Verdienen aan onnodige uitgaven?

Mijn lief komt thuis van een dagje koopjesjagen met handenvol kledingtassen, en zegt blij dat ze enorm veel bespaard heeft, maar dat de lopende rekening wel bijna leeg is. Mijn dertienjarige dochter belt, het regent dat het giet, ik stap in de auto om haar met fiets en al van school te halen. Op de radio terug horen we dat een aangeprezen product goed is voor het milieu. “Minder slecht”, zegt mijn dochter, “goed zou zijn het hele product niet gebruiken”. “Of jou niet op te halen met de auto”, sneer ik terug. “Dan zouden al mijn kleren direct in de was moeten, slijtage, chemische schoonmaaktroep, afvoerwatervervuiling”, grapt ze ad rem terug. Met zo’n gele poncho wil ze niet gespot worden… We raken in gesprek, want ze heeft een punt. Vandaag kan iets minder schadelijk lijken, terwijl dat met de kennis van morgen weer heel anders ligt. Maar dat we niet het best mogelijke kunnen doen, betekent natuurlijk ook weer niet, dat we dan maar niets moeten doen, en moeten doorgaan op de ingeslagen weg. Hoewel, optimaliseren van verkeerde oplossingen is nog kwalijker.

Mijn dochter zit op een groene school, waar land- en tuinbouw centraal staan. In Nederland is er een verhitte discussie over stikstofproblematiek, onder meer ten gevolge van intensieve industriële veeteelt. Tegelijkertijd is er een groeiende business van landbouwrobotica, gericht op grootschalig georganiseerde en volledig top-down gecontroleerde landbouw. Echter, de meer duurzame bewegingen in de landbouw, en dat geluid horen we in deze discussie ook steeds vaker, gaan juist over de overgang naar veel meer kleinschaligere land- en akkerbouw, waarbij juist ook een hogere mate van biodiversiteit kan helpen om bestrijdingsmiddelengebruik te verkleinen. Dus met door AI-gestuurde lasers de onkruiden laten wegbranden in grootschalige velden lijkt heel effectief en efficiënt, maar is wellicht juist het optimaliseren van de verkeerde processen. Kleinschalige landbouw in bio-diverse omgevingen, zal veel makkelijker met hart en ziel geschieden, dan werken in de onmenselijk grote eentonige monoculturen. Maar zelfs als je toch zou kiezen voor dat laatste, en daarmee onmenselijke arbeid door robots overbodig maakt, is het nog steeds de vraag wie de robots moet onderhouden, want ook onder monteurs is gebrek aan arbeidskracht. En als al deze technische ontwikkelingen ons ergens heen brengen waar we niet zouden moeten zijn met het oog op een duurzame toekomst (zeg maar de Sustainable Development Goals), kunnen we ons beter richten op andere zaken.

Dan begint mijn dochter te lachen. “Weet je nog, papa, dat mama die oude mevrouw wel even zou helpen de drukke straat over te steken, en dat ze aan de overkant aangekomen mama vriendelijk bedankte met de opmerking dat ze daar eigenlijk helemaal niet naar toe wilde?” Ja, eigenlijk is het helemaal niet zo ingewikkeld: om beleid te bepalen heb je overzicht nodig (afstand) en inzicht in de psychologie. Soms is handwerk, ook al kan het veel sneller met machines, gewoon fijn om te doen, een afwisseling van te veel inactiviteit, of sturen op afstand. Niet alles dat kan, moeten we ook per se willen. En veel gevolgen van acties die als goed voor het milieu worden aangeprezen, zijn dat niet. 

Neem het thuiswerken. Dankzij communicatietechnologie als Zoom en Teams werkten we bij Corona door en reden we minder. Het effect was aan het eind van de pandemie vooral nog te merken bij het treinverkeer; al in februari 2022 werd gemeld dat er meer snelwegdrukte was dan voor de pandemie (mensen wilden liever niet in de trein, vanwege nog geldende “vrijheidsbeperkende” maatregelen). Nu, begin juli, meldt de NOS dat wordt verwacht dat het blijvend drukker is op de Nederlandse wegen dan voor Corona. Door ook thuis te kunnen werken, zal op termijn wonen en werken nog makkelijker niet meer uitsluitend afhankelijk zijn van de afstand tussen wonen en werken, en dus … nog meer mobiliteit. We reizen nu per persoon meer kilometers dan ooit tevoren, ondanks (en feitelijk juist dankzij) digitale connectie.

Dan ga ik nu, na een dag thuiswerken en mijn dochter ophalen, toch nog naar Enschede, alwaar ik vanavond nog een college geef over … optimaliseren van de verkeerde processen! Maar mijn tank is bijna leeg en mijn lopende rekening ook. Dan zal ik toch maar met de trein gaan, en heeft mijn vrouw inderdaad met haar koopjes toch nog iets verdiend, voor het milieu!