Advies aan een voorouder

Stel je voor, je leeft 7 generaties na nu, en bent in gesprek met een voorouder (wat natuurlijk alleen in een gedachtenexperiment kan). Wat zou je die voorouder willen meegeven? Het grappige is, dat alles dan omgekeerd is. Degene die later leeft, bouwt verder op de ervaring van iedereen die hem of haar voorgingen. Hij/zij is jonger, maar toch ook ervaringsvoller, is daarmee ouder op het niveau van de soort. Wij kregen deze 7 generaties vraag in een sessie onder leiding van Erica Harpe. Het publiek bestond uit wat oudere ondernemers en docenten, en daartegenover juist jongeren, studenten en trainees. Het eerste opvallende dat gebeurde was dat er op het eerste oog een merkwaardige omkering plaatsvond: de jongeren kozen voor de voorouder rol, en de ouderen voor de rol van ver nageslacht. Pas nu ik het opschrijf snap ik dat dit juist voor de hand ligt, het nageslacht is ervaringsrijker, en dus past dat bij de zichzelf meer ervaring toekennende "ouderen" (30-plussers: ondernemer, docent).

Maar goed, ook ik schoot in de rol van de betweter, en inderdaad vertelde ik mijn voorouder ongeveer wat ik ook vaak zeg tegen mijn kinderen (in de twintig): ontspan! Als ik terugkijk naar mezelf als begin twintiger, dan was ik zo druk met proberen te voldoen aan de verwachtingen die ik aan mezelf stelde, en die ik dacht dat “de wereld” (mijn ouders, werkgever, vrienden) aan me stelde, dat ik nauwelijks tijd nam om stil te staan. Hoewel ik enorm van muziek hield, met name popmuziek, ontdekte ik al snel dat het onontgonnen gebied uit de jaren 60 en in mindere (maar nog voldoende) mate de jaren 70, in mijn jaren 80 aanzienlijk was geslonken. In de popmuziek was veel exploratieruimte toen al verleden tijd. Daarentegen was er in ICT en ook op het gebied van opkomende (bv muziekopname) technologieën, juist enorm veel exploratieruimte. Computers konden overal ingezet worden, hobby, beroep, overal. Processen konden gemakkelijker, zo was de gedachte, door inzet van computers, automation. Wij genoten van die vrijheid, en, zoals eerder in de popmuziek de Beatles (jaren 60 pop) en Yes en Genesis (jaren 70 pop) de exploratieruimte voor de jaren 80 behoorlijk hadden verkleind, heeft de computer systeem exploratie van mijn generatie de ketens gesmeed in de softwareontwikkeling voor de huidige systeemdictatuur….

Ondertussen hebben we naar mijn idee ons zowat in iedere denkbare richting volledig klem gezet, overal systemen, apps, organizers, die bepalen hoeveel woorden we mogen schrijven als we solliciteren, of ergens een evaluatie over geven. Exploratieruimte is nihil geworden, eenzaamheid, afgezonderdheid, en surrogaatverbindingen met bliepjes, duimpjes en andere emoticons zijn onze natuurlijke behoeften (beter: noodzaak tot connectiviteit) gaan vervangen. Zelfs voor het goede gesprek met je leidinggevende moet je op de voorgeschreven regels in het voorgeordende bestandje de voorgesorteerde vragen beantwoorden. Exploratieruimte is vervangen voor binnen de lijntjes kleuren. Mijn lust en mijn leven als twintiger was exploreren, hoewel heel gespannen, omdat ik graag alles goed wilde doen, en het liefst “normaal” (neurotypisch) wilden lijken, wat me volgens mezelf toen goed afging, en als ik nu foto’s zie van toen, zag ik vooral wat ik wilde zien.

Maar terug naar het advies uit de toekomst. Mijn kinderen zeg ik dus dat ze zich niet te druk moeten maken, om woonruimte, om zinvol werk, om relaties, omdat ik heilig geloof dat het wel komt. Ze geloven me niet. Ze geloven mijn generatie niet, witte mannen die de wind meehadden en en-passant de boel verkloot hebben. Ik probeer dan te zeggen dat het verkloten al begon in de 16^de en 17^de eeuw, met de Verlichting, die een onderwerping van alles aan menselijke geneugten zou gaan betekenen, en in deze tijd zou leiden tot de polycrises. Ze geloven me niet, de Verlichting heeft geen gezicht, niet eens een geloof, ze staat nergens voor, en dat niets heeft mijn generatie zo fantastisch vermarkt, zodat je nergens meer onzichtbaar bent en tegelijkertijd ook nergens meer gezien wordt. 

Dan zeggen "mijn voorouder" en ik, haast synchroon: Relax, laat het los, al die systeempjes, sociale media platforms, belletjes, likes en emoticons, dat is niet ons bestaan. Wij bestaan, in verbinding met elkaar, niet in internet connectie, die staat dat juist in de weg, als een fopspeen, waar geen voeding uitkomt, hoewel ze lijkt op een voedingsbron. Als we dat loslaten, kunnen we verder. Detox en Detech our future. Je bent niet alleen!