn er ook nog bijna 200 menselijke beschavingen op de planeet die volledig geïsoleerd bestaan van onze technische en (schijn)democratische "zegeningen", dus zonder elektriciteit, massa mobiliteit en media. Hun communicatietechnologie gaat niet verder dan de woorden, de symbolen en rituelen, waarmee ze verbonden leven met hun habitat, zonder automatiseren. Zij nemen niet meer dan de natuur ze geeft. Het grootste gevaar, zo cynisch is het, zijn wij, of beter, onze social media influencers, die ze cultuur willen brengen, maar die ziekten met zich meedragen waardoor ook deze volksstammen met uitsterven bedreigd zijn. Zullen wij, in plaats van te kijken hoe we in Europa minder afhankelijk kunnen leven van Amerikaanse BigTech, kijken hoe we uberhaupt met minder tech kunnen leven? We hebben altijd onze mond vol van digitaliseren, maar als je een simpel proces als het stemmen zo betrouwbaar mogelijk wilt doen, moet het …. analoog! Tijd om ons te bevrijden van generatieve AI, zeker in de kunsten!

Vragen aan een politicus

Wat is Technology Push? Hoe ga je om met duurzaamheid en de complexity paradox? 

Over een paar weken hebben we in Nederland weer verkiezingen. Drie rechts populistische partijen zaten aan het stuur, zij zouden het beleid maken wat “de mensen thuis” zouden wensen. Ze kwamen niet veel verder dan ruim een jaar bekvechten en het land daarmee bestuurlijk ongeveer op stilstand zetten. Nu, in verkiezingstijd, herhalen ze schaamteloos dezelfde populistische onzin waarmee ze “groot” werden, en volgens de laatste peilingen zijn opnieuw de rechts populisten het meest populair. “De mensen thuis” lijken moeite te hebben met één en één bij elkaar op te tellen...

Het grootste dossier dat populisten presenteren asiel. Volgens hun zit Nederland vol, en lijdt de “gewone” Nederlander onder de stroom asielzoekers, omdat ze voor onveiligheid op straat zorgen en bovendien voorrang zouden krijgen bij woningtoewijzing, terwijl er woningnood is. Dat feitelijk het aantal asielzoekers de laatste jaren omlaag gaat, wordt bij de populistische ophef systematisch verzwegen. Ook spreken ze niet over de oorzaken van wereldwijde migratie, zoals door de mens ontstane afname van biodiversiteit (bijvoorbeeld industriele visvangst, met als gevolg schaarste aan natuurlijke voeding en dus toegenomen afhankelijkheid van complexe industriele voeding), plundering van schaarse grondstoffen door Westerse multinationals en klimaatverandering, die bij elkaar tot oorlogen, armoede en epidemieen en mislukte oogsten leiden. Als je echt wilt dat iedereen genoeg heeft aan een eigen stukje aarde, moet je hele andere dingen regelen dan haat zaaien ten opzichte van een groep slachtoffers. Ik stelde mezelf vanochtend de vraag: Wat vind jij dat we zouden moeten doen?

Tja, ik geef toe dat het makkelijker is om te vertellen wat we niet zouden moeten doen, dan wat wel. Laat ik beginnen met terug te gaan naar de gemeenschap. We leven in een wereld waarin praktisch iedere staat grote staatsschulden heeft. Schulden bij banken, of andere particuliere partijen die succesvol zijn (of zijn geweest) in het verzamelen van geld. De gemeenschap leent dus geld van de succesvolste partijen van deze planeet, praktisch allemaal multinationale spelers, waarvoor landsgrenzen niet gelden (en vaak ook letterlijk zijn ze bezig met de grenzen van de planeet te overschrijden). In dit kader is de ruimtevaart activiteit van mensen als Bezos en Musk veelzeggend. Met onze leningen om gemeenschappen geld voor begrotingen en subsidies te verstrekken voor goede doelen, of kunst en cultuur, of werkgelegenheid of een basisinkomen, voeden we de machtigen in de wereld, de top van het pyramidespel. Bijna zonder uitzondering bestaat de top uit Tech, de wereld wordt bezeten door BigTech. Laat nu juist technologie (in praktijk vaak technocratie) verantwoordelijk zijn voor een groeiende energiebehoefte per wereldburger, klimaatverandering, afname van biodiversiteit en een groeiend gevoel van eenzaamheid en vervreemding in diverse staten, waar populisten met al hun antwoorden handig op inspelen. Dus staten hebben schulden, net als gemeenten, en individuen, maar de schulden van onze schuldenaars blijven continu buiten de de discussie. Juist, sociale mediaverslaving, luchtvervuiling, fijnstofvervuiling, aan wie worden de gevolgen hiervan doorberekend? Concreter, wanneer gaat Elon Musk betalen aan de toekomstperspectief verschuivingen ten gevolge van Open AI? Of aan de oorlogen en strijd in Afrikaanse mijnen om edelmetalen voor zijn Tesla accus te bemachtigen?

