Zet jij jezelf op het spel?

Collega Aldo van Duivenboden (Saxion onderwijs innovatie hub) hoor ik regelmatig zeggen dat het van belang is om, indien je de noodzaak bent gaan inzien van verandering van de wijze waarop wij grootschalig en mondiaal met onze planeet omgaan, jezelf op het spel te zetten. Hierover ben ik gaan nadenken, en hoe meer ik erover na heb gedacht, hoe beter ik begrijp dat dit inderdaad een essentieel aspect is van richting verandering. Als we nergens in onze gevestigde banen – posities – durven te zeggen dat we het anders gaan (proberen te) doen, dan zal alles doorgaan op de destructieve weg waarop we nu zitten.

Een andere collega, Marian Heezen (coach/trainer sustainability) plaatste gisteren een LinkedIn post waarin ze stelt dat wij feitelijk allemaal aan het vechten zijn voor een stoel op de Titanic, alsof er niets aan de hand is, alsof we ons druk moeten maken over of we wel de stoelen netjes hebben neergezet. Ze schrijft onder meer: “netwerken van vertrouwen en onderlinge afstemming moeten bewaakt blijven, consumptie moet positief en verantwoord blijven en productie moet voldoende tijd, geld en energie omzetten”. Wij doen daar allemaal aan mee, de dingen die we al lang doen, zo goed mogelijk blijven doen, ondanks de wrijving die steeds zichtbaarder wordt, zoals gebrek aan motivatie, gebrek aan arbeidskracht, quiet quitting, gebrek aan purpose, enzovoort. Gevaarlijke (en zwaar planetaire voetafdruk verhogende) nieuwe technologieen worden met gejuich onthaald, volledig buiten elke vorm van democratisch proces om, omdat het kan, omdat er aan verdiend kan worden, omdat kennisinstellingen graag adverteren dat ze progressief en vooruitstrevend zijn. En ja hoor, de subsidieverstrekkers (heel indirect toch weer democratisch, want vanuit overheden) wachten de collectieve bedelaars al op… Juist, dat zijn wij, onderzoekers, universiteiten en hogescholen.

De vraag van Aldo blijft door mijn hoofd spoken. Waar zet ik mezelf op het spel? Door met de kennis die aanleiding heeft gevormd om mijn huidige positie te mogen bekleden ten dienste van studenten, docenten en externe stakeholders te zoeken naar richtingen waarin ook ondernemen als individu, of onderneming meer volhoudbaar kan zijn? Als ik daar per definitie tonnen onderzoeksubsidie bij ga betrekken, bepaalt de subsidie de richting, en krijg ik al snel verplichtingen die deze zoektocht in de weg zullen gaan staan. Zo zal ik de bedrijven die allemaal een handtekening moeten zetten op de aanvraag, moeten bewegen om vaak om niet mee te doen. Als het grote bedrijven zijn, is dat niet een probleem. Kleine ondernemers, of ZZP-ers, daarentegen, komen in vergadercircuits waar ze hooguit van mee kunnen nemen dat onderzoek niet veel verandering brengt. Terwijl, zo is mijn overtuiging, de koerswijziging van onder naar boven komt, individuen en kleine bedrijven zijn de dragers, de essentie. Gedrag, IDG. Om de verantwoording op orde te houden, moet ik dan natuurlijk wel onderzoekers aantrekken die hun handen vrij genoeg hebben, dus niet te veel in het onderwijs zitten, waarmee de vanzelfsprekende verbinding met het onderwijs verdwijnt. Overigens is het in onze samenleving zo dat praktisch iedereen veroordeeld lijkt tot de “bedelstand”: overal leer je dat je je hand moet ophouden, dat jezelf goed verkopen van meer essentieel belang is, dan de inhoud. Dat je voet ergens tussen de deur zetten essentiëler is dan ergens diep over nadenken, dat ook kenniswerker zijn feitelijk betekent verkoper, of op z’n best manager zijn, daar heb ik moeite mee.

Maar de Inner Development Goals wijzen in een hele andere richting. Zijn, verbondenheid, staat op nummer 1. In verbinding zijn met jezelf, en met elkaar, resoneren. Wij zijn meer dan een paar hersenen aan een beeldscherm geplakt, zoals collega Ruud Steltenpool zo treffend eens in een gesprek opmerkte. Juist al die schermpjes, regelingen, systemen staan ons zijn, onze verbondenheid, onze vanzelfsprekendheid in de weg.

Nu heb ik het antwoord ineens. Aldo, ik zet me zelf op het spel, door vanzelfsprekend te zijn, in mijn blogs, in mijn denken, en in mijn doen. Soms correspondeert dat perfect met de kengetallen vanuit de samenleving, en soms niet. Hoe dan ook, ik laat de stoelen op de Titanic maar even staan waar ze staan, ga je mee op de sloep?