Lastige vragen voor in de vakantie!

Gezinshereniging, asielzoekers? Het kabinet viel erover. Over grenzen, behoefte aan hekken zetten. Maar wat willen we beschermen, waaromheen zetten we hekken? Om “ons” land, of om een regio, stad, of gemeente? Om een idee misschien, of om een reeks verworvenheden? Om bezit? Om alles dat we met onze koopmansgeest op fossiele brandstoffen hebben gebouwd? Bijvoorbeeld om plastics en andere rommel, die we als innovatie over de ruggen van anderen - slaven, landarbeiders, en weer later arbeidsimmigranten – en vervolgens de planeet zijn gaan exploiteren?

Het gevoel van onbeschermd zijn en de behoefte aan hekken bouwen, begrijp ik. 24/7 worden we in de onbegrensde – globale – technocratie tot data gereduceerd, gesurveilleerd. Camera’s, in de publieke ruimte, thuis, overal. Op het internet vechten bedrijven via algoritmes continu om onze aandacht. Surveillance advertising, heet het, data als het hedendaags digitale goud. Regelmatig voelen we ons alleen, onbeschermd voor emoties als eenzaamheid, zinloosheid en zelfs hopeloosheid. Maar waarom halen wij oorzaak en gevolg door elkaar? Mens en menselijkheid worden bedreigd, ze schreeuwen om bevrijding, toch niet om achter hekken te worden opgesloten? Of beseffen we dat wij niet kunnen vluchten? Waarom zij dan wel? Wanen wij ons vrij zolang er niemand vlucht? Zijn we bang dat asielstromen ten koste gaan van “onze” woonruimte, of erger, budgetten voor bijvoorbeeld onderwijs, wetenschap en ruimtevaart? Verkwanselen we onze illusoire kansen om uit te kunnen wijken naar een andere planeet, waar we opnieuw zouden kunnen beginnen? Zijn we bang dat straks de halve wereld op de vlucht is? Zijn alleen asielzoekers welkom die uit oorlog komen? Waarom niet zij wiens oogsten mislukken en leefomstandigheden cultureel uitgemolken en abominabel zijn geworden, mede door onze gigantisch uit de hand gelopen planetaire voetafdruk? Of onder de voet gelopen handafdruk! Nogmaals, om welke (koopman) gedachten zetten we eigenlijk een hek?

Het is, zo zal u duidelijk zijn, eenvoudiger meer vragen te stellen dan tien wijzen kunnen antwoorden. Of duizend, of miljoen, of 8 miljard... Of biedt het internet antwoorden? Het internet is grenzeloos, net als onze reislust, en handelsgeest. We gaan waar we willen, denken we, als avonturiers in een vrije wereld. Naar de stembus, waarom, eigenlijk, wat kan ons dat kleine landje schelen? Netflix, social media, it’s global, en veel jongeren spreken en lezen uitsluitend Engels. Colonized by big tech & basic English. Hoeveel ruimte heeft een regering ook alweer om te kunnen beslissen? De speelruimte is zeer gering, technocratie heeft democratie op vele fronten vervangen, en minstens vertraagt, waardoor vertragen en verbinden aan de kant van het publiek essentieel is, maar aan de kant van bestuur zo ongeveer fataal.

Verwarrend en vol van paradoxen: ingrijpen is nodig, maar onmogelijk, vrees ik, en juist stemmen op simplisme zal onze lethargie doen toenemen. Paradoxaal: echte verandering is nodig, speelruimte is in de complexe geglobaliseerde wereld zeer gering, en waar simplisme in complexiteit die iedereen boven het hoofd is gegroeid de meeste aantrekkingskracht heeft, zijn nostalgische sentimenten die daarin doorklinken elke dag ietsje meer onbereikbaar. Zekerheid is dat alle innovaties tot de deplorabele staat van de wereld van vandaag hebben geleid, en de wereld er elke nieuwe dag een beetje slechter voorstaat dan de vorige (klimaat, biodiversiteit, etc.). Daarentegen is het groeipotentieel van onze menselijkheid elke dag een beetje groter!

Echt, ik begrijp de roep om hekken, maar het gaat niets helpen! We zullen echt moeten leren oorzaak en gevolg van elkaar te onderscheiden. Scholing? Vandaag lees ik dat een groep autistische leerlingen van ITVitae van de AIVD-kerstpuzzel alle 32 vragen wist op te lossen. Uitzonderlijke intelligentie! Veel kandidaten waren op school uitgevallen…

Paradoxaal. We moeten “terug” naar kleinere schalen, naar regionale verbinding en productie, maar tegelijkertijd hebben we de hele wereld aan elkaar geknoopt, digitaal, en in talloze afspraken en verdragen. De problemen – klimaat, biodiversiteit, afname culturele diversiteit, milieuvervuiling, planetaire grenzen – zijn niet meer aan regio’s gebonden, dus we hebben elkaar nodig, grootschalig, met als doel weer af te kunnen schalen. Weg met de illusie dat technologie ons gaat redden. Terug naar onszelf, maar dan wel in verbinding, de Inner Development Goals wijzen de weg: Zijn, Denken, Verbinden met de wereld, Samenwerken, en Vormgeven van duurzame verandering. Ik wens u een fijne vakantie, met veel wijsheid, verbinding en liefde toe!