Mijn vraag aan een politieke partij zou verder rijken dan morgen. Hoe zorgen jullie ervoor dat we ons leven als rupsjes nooitgenoeg in een schijnwereld van oneindige voorspoed gelijdelijk gaan transformeren naar gemeenschappen die met veel minder genoegen nemen in hechte verbondenheid? De vraag is niet hoe we minder afhankelijk worden van Amerikaanse en Chinese Big Tech, maar hoe we minder afhankelijk worden van technologie in het algemeen. Begrijpen politici wat Technology Push en de Complexity Paradox betekenen? Hoe pakken ze dit aan? Wat we allemaal nodig denken te hebben (auto's, generatieve AI etc.) is iets heel anders dan wat we werkelijk nodig hebben. Hoe komen we terug op het spoor? Ja, technologie kan hiet een rol in spelen, maar alleen als diegenen die zich daar mee verrijken, ook werkelijk hun verantwoordelijkheid er voor nemen, over de hele rijkwijdte. Want, zo ben ik overtuigd, wil ik eindigen met een wijsheid van Mahatma Gandhi: “The world has enough for everyone's need, but not enough for everyone's greed.”

Polariseren afwijzen is...polariseren!

Extreem gedrag trekt dagelijks onze aandacht. Wil je opvallen, gedraag je dan extreem, want (sociale) media (algoritmes) zijn ontworpen om de aandacht van de consument te trekken (de aandacht te hacken). Alles wat nieuw en/of extreem is, trekt onze aandacht... We zien nu jeugdbendes, die elkaar op leven en dood bedreigen en bestrijden. We zien ook een afname van de tolerantie ten opzichte van asielzoekers, LHBTQ+'ers, diversiteit en inclusiviteit, en soms zelfs intellectuelen. Er is verzet tegen asielverlening (ook al is de instroom de laatste jaren afgenomen), geweld tegen homoseksuelen en transgenders, en haat jegens politieke partijen die rationaliteit (intellect) vooropstellen (de plundering van het D66-hoofdkantoor, aanhoudende haatcampagnes tegen PVDA-GroenLinks-leider Timmermans). Wat is er aan de hand?

De vele extreme gedragingen die we in onze diverse internetbubbels tegenkomen, betekenen niet per se dat er nu meer extreem gedrag is dan tien jaar geleden, toen populisten nog iets minder droog achter de oren waren en Big Tech-algoritmes nog iets minder kunstmatig intelligent. Echter, de hedendaagse aandachtshack waar Big Tech haar macht (en excessieve inkomsten) mee genereert, speelt niet alleen een rol in het uitvergroten van extreem gedrag, maar ook wel degelijk in het veralgemeniseren en zelfs kanaliseren en (onbewust) creëren ervan. Dit maakt Big Tech zeker medeverantwoordelijk voor de haat en oorlog die extremisme in stand houdt. Om nog maar te zwijgen van de schade aan het klimaat, het milieu en de biodiversiteit – de extreem grote planetaire voetafdrukper wereldburger – die wordt veroorzaakt door technologisering. Helaas zal deze rekening nooit worden gepresenteerd, want juist extreem gedrag en zelfs rampen en oorlog worden door ons automatisch vertaalt in een greep naar nog meer “smart” technology (of slimme wapens, AI) in de hoop de controle te houden, en daarmee dus in nog meer macht voor BigTech. En wij, we staan erbij en kijken er naar. En de meesten van ons schakelen, na een korte aarzeling bij de introductie van nieuwe, nog indrukwekkendere technologie, automatisch over op... technologieadoptie. Tot applaus, tot roepen dat we als mensheid nog nooit zo ver gekomen zijn. En wat ligt er wel niet aan de horizon? Quantum computing? Misschien zelfs tijdreizen? Of is het waarschijnlijker dat het eindigt in een verschraalde planeet waarop de mensheid grotendeels (of volledig) is uitgestorven?

