Dekmantels en (zolder)trappen

Vorige week zag ik een post van Frank Landman, waarin hij stelde dat indien bomen Wifi signaal zouden kunnen doorgeven, er zoveel bomen zouden worden geplant, dat de planeet een stuk meer volhoudbaar zou worden. Maar helaas geven bomen "slechts" de zuurstof die we inademen…  

 

Een mooi beeld, dat aansluit bij de observatie dat energietransitie praktisch altijd gaat over energie voor onze apparaten, en niet over de energie voor leven op de planeet. Onze obsessie met problemen oplossen met technologie, is het grootste probleem van onze tijd. Dat kwartje wil echter nog steeds niet echt vallen. 

In plaats van in technologie, wordt de oorzaak van polycrises steevast gezocht in de veronderstelde onderliggende economische modellen. Deze in mijn ogen gevolgen (epifenomenen) spelen zeker een rol, de verschuiving van de focus van rendementen naar waarden is op zich waardevol (value-economy, betekeniseconomie). Tegelijkertijd kan het (onbedoeld) de rol van technologie in polycrises verhullen, haar zo een dekmantel bieden. Polycrises worden niet gerealiseerd door abstracties als kapitalisme, de absolute staat, communisme of (neo)liberalisme, en ook niet door het verlangen naar roem en rijkdom. De alomtegenwoordige grootschalige technologische systemen (van snelwegen tot megasteden, van bio-industrie tot slimme technologie) moeten voortdurend worden voorzien van energie en materialen om ze draaiende te houden en zich te blijven ontwikkelen. Ze vreten letterlijk en figuurlijk onze natuur en planeet op.  

 

Deze week las ik een blog van de directeur van een grote in-cloud telecommunicatie onderneming, waarin hij de problemen met betrekking tot klimaat, biodiversiteit, etc. (polycrises) oprecht erkent. Hij ziet de huidige economie als oorzaak en introduceert een nieuw economisch model in zijn bedrijf, zonder beursgang en zonder grote verschillen in salarissen en eigendomsrechten. Bewonderenswaardig, maar nergens heeft hij het over de techniek, zoals “in cloud computing”, dataopslag, behalve dat hij zegt dat zijn bedrijf technisch tot de absolute top behoort. Hoe goed bedoeld ook, het wijzen naar economische modellen, gebaseerd op waarden als eerlijkheid en gelijkheid maskeert hier hetgeen waar het naar mijn idee over zou moeten gaan: ongebreidelde technologie ten koste van de planeet.

 

Het Rathenau Instituut richt zich voor de samenleving en overheid (politiek en beleid) op onderzoek en debat over de impact van wetenschap, innovatie en technologie. In haar op 26 oktober verschenen rapport over immersieve technologieën (denk aan Meta, verdere ontwikkelingen A(G)I, etc.), geven ze de overheid het advies om dit keer niet afwachtend te zijn. Volgens het rapport kunnen ook deze opkomende technologieën grote en ontregelende gevolgen hebben voor democratie, ongelijkheid, privacy, materiaal en energiegebruik.  

 

Hoe gaat men over 200 jaar ons gedrag in 2023 beoordelen? We hebben wereldwijd een veel te grote planetaire voetafdruk, zijn ondertussen 6 van de planetaire grenzen overschreden en … stapelen er gewoon nog maar weer meer technologische megasystemen bovenop. Elke dag gaan een paar hectaren bos verloren en komt er woestijngrond bij. Elk jaar nemen gevoelens van vervreemding toe, en ervaren welbevinden af. Onder inwoners onder de 30 jaar is in Nederland de meest voorkomende doodsoorzaak zelfdoding (landelijk 2400 per jaar, elke dag van het jaar zo’n 7 kinderen/jongeren!).   

 

Niet alleen bedekken verhalen over economische systemen soms de door technologie gerealiseerde grote mondiale voetafdruk, ook komen nieuwe “knuffelbare” technologieën notabene vaak onder de aandacht als oplossing van de polycrises. Op mijn sociale media kwamen de afgelopen week een aantal voorbeelden voorbij, op weg naar een groene toekomst. Zo was er een wethouder die met een elektrische autonome auto zich veilig laat verplaatsen over een industrieterrein, een leverancier die een nieuwe superdunne smartphone presenteert die nog sneller is dan zijn amper 1 jaar geleden uitgebrachte voorganger, en een drone die autonoom bomen kan planten. “Boerenbedrog”, want automobiliteit wordt bijvoorbeeld nooit schoon, drones kunnen altijd enorm veel autonoom kwaad aanrichten, om over smartphones maar te zwijgen. Opvallend is dat ze worden gepresenteerd als redding en in mijn LinkedIn-bubbel eigenlijk nooit worden ontmaskerd. Integendeel, ze worden geprezen. 

 

Natuurlijk is er relatief minder, en relatief meer kwalijke technologie. Maar de enorme schaal waarop alles verbreidt, maakt dat zelfs “goede” technologie, hooguit de (zolder)trap kan zijn in de sloopwoning; tot het allerlaatste moment blijft ze nodig, en dan kan het huis plat!