Nieuws versus fake nieuws: Boolean Bullshit

George Boole (1815-1864) was een autodidactische wiskundige en filosoof die de algebra ontwikkelde voor een waarheidsfunctie in een logisch systeem: waar, of niet waar (true-false). Iets is blauw, of iets is niet blauw. Sommige waarden kennen slecht 2 standen (aan, of uit, 1, of 0) en zijn daarmee Boolean, maar van de meeste zaken die voor ons mensen van waarde zijn, is de Boolean waarde niet vast te stellen. Is iets kunst of niet, is iets mooi of niet, is iets goed of slecht, is iets nieuws of niet, is kunst waar, of is wetenschap waar? Het wordt al snel een waardeloze onderneming als we proberen onze wereld te vangen in digitale Boolean waarden. Het leidt tot absolutisme en simplificatie, en het  is dan ook niet verwonderlijk dat Donald Trump een gesimplificeerd wereldbeeld begon voor te staan, waarin iets goed (zijn eigen handelen en kwaliteiten) of slecht is (iedereen die niet in zijn “goed” gelooft), of dat iets nieuws is of fake nieuws. De world according to [let op, hier volgt slechts een mening, en wel de mijne] een dictatoriale idioot.

Helaas heeft Trump de positie van een der invloedrijkste mensen van onze wereld en is het ondertussen vrijwel overal kritiekloos geaccepteerd dat nieuws, wetenschap, en feitelijk alles dat voor ons van belang is slechts twee waarden kent: true or false. Zo erg, dat als mensen werkelijk met logische argumenten trachten grip te krijgen op onzekerheden (zoals het Corona virus), ze de kans lopen van de sociale media gegooid te worden met het predicaat “fake news”. George Boole zou zich omdraaien in zijn graf [waarschuwing van de fact checkers: fake news: 1. een dode is na 156 jaar niet meer integraal aanwezig en 2. een dode kan niet autonoom waarnemen, denken en bewegen].

Bah! Onze wereld valt te omschrijven als een uiterst complex systeem (bestaande uit miljoenen al evenzeer complexe subsystemen), die niet met simplificaties te vangen zijn. Kunnen we afgaan op wat we als echt ervaren? Of geloven we wat we geleerd hebben? We leven op een gigantische bol, zo hebben we geleerd, zonder er af te vallen. Ervaren we dat ook? Natuurlijk niet, we ervaren ons leven in het platte vlak, en we hebben ervaring dat zaken van een bal afvallen, maar niet van een tafel. Dat komt door de zwaartekracht, zeggen we in koor, als een kind ons vraagt waarom wij niet van onze “bal” afvallen. Ons weten gaat hier voor ons ervaren, want ze gaan simpelweg niet samen. Voorstellingsvermogen, fantasie, verbeelding en dromen gingen vooraf aan nieuwe inzichten, en die zouden er nooit gekomen zijn als ieder stapje hierbij ge-fact-checked zou zijn.

Simplificaties zijn als tumorcellen, die delen en delen zonder rekening te houden met het complexe systeem waar ze onderdeel van zijn. Ze bestaan niet voor het collectief, of geheel (dat dikwijls meer, minder of iets anders is dan de som der delen), maar voor zich zelf. Ze zijn hun eigen waarheid, en maken in een korte periode van succes hun eigen bestaan onmogelijk. Met het einde van het organisme waarin ze woekeren, is hun eigen einde ook onherroepelijk. Met een simplificatie van onze complexe werkelijkheid naar True en False, zullen we onherroepelijk ons begrip van de wereld uiteindelijk vernietigen.

Nog even terugkomend op Iets is blauw, of iets is niet blauw. Onder bepaalde omstandigheden zijn we niet in staat om dit empirisch vast te stellen, zo lieten de neuropsychologen Lotto en Purves in 1999 in een revolutionair artikel zien: het blauw in de linker kubus is in feite exact dezelfde “kleur” als het geel in de rechter kubus, namelijk grijs. Dus blauw is hier in feite grijs.

(bron: Lotto, R. Beau, and Dale Purves. "The effects of color on brightness." Nature neuroscience 2.11 (1999): 1010-1014.)

PS zojuist hoorde ik dat Maurice de Hond (de persoon die op logische analyse gebaseerd tot andere inzichten ten aanzien van Corona kwam dan de Nederlandse autoriteiten daarvoor letterlijk bespot is en herhaaldelijk door fact checkers als fake news is weggezet, door het belangrijkste wetenschappelijke Nederlandse tijdschrift in de geneeskunde peer reviewed is geaccepteerd en gepubliceerd. Gelukkig doet wetenschap niet altijd mee in de nieuws-versus-fakenews waanzin!