Helaas vrees ik dat laatste. Oneindige groei uit eindige middelen is nu eenmaal niet mogelijk. Maar vechten tegen BigTech, of specifieker (generatieve) AI, of drones, of wapens, of kernenergie, is als vechten tegen windmolens. Een paar jaar geleden kostte het me bijna alles wat me dierbaar was, totdat ik voor de liefde koos. Dus laat ik populisten en Big Tech voor wat ze zijn: storend, gevaarlijk en aanzettend tot haat, nijd en oorlog (al is het niet tegen elkaar, dan toch zeker mens tegen natuur). Waar ik wel iets over kan zeggen, is over onze individueel menselijke natuur. Waarom zijn we als het moeilijk wordt allemaal geneigd meer zwart wit te gaan denken (in goed of slecht, feit of fictie, waarheid of leugen)? Waar komt deze polarisatie psychologisch vandaan?

Als je mensen ziet rellen (of ander extreem geweld uiten), kan je dit afdoen als iets dat je buiten jezelf plaatst. Het kan bijvoorbeeld te wijten zijn aan hun persoonlijkheid (narcistische of antisociale persoonlijkheid), of aan psychopathologie (bijv. psychose). Natuurlijk kunnen deze factoren een rol spelen bij individuen die extreem gedrag vertonen. Maar ik wil gedrag "van binnenuit" begrijpen. Daarom besprak ik in mijn vorige blog het verband tussen polarisatie en verliefdheid. Om uit een situatie te komen (een Exodes), is verbrekingsenergie nodig, en verliefd worden levert deze. Door extreem gedrag louter toe te schrijven aan externe oorzaken zoals (sociale) media, of persoonlijkheidskenmerken van de plegers, plaats je jezelf er tegenover. Hiermee kom je vanzelf in de fuik van de polariteit: zij zijn slecht, en jij bent goed. Bewapenen tegen de gevaren buiten jezelf, zet aan tot een (psychologishe of fysieke) wapenwedloop; onbewust en ongewild definieer je jezelf precies door datgeen dat je denkt af te wijzen. Door op zoek te gaan naar de beweging naar je eigen (polariserende) oordelen in je eigen alledaagse denken en gedrag, kan je hieraan in principe ontsnappen. Dat is waarom ik geloof in onze verbondenheid. I've chosen love!

Verliefdheid en extreem gedrag

Vanuit een ontwikkelingspsychologisch kader kan je verliefdheid zien als een noodrandsoen aan verbrekingsenergie. Als mens zijn we allen gewoontedieren, en door in vaste gewoontes terug te vallen, kunnen we met zo min mogelijk energieverspilling verzekerd zijn dat ons leven voortkabbelt. Het leven van de adolecent of (bijna) jong volwassene in het ouderlijk huis is vaak comfortabel, vaak wordt er van alles vanuit ingesleten gewoontes sinds je geboorte nog steeds voor je gedaan (denk aan was, koken, schoonmaken, etc.). In dit kader sprak men van “Hotel Mama”. Om het ouderlijk huis uiteindelijk definitief te verlaten, een comfortabele haast moeiteloos ontstante gewoonte inruilen voor het ongewisse bestaan als “zelfstandige”, is verbrekingsenergie nodig. Die energie wordt geleverd door... verliefdheid: het tot over je oren verliefd zijn op die ander, het hoofd op hol en hemel en aarde willen bewegen voor de zekerheid van aanwezigheid van die ander, die met stip op één is komen te staan als belangsrijkste mens op de planeet en bovendien jou ook tot goddelijke proporties van belangrijkheid voor hem/haar heeft verheven. Een verliefd mens heeft energie voor twee, maar beweegt ook vaak tussen hoop en wanhoop, in vreugde en angst, eenheid en jaloezie, haast als een waanzinnige. Gevoelens worden uitvergroot, voor veel mensen is de herinnering aan de periode van hevige verliefdheid (periodes van verliefdheden) gevuld met plezier maar ook enigszins aan schaamte, want uitspattingen horen daar ook bij. Maar de energie wordt vaak omgebogen in het starten van een leven op eigen benen, zelfstandig of samenwonend en zo heeft het wel degelijk een belangrijke ontogenetische functie: uit het nest, je eigen familie (of glan) starten.

