Monopoly (SROI2)

Vorige week schreef ik over SROI en het bordspel “Villagers”. Mijn zwager wees mij op het beroemde spel Monopoly. De in 1866 geboren Amerikaanse Elizabeth J. Magie (overleden in 1948) bedacht het spel als The Landlord's Game, om de politiek-economische theorie van het Georgisme uit te leggen. Uiteindelijk kan niemand zich meer een plaats op het speelbord veroorloven, als gevolg van de monopolisering van private grond- en gebouw eigendommen, met als gevolg dat al het opgebouwde kapitaal letterlijk en figuurlijk monopolygeld wordt. Volgens Magie zou het kapitalisme daartoe leiden, een niet duurzame wereld. In haar eigen woorden: “In a short time, I hope a very short time, men and women will discover that they are poor because Carnegie and Rockefeller, maybe, have more than they know what to do with” (Pilon, 2015). Magie bracht tegelijkertijd met The Landlord's Game het anti-monopoly spel Prosperity uit, dat een systeem beschreef van gemeenschappelijke welvaart in harmonie met mens en natuur. Het cynische is dat het negatief (Monopoly) een wereldhit werd, en het positief (Prosperity) volstrekt onbekend bleef. 

De ironie wil dat Magie met haar spel het omgekeerde bereikte van waar ze op had gehoopt. Parker Brothers bracht het op de markt en monopoliseerde de rechten. Magie verdiende er niets aan en werd bekend door haar uitvindingen voor papierdoorloop in typemachines. Haar spel bereikte in de bordspellenwereld een monopoly status, het slechte voorbeeld was aantrekkelijk, het goede voorbeeld verdween in de vergetelheid.

De aantrekkingskracht voor rupsjes Nooit-genoeg op weg naar Never-ever-land is de collectieve grootheidswaan die ons doet dromen om van krantenjongen tot mediamagnaat uit te groeien, of van zanger onder de douche tot wereldster. Feitelijk beschrijft dit wat er met de wereld gebeurt, we gaan door met rijkdom vergaren – technologieën uitvinden en met man en macht van grondstoffen voorzien zodat ze in de lucht komen en blijven – totdat er een kaalgeplukte aarde achterblijft. Al in 2050 zal naar schatting alle mensgemaakte massa 2 keer de massa zijn van al het leven op de planeet. De rekening van dit alles, schuiven we door naar het nageslacht. Ieder jaar eerder, dit jaar eind juli/begin augustus, hebben we wereldwijd alle grondstoffen opgebruikt die de planeet in 1 jaar kan regenereren. We nemen dan dus de “reserves” die steeds verder slinken, zodat ons nageslacht niets meer zal hebben aan al die “fantastische” rijkdommen die wij verzamelden. Maatschappelijke opbrengsten van al deze investeringen, waaronder welzijn, lopen nog steeds steevast omlaag.

Bij het inkopen van diensten vanuit de gemeenschap, is het dus heel belangrijk Monopoly te verlaten en op dat andere speelbord te komen, dat waar Social Return of Investments bovenaan staat. Want net als bij Monopoly betekent nog rijker worden in onze “rijke” westerse wereld dat straks niemand zich meer een plek op het speelbord kan veroorloven, en dat al onze rijkdommen (technologieën) uit de lucht zullen vallen. Het mooie van de SROI gedachte is, dat je hele nieuwe patronen ziet als je gaat kijken wat de opbrengsten zijn voor de maatschappij en de ecologie.  

In feite is zwaar vervuilend en/of de planeet belastend industrieel ondernemen zwaar “gesubsidieerd”, want verval van biodiversiteit, natuur en lucht, bodem en waterkwaliteit, wordt niet in rekening gebracht. Ze wordt dus betaald door, of doorgeschoven naar het nageslacht, of de natuur (verlies aan natuur, biodiversiteit, etc.). Autowegen, datacentra, maakindustrie, industriële teelt, ze zijn allemaal gesubsidieerd met hypotheken op de toekomst, zonder zelfs maar een begin van afspraken hoe die afgelost gaan worden.  Of toch? De overheid mag aflossen. Op de site van de gemeente Nijmegen lezen we “De gemeente Nijmegen koopt asfaltcentrale APN aan de Energieweg en de fabriek gaat dus na 50 jaar weg uit de stad”. Pieter Derks stelt dat APN wordt betaald om elders de lucht te verontreinigen. Zelf biedt hij zijn vervuilende grasmaaier aan, die de gemeente ook voor een mooi prijsje over mag nemen! SROI van de neglect!

We moeten af van dit "neglect“; gezonde voeding uit de eigen regio is vaak duurder dan voeding van ver, of uit (dier- en mensonwaardige) industriële veeteelt en landbouw. Het collectieve - openbaar vervoer - moet winstgevend zijn, terwijl het monopolyspel autobezit (vereist enorm veel vierkante kilometers asfalt) volkomen door de overheden wordt bekostigd.

Milieu (klimaat) en natuur dienen nummer 1 te zijn, anders kan uiteindelijk niemand zich een plaats op het Monopolie bord veroorloven. Dank Elizabeth Magie, voor uw les in SROI, die helaas vooralsnog onbegrepen is gebleven!

Pilon, M. (2015). Monopoly was designed to teach the 99% about income inequality. Smithsonian Magazine.