Grootspraak

Aansluitend op mijn vorige blog, waarin ik betoogde dat feiten perspectiefafhankelijke constructen zijn die niet altijd in een stricte hiërarchie (transitief) geordend kunnen worden (transitief: b > c en a > b dan geldt a > c). Soms is een ordening niet transitief (cyclisch: a verslaat b verslaat c verslaat a, denk aan het spel steen papier schaar). Gemachineerde systemen (waaronder AI) kennen transitieve ketens, ze kunnen (in ieder geval tot nu toe) niet omgaan met cyclische ordening, zo betoogde ik. Deze blog gaat over hoe kunstmatige intelligentie zich verhoud tot authenticiteit.

Iemand is authentiek als die in de uitingen van gedrag, kundigheden, emoties en/of mentale prestaties (“cognities”) de eigen unieke persoon laat zien, vanuit een eigen unieke geschiedenis en positie. Als een musicus, bijvoorbeeld, een eigen unieke intonatie heeft, waarin de eigen aanpak en geluid en (de interpretatie) haast onmiskenbaar kunnen worden onderscheiden, dan spreek je van authenticiteit. Natuurlijk is relatieve onkunde en authenticiteit niet altijd strikt van elkaar gescheiden. Sterker nog, slordigheid, of onkunde kunnen juist heel authentiek zijn! Bob Dylan, bijvoorbeeld, baseerde zijn unieke persoonlijke stijl op een combinatie van niet volledig toon zuivere zang, slordige articulatie en ritmische positionering en aansprekende teksten; een authentieke stijl die werd opgevat als een nieuw geluid van verzet tegen de (klein)burgelijke mores van de gevestigde orde. Authenticiteit definieren betekent onherroepelijk ook aangeven wat niet authentiek is. Een violist die enkel exact het geluid en de intonatie van een bepaalde meester violist leert imiteren, of een zanger die alleen de stem van Elvis Presley nadoet, is daarin dus niet (of minder) authentiek.

Woorden die we spreken, lijnen die we trekken, of tonen die we zingen of musiceren, zijn in feite proxies van emotionele, handelings- en/of denkprocessen. Hierin drukken we ons uit en daarmee maken we ons aan de ander kenbaar. 

Natuurlijk is ieder woord (net als iedere toon, of iedere deel handeling) 'geleend'. Echter, vanuit onze authenticiteit maken we ze eigen, eigenen we ze toe. Degene die jou ziet in jouw eigenheid – authenticiteit – gaat daarmee (bewust of onbewust) de communicatie met jou aan. Ik ben omdat wij zijn beschrijft een communicatieproces, een uitwisseling. 

Gebaren, woorden, handelingen of klanken die door een machine worden gegenereerd, daarentegen, duiden niet op 'proxies' van een wezen. Zelfs niet als ze slimmer en efficienter lijken dan die van een hele volksstam bij elkaar. Natuurlijk kunnen we ons laten misleiden door mooie volzinnen, of zelfs hele door AI gegenereerde betogen of muziek. In onze waarneming maken we dan deze smart gegenereerde “shit” tot iets verhevens. De waarheid, of algemener, de authenticiteit zit dan in “the eye of the beholder”. Maar feitelijk is het ruis, rommel, die als grootspraak enorm veel ruimte inneemt in de informatie kanalen tussen authentieke mensen: ik ben omdat de machine en ik zijn?

Zelda en ik, gefotografeerd door Victorine

Staan we er wel eens bij stil wat alle machine gegenereerde informatie (en teksten, plaatjes, filmpjes en muziek) betekenen voor onze authentieke zijn in verbinding met elkaar? Een componist, bijvoorbeeld, werkt met de verwachtingen van de luisteraar, om juist te zwijgen, of een andere kant op te gaan dan wordt verwacht, om te verbazen, vanuit de eigen unieke componeerstijl, de authenticiteit. Hiermee communiceert die, wat verrijkend kan zijn voor luisteraar, musici en componist. Ik ben, omdat wij zijn! Authentieke communicatie die soms eeuwen later nog heel goed kan spreken. Tijdloos. Deze week heb ik alle nocturnes, preludes en etudes van Chopin geluisterd, en was ik in contact met een authentiek wezen over bijna 200 jaar...

Geven we met geautomatiseerde pulp die we toch opvatten als gerichte proxies van wezenlijke communicatie niet veel te veel van onze meest verheven verbondenheid op? Laten we vooral ook beseffen dat het feit dat zaken discutabel zijn, niet direct betekent dat we er direct mee moeten ophouden. Automobiliteit is net zozeer discutabel als generatieve AI en vreselijk veel andere zaken, waar zonder we zelfs vaak niet meer zonder meer zouden kunnen overleven... Zelfs in al mijn persoonlijke windmolen gevechten, moet ik blijven beseffen dat ik ben omdat wij zijn. En daar ben jij!