Verliefd worden is niet het enige noodrantsoen aan verbrekingsenergie in de fase van adolescentie naar (jong)volwassenheid. Op de leeftijd dat uit huis gaan een rol gaat spelen, als zelfstandigheid en dus het verbreken van de comfortabele geborgenheid van het ouderlijk nest dichterbij komt, is het maatschappelijke en sociale appel op jou als wereldburger steeds luider geworden: je word gevraagd wie jij bent, wat jij de wereld te bieden hebt, waar jij voor staat. Naast en uiteindelijk in plaats van onderwijs komt arbeid, (dienst) plicht. Het gaat om jouw identiteit, politiek, religieus, vrienschappelijk, maatschappelijk. Je kon je niet langer verborgen houden achter je ouders, of gezin. Jouw perspectief dien je in overeenstemming te brengen met de maatschappelijke perspectieven, met wat jij zult gaan bijdragen aan de wereld (werk, wonen en liefde, ofwel, talenten, leefomstandigheden en gezin, hobbies, etc.).

Als we uit de eerste alinea het noodrantsoen aan “verbrekingsenergie” koppelen aan de noodzaak van perspectief uit de tweede alinea, zien we direct wat er op dit moment in onze wereld grandioos mis lijkt te gaan. Jonge mensen, vol van levensenergie in een wereld die in de zogenaamde luminale fase staat. De fase van adolescentie wordt in de ontwikkelingspsychologie ook wel een moratoriumfase genoemd, een wachtkamer. Je moet nog naar school, nog wachten met je zelfstandig te gaan vestigen (wonen en werken), terwijl je dat fysiek best zou kunnen als je een jaar of 14 bent (geslachtsrijp) bent. Vanwege de complexiteit van de samenleving gaan we op ons veertiende gemiddeld nog bijna 10 jaar naar school! Een lange tijd in de wachtkamer dus. En nu is de samenleving in het geheel in een luminale fase, een soort wachtkamer, een drempel naar het ongewisse. Veel staat op losse schroeven. Woonruimte is voor veel jongeren geen vanzelfsprekendheid. Baan en carriereperspectieven veranderen door nieuwe technologieen die uiterst aggressief overal grip op krijgen met de dag en oorlog dreigt, naast ecologische en klimaat ontregelingen.

Psychologisch en fysiologisch blijven we mensen, en juist in crisissituaties levert moeder natuur ons noodrantsoenen aan ontsnappingsenergie, om het een tijdje vol te houden. Hoe meer de huidige situatie in de wereld als een crisis wordt beleeft, hoe meer noodrantsoenen zullen worden aangebroken. Schommelingen, polariseren, tussen extreme hoop en wanhoop, liefde en woede, is hierin eerder regel dan uitzondering. In de echokamers die het internet (socialemedia gemedieerd door AI algoritmes) ons geeft, krijgen we allemaal ons gelijk, maar voelen we ons steeds minder begrepen. Zo fokken we onszelf en worden we opgefokt... Dit is een kraamkamer van exrtreem gedrag.

Op de foto een veel jongere versie van mij, met mijn geliefde hond (Duitse Dog) Sheilla 

Op het licht af gaan om...

