Ik wens u een top 2020 met een goede afloop in de nacht van 31 december op 1 januari aanstaande. Dat is wel heel specifiek, en al die 365 (2020 is een schrikkeljaar!) andere nachten dan? U begrijpt, ik heb me geërgerd aan de rellen die ondertussen het nieuwe normaal op oudejaarsnacht lijken te zijn geworden.
Hoewel ik het over het geweld tijdens en rond de Nederlandse oud en nieuw viering wil hebben, eerst een breder perspectief. Soms is minder specifiek - meer abstract - beter! Mensen gebruiken bij hun oordelen heuristieken, waarin regelmatig een subklasse wordt geprefereerd boven de super klasse. Wanneer bijvoorbeeld gevraagd wordt om de waarschijnlijkheid in te schatten dat een werknemer opkomt voor gelijke rechten van vrouwen, geven proefpersonen de voorkeur aan een specifiek type - één van de feministische lesbische werknemers (subklasse) - boven de superklasse (één van alle werknemers). Bij een geweldincident in een jongerencentrum brengen onze vooroordelen ons eerder bij een licht getinte landgenoot van Noord-Afrikaanse origine, dan bij alle jongeren. In beide voorbeelden is evident dat de super klasse per definitie waarschijnlijker is dan de subklasse, want de deelverzameling is per definitie een deel van de totale verzameling.
Het psychologische mechanisme om specifieke (voor) oordelen te prefereren boven algemene oordelen, heeft te maken met bezwering. Hetgeen we vrezen, kaderen we graag in, zodat het minder algemeen bedreigend wordt. Een ongeluk, bijvoorbeeld, specificeren we door bijvoorbeeld te kijken naar leeftijd auto, leeftijd bestuurder, drank/drugs, merk auto, of staat van onderhoud, zodat we altijd wel aspecten kunnen ontdekken waarom onze situatie anders is. Zo bezweren we dat het ons niet zal overkomen.
Afgelopen oudejaarsnacht was het oorlog, zo getuigen diverse verbijsterende blogs en (sociale) media uitingen van onder meer hulpverleners die bekogeld zijn met vuurwerk, stenen en wat er maar voor handen kwam. En nee, als het alleen om licht getinte jongeren van Noord Afrikaanse afkomst was, dan was meneer Wilders niet opgekomen voor de zogenaamde oudejaarstraditie. Wie we ook horen, is de vuurwerk branche. En wat ze doen is specificeren. Het ligt natuurlijk niet aan vuurwerk in het algemeen, maar aan specifiek illegaal knal vuurwerk, dat knallen boven een bepaalde impact factor geeft. Dat vuurwerk mag, nee moet zelfs verboden worden. Maar, hoor je direct brandweer en politie hierop reageren, zo’n verbod is niet te handhaven. Dus doen we (politiek, bv Nederland) al jaren vrijwel weinig anders dan lijdzaam toezien hoe gedrag ontspoort, mensen waaronder hulpverleners soms in doodsangst hun werk moeten doen, de ME moet uitrukken. Milieuvervuiling is zo immens, dat mensen overdag al met mondkapjes door de straten lopen. Maar het is zo’n aardige traditie...
Wat de vuurwerkbranche doet, is natuurlijk heel goed te begrijpen. Het is wat iedere belangenvereniging en veel bedrijven doen met hun lean en SMART werkwijzen: verdeel en heers. Als je maar specifiek genoeg wordt, ligt het “echte” probleem uiteindelijk altijd buiten jouw aandeel/belangen. We zien onder meer klimaatontkenners dat ook doen, door niet naar milieu en massa extinctie te kijken, maar naar een specifiek detail waar wetenschappers nog niet volledig eenduidig zijn. Er is in Nederland, zo lijkt het, meer steun voor afschaffing van consumenten vuurwerk, dan er in het Verenigd Koninkrijk was voor de Brexit. Ik vrees echter dat nu voor het grote publiek de maat vol is en het erop lijkt dat in Nederland meer mensen een geheel vuurwerkvrije oud en nieuw viering willen, politieke partijen de specificatie fout weer bewust of onbewust zullen hanteren om de geit en de kool te kunnen sparen: een verbod op knalvuurwerk en vuurpijlen. En zo is de ingebakken psychologische specificatie fout (bezwering) geholpen door het dogma SMART (en wees vooral concreet) ook hier een gevaarlijke factor die vooruitgang in de weg staat. Ik vrees dat er niets gaat veranderen. En inderdaad, het is meer dan vuurwerk, straat klinkers waarmee gegooid wordt en auto’s en brommers die in de fik gaan, laten zien dat het in algemene zin om ontspoord gedrag gaat en we de vraag moeten stellen waarom we deze ontsporing kennelijk nodig hebben. Maar vuurwerk, zelfs kindersterretjes verbieden, is een begin, het haalt de spreekwoordelijke lont uit het kruitvat. Hoop doet leven, nogmaals een top 2020 gewenst, met - minder specifiek - alle dagen en nachten goed!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten