Onverenigbaar

Afgelopen weekend heb ik onze piano, waarvan steeds meer toetsen na aanslag traag terugveerden, helemaal uit elkaar gehaald, schoongemaakt en weer in elkaar gezet, met als gevolg weer een heerlijk spelende top piano (het is een instrument uit het topsegment). Hoewel het een hele zaterdagmiddag heeft gekost, geeft het een heerlijke voldoening, om zo te kunnen doen waar wij als mens – technische soort, ik schrijf er regelmatig over – goed in zijn: onze omgeving aanpassen aan onze behoeften. De voldoening van actief aan je eigen omgeving bouwen en innoveren, is heerlijk, hoewel ik snap dat er zorg voor dragen dat we niet doodvriezen – een dak boven het hoofd maken, en/of een warme trui of jas produceren – evolutionair gezien belangrijker is dan een piano speelklaar maken.

Net nadat ik alle zaken voor het pianoavontuur had klaargelegd (bandjes, veertjes, loodjes, viltjes, stofdoek, olie en lijm), en ik mijn telefoon aan de oplader wilde leggen (batterij minder dan 15%), blijkt het ding niet meer te willen opladen. Ik herinner me de vorige (zelfde merk, eveneens zeer dun) "smart" phone, die ook aan het oplaadplugje ten onder ging (ik kreeg hem niet uit elkaar, kon er geen nieuwe plug in solderen), en besef me dat mijn antwoord tijdens een lezing op een avond vorige week, eigenlijk nog zo gek niet was. Tijdens mijn lezing vertelde ik dat we in een wereld terecht zijn gekomen waarin we vooral nog (hightech) producten consumeren, terwijl onze technologische inventiviteit, zo betoogde ik, ons als soort doet onderscheiden van (praktisch alle) andere soorten. Inventiviteit kunnen we individueel nog nauwelijks kwijt, alles is prefab en zo complex, dat we ons “ei” hierin geenszins kwijt kunnen. Iemand in de zaal vroeg me, of ik zou vinden dat we beter af zouden zijn als de mensheid terugviel naar “sticks en bones”. Hoewel ik de uitdrukking niet kende, begreep ik dat hiermee wordt bedoeld een primitiever niveau van onze omgeving aanpassen aan onze biologische beperkingen. Mijn antwoord was volmondig ja. We zouden opnieuw kunnen beginnen, in harmonie met de regionale ecologische omstandigheden zouden we hutten bouwen, inventief zijn, voedsel zoeken, en voorraden aanleggen, etc. Mijn ja kwam na een vurig betoog, over gebrek aan perspectief, zingeving, en over het al meer dan 10 jaar telkens verder dalend niveau van waargenomen welzijn onder veel leeftijdsgroepen, waaronder jongeren. Maar ergens in mijn achterhoofd sprak een stem dat ik niet werkelijk teruggeworpen zou willen worden op prehistorische omstandigheden.

Nu moet u weten dat ik, ondanks dat mijn blogs vaak als ethisch/filosofisch of op z’n minst psychologisch worden opgevat, het bezig zijn met techniek (bouwen, prutsen, en zoals ik het altijd in mijn gezin noem, knutselen) mijn lust en mijn leven is. Dat gaat van abstract (taal, code, wiskunde en muziek) naar heel concreet (bouwen, verbouwen). Wellicht is het juist ook hierom, dat het voor mij zo opvallend is dat de industrie steeds moeilijker aan te passen producten op de markt brengt. Kon je 2 decennia terug met gemak je eigen desktop in elkaar knutselen, tegenwoordig heeft praktisch iedereen enorm dunne laptops, waar je heel weinig nog zelf aan kunt doen. Natuurlijk zijn er uitzonderingen. Fairphone, bijvoorbeeld, maakt smartphones die wel reparabel zijn. Het zou mooi zijn als dit soort initiatieven met een beetje “dwang” vanuit werkgevers en/of overheid zouden worden beloond. True Pricing, maar dan wel met de hele keten in ogenschouw genomen. De totale reis die alle producten op het gemiddelde bord avondeten van de gemiddelde Nederlander heeft afgelegd, zo liet SDG Nederland weten, is 30.000 kilometer.

Nu zult u zich afvragen wat dat te maken heeft met het feit dat wij onze psychologische inventiviteit niet meer productief kwijt kunnen bij het aanpassen (en repareren) van veel moderne (smart-tech) “noodzakelijkheden” die ons omringen. Ook met betrekking tot ons voedsel zijn we vooral consumenten, niet in verbinding met onze eigen bodem en omgeving. Als we de transitie willen maken van een consumptieve mensheid met een veel te grote planetaire voetafdruk, naar actieve gemeenschappen in kleine ecologisch gebieden, moeten we open staan voor wat wel verenigbaar is: maken en gebruiken, repareren en hergebruiken, geven en nemen! 

PS De eerlijkheid gebied te zeggen dat ik mijn telefoon dit keer heb kunnen redden met een beetje contactspray....