Zo maar, afgelopen week, zit ik in gesprek met één van mijn kinderen als zij stelt dat je, met enig gevoel voor drama, zou je kunnen zeggen dat we tot op steeds grotere hoogte gekoloniseerd worden door (Big) Tech(nologie) en gehacked door (sociale) media, met daarin een steeds pregnantere rol voor generatieve AI. Machthebbers weten hoe en waar ze aan de knoppen willen zitten, en van democratische goed ingelichte keuze is steeds minder sprake. Wellicht heb ik daarom moeite met schrijven, denk ik, ook ik voel dat we in een overgangsfase zitten, er moet en zal iets gebeuren, maar wat? Wat moedeloos zetten we de tv aan, een praatprogramma aan het eind van de dag, waarin een hooggeplaatste militair snel uitlegt dat we momenteel in Nederland niet het materieel en de bemensing hebben om een gewapend geopolitiek conflict de baas te kunnen. Zijn oproep is dat er miljoenen moeten worden geinvesteerd in het up to date brengen van de strijdmacht. Ik grap tegen mijn dochter: “Wij van WC-eend, adviseren WC eend”, ooit een beroemde reclame in Nederland die symbool is gaan staan voor het in twijfel trekken van deskundigen waarvan hun uitspraken in lijn liggen met hun eigenbelang. De heersende mening in ons land is dat we ons moeten voorbereiden op gewapende conflicten, en dat de overheidsuitgaven voor defensie daarom fors moeten stijgen. Dat Toilet Eend nog wel het een en ander kan leren van de Nederlandse krijgsmacht, blijkt uit de troonrede met de begroting voor het komende jaar: Het budget voor de krijgsmacht is met miljarden euro's verhoogd!

Wat is het gevolg van zoveel meer geld naar defensie? Minder geld voor onderwijs, minder geld voor jeugdhuisvesting en minder geld voor cultuur en verenigingsleven. Wie verliest? Wij allemaal, maar vooral de jongeren! Het verslechterende onderwijs en de structureel slechte voorbereiding op huisvesting voor onze jongeren, komt bij hun hard aan – UNICEF publiceert in haar jaarverslag dat jongeren in Nederland zich niet gehoord voelen. Het tekort aan (betaalbare) huisvesting en (sociale) onveiligheid, waaronder online pesten, speelt bij ongeveer 40 % van de ondervraagde een rol. De uitdrukking het kind van de rekening zijn, is hier letterlijk van toepassing. Ook in strijd zullen jongeren in grote getalen militair worden ingezet. En in situaties waarin gebrek aan perspectief en angst voor dreigingen voor onder meer oorlog, klimaatontregeling, biodiversiteitsverlies, vervuiling en vervreemding de boventoon voeren, is polarisatie niet minder dan te verwachten. Voor de hand liggend zelfs. Als je leeft tussen hoop en vrees, nemen je gevoelens ook de loop met je, van zeer opgewekt tot zeer bedroefd, zoals de Duitsers zeggen, “von himmelhoch jauchzend bis zu tode betrübt”. Dat hoort bij het zitten in een overgangsfase, ook wel luminale fase genoemd. Je weet wat je hebt en zelfs wat niet goed gaat, maar je weet nog niet wat gaat komen.

Is het niet logisch (verstandig) om ons te bewapenen tegen oorlog? Is het niet logisch of verstandig om onze eigen Europese AI en BigTech te ontwikkelen en zo onze afhankelijkheid van Amerika en China te verkleinen? Kort maar duidelijk: Nee! Is het menselijk dat we denken dat we ons moeten bewapenen en bigtech in eigen hand moeten nemen? Ja, volkomen! Zoals een vlieg geprogrammeerd is om op het licht af te gaan (omdat licht buiten de mensgemaakte omgeving meestal vuur of zonlicht is), want daar is leven en dus voeding, zijn wij geprogrammeerd om op onze inventiviteit te vertrouwen als de omstandigheden onvoorspelbaar worden. Maar een vlieg in de mensgemaakte wereld kan worden misleid als het op een lamp afvliegt en sterft (er is niets te eten). Soms moeten we onze directe reflexen even herzienm even afstand nemen. Is Europese Social Media minder verslavend dan Chinese? Zijn Europese gevechtdrones minder onontkoombaar, of zijn Europese kogels minder dodelijk dan Amerikaanse? Is Europese kernenergie minder afvalproducerend dan Amerikaans? Is Europese generatieve AI minder ondermijnend?

Verstandig en wijs is het op momenten dat je het niet meer weet, om een kop thee te zetten. Even overleggen. Niet direct de wapens grijpen, maar met open vizier je omgeving verkennen. Niet je diplomaten van de ambassades in landen die je meer en meer als vijandig gaat beschouwen wegnemen, maar meer (en wellicht betere) diplomaten sturen. Zet geen dood tegen dood, perspectiefloosheid tegenover perspectiefloosheid, maar zet gesprek en vriendschappelijkheid – menselijkheid – boven alles. In de troonrede heb ik niets gehoord over meer geld voor diplomatie. Wel over kunstmatigheid, kunstmatige intelligentie. Laten we niet de fout van de vliegen maken, door op kunstlicht af te vliegen en te sterven. Martin Luther King zei "We must learn to live together as brothers or perish together as fools". Ik volg zijn advies, zoals ik eerder schreef: I've chosen love!

Met generatieve AI wordt onze culturele erfenis verkwanseld!

Ok, kennelijk durven we het niet te zeggen. Met generatieve AI wordt onze culturele erfenis verkwanseld. Cultuur, wat van iedereen in het algemeen is en van niemand in het speciaal, wordt blind en zielloos gevangen in patronen om van daaruit in veelvoud uitgebraakt te worden. Het vermengt zich razendsnel (als een kwaadaardige tumor) met onze culturen. Culturen veranderen daardoor niet alleen, maar worden ook vernietigt. Natuurlijk kan je zeggen dat de mensheid op een dood spoor is gekomen, en dat het niet erg is als het systeem inclusief cultuur instort. Maar we veroordelen een terreurdaad, of bom in het hart van de mondiale samenleving, terwijl we hier toekijken en, na aanvankelijke twijfel, vaak ook nog enthousiast mee gaan doen. Het mag gezegd worden, dat is …. merkwaardig.

Waarom? Wie zijn schuldig aan deze cultuur ontvreemding? Politici die allemaal machteloos toekijken? Welnee, want inderdaad machteloos. Big-tech bazen, die zoals kinderlokkers telkens nieuw snoepgoed “gratis” aan de gemeenschap ter beschikking stellen, om zodra er toegehapt wordt voorzichtig maar steeds dwingender duidelijk maken welke opofferingen ze van het publiek als tegendienst opeisen? Ook niet echt, want op het moment dat de downsides van de grote technologische blessings zichtbaar worden, zijn de diensten al onderdeel van de cultuur geworden. Wetenschappers die niet op tijd hebben gewaarschuwd? Kort voordat generatieve AI op de markt kwam, schreef ik een uitgebreide waarschuwing en ik was zeker niet de enige. En ik ben gewaarschuwd, door collega's en zeker niet in laatste instantie mijn lief: Of je het wilt of niet, met jouw focus op de maatschappelijke gevaren van technologie, wordt je vroeg of laat zeker een Zie-je-wel, of een Ik-zei-het-toch. Zijn wetenschappers die hebben meegewerkt aan de ontwikkeling van AI? Misschien, en dan ben ook ik schuldig, en mijn excuus is precies omgekeerd aan mijn vorige zin, ik had in de jaren 90 geen idee wat generatieve muziekproductie zou opleveren (ik studeerde af op één van de eerste muziek genererende AI systemen, de melody generator). Is het publiek dan schuldig? Eerlijk, ja! Het publiek staat toe dat door Al de cultuur (muziek, boeken, beelden etc.) van generaties voor ons,  te grabbel wordt gegooid. Een concreet en recent voorbeeld op het gebied van AI gegenereerde muziek.

