Van FreeBelt, LifeShirt en digital twin tot BigBrother

Eerder betoogde ik dat het in de cloud opslaan (en eventueel delen) van bestanden (teksten, foto’s, muziek etc.), alsmede het ontstaan van een onstuitbaar Internet of Things zo ongeveer het slechtste is dat ons als mensheid kan overkomen. Niet alleen zal het IoT, dat wil zeggen alle surfers die al onze data (veelvuldig) opstaan, meer energie gaan gebruiken dan al ons huidige vliegverkeer, ook zal er vrij gemakkelijk een Orweliaanse (1984) data terreur ontstaan. Zie voor een bespreking deze blogs. Met name het IoT wordt gevoed door sensoren, in auto’s, scheerapparaten, spiegels en uiteindelijk waarschijnlijk zelfs in geprinte kranten en tijdschriften. Echter, indien we sensortechnologie gebruiken buiten de context van een gecentraliseerd “monster” (Big Brother) zoals het IoT, heeft sensortechnologie juist veel te bieden. 

Een paar voorbeelden. De Duitse wetenschapper Peter König ontwierp de FeelSpace riem, die via de smartphone informatie met betrekking tot de Noord en Zuid oriëntatie van het lichaam ontvangt en omzet in trillingen op de riem die je rond je buik draagt. Als mensen een aantal weken met deze riem op lopen, leren ze min of meer automatisch zich te oriënteren zoals veel andere dieren waaronder sommige vissen en vogels dat kunnen. Zonder kaart leren ze zich snel en adequaat door een stad te begeven. Van nature missen we de sensoren waarop grond van bijvoorbeeld vogels zich oriënteren en de weg vinden, maar de sensoren in de band blijken te kunnen helpen dit gebrek te kunnen compenseren. Nadat de band afgedaan wordt, blijken mensen alsnog het zojuist aangeleerde vermogen niet (althans niet direct) kwijt te raken. Kennelijk leren ze factoren zoals de lichtval en het tijdstip van de dag door tijdelijk gebruik van de band te interpreteren in oriëntatie. U begrijpt dat dit van uiterst belang is, bijvoorbeeld bij de training van soldaten, die juist vanwege “smart” navigatie devices niet meer op kompas en kaartlees vaardigheden kunnen terugvallen en dus gevoelig zijn voor uitval van smart devices tegenwoordig.

Een tweede voorbeeld is een programma voor mensen met dementie, waarvoor een digital twin wordt gegenereerd op grond van sensor data. De persoon met dementie wordt van uur tot uur gevolgd via een grote hoeveelheid sensoren op het lichaam (bijvoorbeeld in de kleding, of in de polsband) en in de omgeving van de patiënt. De dagelijkse activiteiten worden in een database opgeslagen (het base rate geheugen) en de actuele informatie wordt continu vergeleken met de opgeslagen informatie. Bij afwijkingen is er iets aan de hand, en krijgen de zorgverleners automatisch een oproep, inclusief de coördinaten waar de patiënt zich bevindt. Op deze wijze krijgt de patiënt meer vrijheid, is de zorg goedkoper en worden veranderingen in het beeld sneller zichtbaar, waardoor de zorg en medicatie sneller en adequater kan worden afgestemd op de ontwikkeling van het ziektebeeld. Met soortgelijke digital twin technologie kan via sensortechnologie de diagnostiek Schizophrenie en Bipoliare stoornis beter worden vastgesteld (LifeShirt).

Echter, van groot belang is dat deze technieken op servers draait die offline staan en beheerd worden door de eindgebruiker of een door hem/haar geautoriseerde professional of andere vertrouwenspersoon. Alleen zo kan het volgen veilig gebeuren en gevrijwaard blijven van het risico dat stilzwijgend het volgen overgaat in vervolgen. Als bijvoorbeeld een verzekeringsmaatschappij een hogere premie gaat rekenen omdat ze via het IoT op grond van machineleer algoritmen vast stelt dat het risico van u hoger is (u rijdt in een auto die vaker bij ongelukken betrokken is en behoort tot een abstracte klasse die minder risicomijdend is), is volgen overgegaan in vervolgen. En u betaalt de hogere rekening. Of erger ...

