Lastige vragen voor in de vakantie!

Gezinshereniging, asielzoekers? Het kabinet viel erover. Over grenzen, behoefte aan hekken zetten. Maar wat willen we beschermen, waaromheen zetten we hekken? Om “ons” land, of om een regio, stad, of gemeente? Om een idee misschien, of om een reeks verworvenheden? Om bezit? Om alles dat we met onze koopmansgeest op fossiele brandstoffen hebben gebouwd? Bijvoorbeeld om plastics en andere rommel, die we als innovatie over de ruggen van anderen - slaven, landarbeiders, en weer later arbeidsimmigranten – en vervolgens de planeet zijn gaan exploiteren?

Het gevoel van onbeschermd zijn en de behoefte aan hekken bouwen, begrijp ik. 24/7 worden we in de onbegrensde – globale – technocratie tot data gereduceerd, gesurveilleerd. Camera’s, in de publieke ruimte, thuis, overal. Op het internet vechten bedrijven via algoritmes continu om onze aandacht. Surveillance advertising, heet het, data als het hedendaags digitale goud. Regelmatig voelen we ons alleen, onbeschermd voor emoties als eenzaamheid, zinloosheid en zelfs hopeloosheid. Maar waarom halen wij oorzaak en gevolg door elkaar? Mens en menselijkheid worden bedreigd, ze schreeuwen om bevrijding, toch niet om achter hekken te worden opgesloten? Of beseffen we dat wij niet kunnen vluchten? Waarom zij dan wel? Wanen wij ons vrij zolang er niemand vlucht? Zijn we bang dat asielstromen ten koste gaan van “onze” woonruimte, of erger, budgetten voor bijvoorbeeld onderwijs, wetenschap en ruimtevaart? Verkwanselen we onze illusoire kansen om uit te kunnen wijken naar een andere planeet, waar we opnieuw zouden kunnen beginnen? Zijn we bang dat straks de halve wereld op de vlucht is? Zijn alleen asielzoekers welkom die uit oorlog komen? Waarom niet zij wiens oogsten mislukken en leefomstandigheden cultureel uitgemolken en abominabel zijn geworden, mede door onze gigantisch uit de hand gelopen planetaire voetafdruk? Of onder de voet gelopen handafdruk! Nogmaals, om welke (koopman) gedachten zetten we eigenlijk een hek?

Het is, zo zal u duidelijk zijn, eenvoudiger meer vragen te stellen dan tien wijzen kunnen antwoorden. Of duizend, of miljoen, of 8 miljard... Of biedt het internet antwoorden? Het internet is grenzeloos, net als onze reislust, en handelsgeest. We gaan waar we willen, denken we, als avonturiers in een vrije wereld. Naar de stembus, waarom, eigenlijk, wat kan ons dat kleine landje schelen? Netflix, social media, it’s global, en veel jongeren spreken en lezen uitsluitend Engels. Colonized by big tech & basic English. Hoeveel ruimte heeft een regering ook alweer om te kunnen beslissen? De speelruimte is zeer gering, technocratie heeft democratie op vele fronten vervangen, en minstens vertraagt, waardoor vertragen en verbinden aan de kant van het publiek essentieel is, maar aan de kant van bestuur zo ongeveer fataal.

Verwarrend en vol van paradoxen: ingrijpen is nodig, maar onmogelijk, vrees ik, en juist stemmen op simplisme zal onze lethargie doen toenemen. Paradoxaal: echte verandering is nodig, speelruimte is in de complexe geglobaliseerde wereld zeer gering, en waar simplisme in complexiteit die iedereen boven het hoofd is gegroeid de meeste aantrekkingskracht heeft, zijn nostalgische sentimenten die daarin doorklinken elke dag ietsje meer onbereikbaar. Zekerheid is dat alle innovaties tot de deplorabele staat van de wereld van vandaag hebben geleid, en de wereld er elke nieuwe dag een beetje slechter voorstaat dan de vorige (klimaat, biodiversiteit, etc.). Daarentegen is het groeipotentieel van onze menselijkheid elke dag een beetje groter!

Echt, ik begrijp de roep om hekken, maar het gaat niets helpen! We zullen echt moeten leren oorzaak en gevolg van elkaar te onderscheiden. Scholing? Vandaag lees ik dat een groep autistische leerlingen van ITVitae van de AIVD-kerstpuzzel alle 32 vragen wist op te lossen. Uitzonderlijke intelligentie! Veel kandidaten waren op school uitgevallen…

Paradoxaal. We moeten “terug” naar kleinere schalen, naar regionale verbinding en productie, maar tegelijkertijd hebben we de hele wereld aan elkaar geknoopt, digitaal, en in talloze afspraken en verdragen. De problemen – klimaat, biodiversiteit, afname culturele diversiteit, milieuvervuiling, planetaire grenzen – zijn niet meer aan regio’s gebonden, dus we hebben elkaar nodig, grootschalig, met als doel weer af te kunnen schalen. Weg met de illusie dat technologie ons gaat redden. Terug naar onszelf, maar dan wel in verbinding, de Inner Development Goals wijzen de weg: Zijn, Denken, Verbinden met de wereld, Samenwerken, en Vormgeven van duurzame verandering. Ik wens u een fijne vakantie, met veel wijsheid, verbinding en liefde toe!