Vlogger en muziekprofessor Rick Beato met op de achtergrond de spotify site van de nepband

Deze week kwam er een zo gezegde psycho rockband the Velvet Sundown volledig uit het niets op de markt met 2 albums. Van niet bestaand (dus geen historie) is de “band” in één dag op vierhonderd duizend maandelijkse volgers op Spotify gekomen. De “single” heet “Dust on the wind” en alle titels, zogenaamd komend van 2 albums, Floating on Echos en Dust and Silence), zijn titels van bekende songs met 1 woord veranderd. Muziek vlogger en voormalig muziekprofessor Rick Beato analyseert de muziek, en concludeert overtuigend dat het om een AI gegenereerd product gaat. Hij concludeert dat er gestolen is van vele muzikanten, bands, en producers, en dat dit product de hardwerkende artiesten nu en uit het verleden naar de achtergrond drukt. Opnieuw, wie neemt nu eigenlijk wie in de maling? De gegenereerde inkomsten via streamingdiensten voor dit druk-op-de-knop-product drukt producten van mensen die met hart en ziel hun muziek proberen voor het voetlicht te brengen naar de achtergrond. Het marginaliseert echte artiesten en feitelijk de hele muziekcultuur. De titels van de “albums” accentueren de houding van schijt aan iedereen, aan alle echt werkende artiesten en producenten.

Natuurlijk is het met een druk op de knop een werkstuk of blog laten produceren en vervolgens presenteren als eigen werk, feitelijk niet veel anders. Schijt aan de docenten, die al die bagger moeten nakijken, die je nog serieus moeten nemen ook. AI is niet perse fout. AI als tool, bijvoorbeeld om zaken te analyseren, is heel iets anders dan AI als bron of generator voor nieuwe producten in bestaande stijlen. Dit is wat ik veelvuldig schreef en tijdens lezingen presenteerde. Maar ik wil geen zie-je-wel worden. Hoewel ik nog nooit copilot of chatGPT iets heb laten genereren, geen plaatjes laat genereren, en principieel niet luister naar AI gegenereerde muziek, ga ik niet vrijuit. Want laat ik eerlijk zijn, ik heb mijn hele carrière te danken aan precies dat: het afstuderen op een generatieve AI. Het is niet anders en dat spijt me!

Zal ik blijven?

Gisteravond waren Victorine en ik met de (schoon)kinderen naar Emmen afgereisd, om daar de voorstelling “Zal ik blijven” (concept en regie Isil Vos) bij te wonen. In het Rensenpark (voorheen dierentuin Emmen) is het Aziëhuis, het voormalig leeuwenverblijf, omgebouwd tot theater en thuishonk voor theaterschool/productiebedrijf Loods13. Onze 16 jarige dochter Dorinthe speelde mee als danser. De hoofdrollen werden door professionele acteurs gespeeld. En eerlijk is eerlijk, wij waren allemaal diep onder de indruk. Wat een prachtige voorstelling, en wat een schitterende productie!

Het was een symbolisch verhaal, waarin nauwelijks gesproken werd, maar al kijkend en luisterend met een koptelefoon op naar wat om ons heen gebeurde (het publiek zat in groepjes verspreid tussen de spelers rondom twee “zuilen”, waarop de hoofdrolspelers zouden worden geëtaleerd) werden we meegezogen in het verhaal met prachtige muziek en diep geraakt. Het begon met een disco scène, met machinaal dansen op four on the floor disco beats, schijnbaar eindeloos doorgaand. Zonder variatie, of beter, iedere danser de eigen variatie, iedereen samen en daardoor alleen. Een beeld dat ik herken uit mijn discoherinnering. Totdat, zo weet ik uit het voor mij ondertussen verre dixo verleden (dixo werd de alternatieve disco genoemd toen ik puber was) er iets gebeurt, je contact maakt, wellicht “beet” hebt. Hier gebeurde iets bijzonders. Het verhaal ontvouwt...

Dit is van het internet, er zijn nog meerdere voorstellingen en het is zeker een aanrader!

Twee spelers, een man en een vrouw, vallen op de grond, bleven stokstijf liggen, en alle dansers verdwijnen op 4 spelers na, die gaan kijken wat er aan de hand is. De twee gevallen engelen blijken te kunnen transformeren tot een soort marionetten, die tot “leven” gewekt kunnen worden als de voormalige dansers ze overeind helpen, en ze plaatsten op de twee geïmproviseerde 'zuilen' (grote houten kabel haspels). Attributen (koffers) worden aangedragen, en de marionetten worden in verschillende poses geboetseerd. Anders dan marionetten, acteren de man en vrouw – de professionele acteurs – ijzersterk, non-verbaal. Je voelde de sidderingen door de zaal gaan, de emoties, die bevroren waren, omdat er slechts discontinue beweging was, van pose naar pose, onder invloed van wat door de marionettenspelers werd aangedragen en geboetseerd. De muziek op de koptelefoon, imperfect, menselijk, de storingen erin, het was absoluut fenomenaal. Dat deze kwaliteit gewoon in Nederland gerealiseerd wordt, en dat de jongeren uit deze omgeving hier een theaterschool heeft op dit niveau, is echt bijzonder. Onze andere (veel) oudere kinderen hebben ook op theaterscholen gezeten, in onder meer Amersfoort, Winschoten en Groningen, maar Loods13 is echt een klasse apart. Alle respect voor het docententeam en hun bezielende leider Eva Wortmann.

Toen we na afloop een drankje dronken, was het mooi om te zien hoe, zoals bij goede kunst vaak het geval is, we allen ons eigen verhaal hadden gemaakt. Voor Deborah ging het over sterven, en hoe vanaf het moment dat je niet meer leeft, anderen de narratieven aandragen waarin je kan voorbestaan zonder nog regie te hebben. Het verhaal gaat... Voor mij ging het over uit het systeem vallen, over niet langer meekunnen draaien in de totaal gemachineerde werkelijkheid, waarin je geleefd wordt, om vervolgens te ontwaken met de bijzondere mogelijkheid die ander – in potentie je grote liefde – te zien, maar nog steeds worden voorzien van attributen (koffers) om de reis van het leven in de gecommercialiseerde wereld te kunnen maken. Voor het systeem is jouw leven ondergeschikt aan jouw consumentzijn... Thorvald, geschoold in verhaalanalyse, legde de nadruk op de enkele woorden en de omhelzing, die de beide spelers aan het eind maakten, voordat ze definitief uit elkaar gingen. Een moment waarin even alles volmaakt was, we could be heroes, just for one day! En allemaal is waar, het was prachtig en indrukwekkend! Fugit amore, de vervlogen liefde, één van de sterkste motieven in dromen en kunst!

Voorbij, afscheid ook. Zal ik blijven? Het is niet mogelijk. Dit was niet alleen de laatste voorstelling van Loods13 op deze locatie, na 14 jaar als theaterschool te hebben gedraaid voor jongeren uit de omgeving van Emmen, waaronder Dorinthe, houdt Loods13 de theaterschool voor gezien en gaat ze door als productiehuis in Donderen (aan de andere kant van de provincie). Na afloop spraken we meerdere leerlingen, die bij Loods13 hun zelfvertrouwen hadden gevonden, of sterker, zichzelf in een verwarrende wereld van adolescentie, waarin ieder met een eigen opgave en bagage aan de slag was. Neurodivers (ADHD, ASS, hoogbegaafd, of juist minder begaafd), gender issues, de theaterschool bood een plek waar je mocht ontdekken wie je was, of wilde worden. To be or not to be, zijn en worden, theater als catharsis, het is er via Shakespeare al minstens sinds de oude Grieken, en hier dus echt op een uitzonderlijk niveau, waar helaas de gemeentelijke (populistische) politiek geen fatsoenlijke salarissen en bestuur voor over heeft. En dat is toch droevig. Ik gun alle jongeren juist in deze tijd van verminderd perspectief een Loods13. Maar daarvoor moeten volwassenen hun (bestuurlijke) verantwoording nemen, en dat gaat verder dan populistische pietpraat, dat gaat over de vraag of je echt wil blijven. Een aanrader, Zal ik blijven!