Ontkoppelen en vasthouden om elkaar te vinden!

"I remember losing myself, and finding that you found me" (Peter Hammill, Vision)

Onze kat ziet iets aan de andere kant van het keukenraam, buiten. Driftig probeert het diertje door het glas heen te krabben. Achter hem staat de deur naar de schuur open en via het kattenluik zou hij er zo zijn. Hij blijft krabben. In de psychologie spreekt men dan van cognitieve rigiditeit, of sticky fixation. Door gebrek aan disengagement (loslaten), is er gebrek in mentale flexibiliteit. Mentale flexibiliteit helpt bij het loslaten, om tot een andere – hopelijk wel succesvolle – strategie te komen.

 

We kennen dit allemaal. Je bent bijvoorbeeld al maanden hard aan het studeren op die lastige piano-etude, maar soepel gaat het allerminst. Dan ga je op vakantie, je raakt de piano niet aan, maar na de vakantie lukt het zo maar. Een ontwikkelingssprongetje. Zelf had ik dat destijds met de tremolo-techniek voor klassiek gitaar, waarmee je dezelfde snaar met de vingers van de rechterhand heel snel na elkaar aanslaat zodat de toon continu blijft klinken. Weken van urenlang oefenen hielpen niet het regelmatig en constant te krijgen, totdat ik de gitaar gefrustreerd een maand had weggelegd… Overigens is vaak één nachtje ergens over slapen al voldoende, om bijvoorbeeld de eerste boze reactie op kritiek kwijt te raken, en die dan in tweede instantie toch als opbouwend te zien. 

 

Dit vakantie, of “incubatie-effect” komt ook bij sporten voor. Veel meesterschap is gebaseerd op het creëren van veel momenten van loslaten. Niet blijven krabben aan gesloten ramen om dat leuke speeltje te bereiken. Virtuoze snelheid op de piano, bijvoorbeeld, kan iedereen bereiken, maar vereist minimalisatie van de aanslagkrachten, terwijl we bij het oefenen juist gebrand zijn op sterkere controle door toename van aanslagkracht. Hier komt een tweede psychologisch aspect om de hoek, focus. Om de juiste (cognitieve) flexibiliteit te bereiken, is ontkoppelen van het doel even belangrijk als het doel niet uit het oog verliezen. Dus als de kat ophoudt met aan het glas krabben en omkeert om door de open deur naar het kattenluik te gaan, moet het niet onderweg zo afgeleid raken, dat het uren later op de plek van het speeltje ontdekt dat een andere kat het al lang heeft meegenomen. 

 

Bij ontwikkeling houden we door ons streven naar maximale efficiëntie, vaak weinig rekening met de paradoxale noodzaak van zowel loslaten als focus. Bij natuurlijk leren, samen in dialoog en verbondenheid, is er continu plaats voor vallen en opslaan. Echter, het in hoge mate gericht zijn op efficiënt het nabije doel halen - zonder afstand, bezinning – vormt één van de grootste problemen die onze stijl van leren en ontwikkelen kenmerkt, met alle ontluisterende gevolgen van dien. 

 

Deze week schreef onderzoeksjournalist Wouter van Noort dat wetenschappers met de inzet van generatieve AI trachten een soort Google translate voor dieren te maken, om zo de complexe onderlinge communicatie van olifanten te ontrafelen (onder meer over waar zich bijen bevinden). Hierdoor, zo stelde hij, zou ons respect voor de hoog intelligente zoogdieren toenemen. Zou dit ons fatsoenlijk maken? Op de Wwf.nl site lees ik dat er 55 olifanten per dag (!) worden vermoord! Kunnen we alleen respect hebben voor andere zoogdieren, als we in onze taal kunnen begrijpen dat ook zij communiceren, of gevoelens hebben, of misschien wel meer met elkaar verbonden en/of spiritueler zijn dan wij? Blijven krabben aan het glas is denken dat generatieve AI kansen biedt, zelfs als we ons er nog meer mee afsluiten van onze verbinding met de wereld dan we met alle andere technologie al gedaan hebben.

 

Mijn samenwerkingspartner Arjan Middelkoop zegt wel eens tegen mij dat hij mensen - waaronder sterk toegewijde politici - gunt dat er “wat draadjes in hun hoofd worden doorgeknipt”, dat ze leren loslaten dat alles continu beter, groter en meer moet. Dat gun ik ons allemaal, dat we niet blijven staren naar legitimatie van ontluisterende technologieën, maar dat we ons omkeren, en “gewoon” de natuur inlopen, haar omarmen, en opnieuw leren loslaten, om te ontdekken dat we elkaar gevonden hebben!