In tweede instantie

Afgelopen december was er ineens de ophef over een kunstwerk van Maurizio Cattelan - de comedian - dat bestond uit een met duct tape op de museum muur geplakte banaan. En het was niet zo maar een museum, en ook niet zo maar een kunstenaar. Voor het kunstwerk, de ontbindende (verkleurende) banaan die bij iedere groenteboer voor wat kleingeld gekocht zou kunnen zijn, werd de waarde bepaald op meer dan 100.000 dollar. Mijn eerste reactie was dat ik het aanstellerige gekte vond. In tweede instantie vind ik het oprecht een meesterwerk. Hoe zit dat?

We leven in een wereld waarin het alledaagse, het arbitraire, soms tot in het ridicule wordt uitvergroot. YouTubers die met prietpraat meer dan een miljoen volgers hebben op hun kanaal, muziekproducties die regelrecht uit apps en doosjes worden samengesteld die wereldhits worden, of een boerenzoon die in een televisieprogramma geholpen wordt aan de vrouw, (of geheel geëmancipeerd aan de man), om maar een paar voorbeelden te noemen. Wat echter met die exorbitante successen niet in beeld is, is dat de meeste babbelende YouTubers geen influencer worden, de meeste deejays geen wereldhit scoren en de meeste boerenzonen hun amoureuze perikelen aan de straatstenen niet kwijt kunnen. En het verschil tussen wereldfaam en vergetelheid is ... toeval.

Precies dat toont de banaan aan. Kunst is een spiegel, een mirror of society. Door onze communicatietechnologie, die de globalisering en bijbehorende schaalvergroting heeft mogelijk gemaakt, zijn er enkele reuzen ontstaan en die maken van alle andere mensen ongewild ... dwergen. De Comedian had precies de uitwerking die het in het beste geval zou kunnen hebben. Dankzij de grote naam van de kunstenaar - Maurizio Cattelan is wereldberoemd, onder meer met America, een 18 karaats solide gouden echt werkende WC - zou de Comedian gezien worden. Vervolgens meldt zich binnen de tijd een Nederlandse kunstenares, Merel Engelman, die op haar mbo opleiding in 2013 voor haar persoonlijk trendboek ook een banaan met ductape op een wit marmeren plaat had geplakt, die ze fotografeerde en in januari 2014 op instagram plaatste. Natuurlijk kreeg ze er geen aandacht voor. Ik verwacht niet dat Cattelan op haar Instagram pagina Merels banaan heeft gezien. Maar het geeft nog meer inzicht in de buitensporige interesse die massacommunicatie media mogelijk maken voor zelfs het volstrekt arbitraire. Merel Engelman versterkt het effect van de Comedian. 

Ook performancekunstenaar David Dutana bouwt verder aan het kunstwerk, door de banaan onder het toeziend oog van het geschokte publiek van de muur te halen en op te eten, terwijl hij dit alles met een camera opneemt en op zijn Instagram plaatst. Hij laat zien hoe verschalen werkt en voorkomt dat het kunstwerk wegrot. Het kunstwerk en alles erom heen - wel of geen plagiaat, het “vernietigen” door een andere kunstenaar, de discussies (belachelijk veel geld voor iets zo arbitrair) - doet wereldwijd stof opwaaien. Voor de kunstenaar was er veel lef nodig, zijn reputatie en de spot waren deel van de inzet. En succes was niet verzekerd, wat bij kunst in tegenstelling tot “kitsch” feitelijk nooit zo is. Mede hierdoor is dit een heel andere banaan dan die van Merel Engelman, de inzet was veel groter. Toch heeft Merel ook lef getoond, net als David Dutana, en hiermee hebben drie kunstenaars zichzelf in de Comedian gevestigd. Met dit alles doet kunst wat het naar mijn idee zou moeten doen, de emoties beroeren, aanzetten tot reflectie en nadenken. Echter ook hier is vooral de eerste verontwaardiging enorm uitvergroot en de reflectie die in tweede instantie volgt, zelden of niet gehoord. In laatste instantie ben ik dan ook slechts een dwerg. En dat is dan ook weer toeval.