Mensen hebben elkaar nodig. Volkomen zelfstandig kan niemand overleven. Denk bijvoorbeeld aan overleven in de jungle. Dit zal al snel leiden tot het volledig worden geregeerd door de almaar dreigende onlusten. Wij hebben elkaar continu nodig. In een plattelandssamenleving bestaat "elkaar" daarbij uit een groep bekenden (de slager, timmerman, dokter, onderwijzer, etc.). In de stad is "elkaar" (grotendeels) een abstractie geworden. Het gevoel van en streven naar autonomie is dan ook illusoir. Verstedelijking en automatisering dragen in aanzienlijke wijze bij aan de "abstrahering" en instandhouding van deze illusie. Immers, in de steden werden we anoniem en delen we soms dezelfde voordeur met meer dan 1000 stadsgenoten, om vervolgens binnen een straal van een kilometer uit tal van winkels te kunnen kiezen om in de eerste levensbehoeften te kunnen voorzien.
In de reële wereld hoeven we met bijna niemand meer rekening te houden. We kunnen doen en laten wat we willen, op "onze eigen tijd". Winkels zijn praktisch 24/7 open (dus ook geen continuïteit meer aan de kant van het personeel) en door webshops en internetbankieren werd de ontkoppeling tussen noodzakelijke fysieke verbondenheid en het kunnen voorzien in behoeften nog definitiever. In tegenstelling tot de reële wereld, is het de virtuele wereld waar we nergens meer omheen kunnen. Dankzij de automatisering werken we (groten)deels thuis en worden ook onze collega's meer en meer een abstractie op afstand. Kortom, we neigen ons te begraven in anonimiteit en leven in de illusie dat we autonoom zijn, omdat de Ander geen eenduidig adres en gezicht meer heeft. Een virtuele reflectie. We zijn van iedereen in het algemeen afhankelijk en daarmee niet meer van iemand in het bijzonder.
Een probleem is dat we hiermee de buitenwereld via technisch/ICT en sociale netwerken tegemoet treden. Een vriend wiens verjaardag ik afgelopen weekend bijwoonde, verweet me dat ik sinds ik een blog schrijf veel stiller ben geworden op verjaardagen. Vroeger ging ik de dialoog aan met vrienden en collega's, tegenwoordig is het een monoloog via Google. Via de sociale media staan we onszelf toe in contact te treden met anderen. Contacten aangaan in ons reële bestaan is zoals betoogd, minder noodzakelijk geworden.
Echter, doen alsof is virtueel veel eenvoudiger dan fysiek. Mooi opgemaakt, zorgvuldig geredigeerd, als blogger of vlogger, thuiswerker, of "gewoon" als Facebook gebruiker zwaaien we naar elkaar vanuit onze illusoir perfecte levens. We houden de schijn op dat we perfect zijn. En onze eenzaamheid en verdriet slikken we in. De eerste "officiële" psychologische ziektebeelden zijn inmiddels benoemd: selfitis (iemand die dagelijks meerdere selfies maakt; Balakrishnan & Griffiths, 2017). En bloggers en vloggers lopen een verhoogd risico op een burn-out! Mens en techniek, hand in hand. Imperfecte techniek is irritant, of zelfs gevaarlijk en wordt dus uitgebannen. Maar mensen ontwikkelen zich door fouten, vallen en opstaan en dus door onvoltooid en imperfect te zijn. Door ons te spiegelen aan onze technische hulpmiddelen - techniek is perfect en dus zijn wij dat ook - sluiten we ons meer en meer af, of buiten.
We kanaliseren gevoelens van onbestemdheid door met de vinger te wijzen naar imperfectie ver buiten ons. Als een talentvolle voetballer bijvoorbeeld een hartafwijking heeft en dientengevolge een hartstilstand krijgt (Nouri), moet iemand daar de schuld van krijgen. Heeft die ene medisch specialist 15 jaar geleden wel gezegd dat voetballen een risico was, is de vraag die ik in de casus Nouri serieus in een respectabele krant gesteld zie! De roep om meer regels, zodat dergelijke "misstanden" vermeden kunnen worden, wordt telkens verder opgestuwd. Zijn we op weg naar een risicoloze "brave new World"? Kom op, leven is een risico en het vermijden ervan wellicht nog meer. Nogmaals, wij ontwikkelen ons door risico te nemen en ja, dat gaat meestal goed, maar in tegenstelling tot techniek zit er op geen enkele mens een garantiecertificaat. Laat staan op zijn/haar gedrag!
Nogmaals, mensen hebben elkaar nodig, vooral als het even wat minder gaat. Niet alleen door #trots te posten op de sociale media als we prijzen in de wacht slepen, of gelauwerd worden, maar vooral als we bang zijn, of onzeker. Of ziek. Niet virtueel, maar fysiek elkaar steunen, van mens tot mens. Maar de waan van perfectie misleidt ons niet alleen, ze schreeuwt ook om elke vorm van imperfectie via regels buiten te sluiten. Hiermee sluiten we een voor ontwikkeling noodzakelijk deel van onszelf buiten. Techniek en onze levens zijn dermate verstrengeld, dat we niet kunnen zien dat wij in tegenstelling tot techniek juist in imperfectie groeien, ontwikkelen en mens zijn. Wat een verkeerd advies lijkt, kan later heel goed uitpakken en omgekeerd. Als we perfectie eisen, sluiten we leven buiten. Als de buurvrouw alleen nog een advies mag geven als ze daartoe geaccrediteerd is, is onze illusoire autonomie volledig aan illusoire banden gelegd!
Balakrishnan, J., & Griffiths, M. D. (2017). An Exploratory Study of “Selfitis” and the Development of the Selfitis Behavior Scale. International Journal of Mental Health and Addiction, 1-15.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten