Hoe makkelijker hoe beter?

Hoe makkelijker hoe beter?

In het hoger onderwijs wordt massaal overgestapt van het leren van op papier gedrukte leerstof naar het leren van beeldschermen. Een vergelijkbare transitie vond zo'n 3 decennia geleden plaats van het met pen en papier werken naar typen en computer. Van manuscript naar typoscript. Recent onderzoek, echter, laat zien dat hiermee ons begrip (comprehensie) onder druk staat. Mueller en Oppenheimer (2014) toonden in een spraakmakend artikel aan dat studenten die tijdens een hoorcollege met pen en papier aantekeningen maakten beter dan de typende medestudenten inhoudelijke vragen over het college konden beantwoorden. Niet alleen beter direct na het college, maar ook enkele weken later. Met een knipoog naar een bekend spreekwoord heette hun artikel "the pen is mightier than the keyboard". Het betere begrip bij pen en papier, was opmerkelijk omdat de aantekeningen vaak vol met halve zinnen, pijlen en tekeningen zaten die ogenschijnlijk niets met de inhoud te maken hadden. Studenten die niet bij het college aanwezig waren geweest, hadden dan ook veel meer aan de getypte aantekeningen.

Een paar recente studies (Singer en Alexander, 2017) tonen aan dat studenten bij langere teksten (langer dan 1 A4) veel beter leren van papier dan van beeldscherm (e-reader, tablet, lab top). Opnieuw ging dit tegen de verwachtingen van de studenten in; de "digitale generatie" gaf van te voren aan veel liever van het scherm te leren. De geleverde leerinspanning bleek cruciaal. De hoofdgedachte komt van het scherm even goed over als van papier (men is wel sneller klaar bij leren van het scherm), maar de verwerking van alle andere relevante zaken en de details is veel slechter bij het leren van het scherm.

Maakt de snellere digitale wereld ons oppervlakkiger? Zaken waar we moeite voor moeten doen beoordelen we vaak als waardevoller dan zaken die we in onze schoot geworpen krijgen. Daarvan zien we soms pas de waarde als we ze kwijtraken. Vele studies tonen aan dat het snel scrollen een disruptief effect kan hebben op ons begrijpen. Daarentegen is een disruptie van ons begrijpen zelf soms buitengewoon leerzaam. Zo liet de studie van Singer en Alexander zien dat juist voor zeer trage lezers het leren van het scherm beter was dan van papier. Het kostte deze subgroep kennelijk genoeg moeite (leer-investering), ook al was het van het scherm, om diep genoeg te verwerken. Voor deze trage lezers was het "organiseren" van het papier wellicht te veel moeite. Een reversed-U-shape van optimaal leren: te weinig moeite geeft te oppervlakkige verwerking, te veel moeite geeft gebrekkige of helemaal geen verwerking. Het optimum in het midden, de top van de omgekeerde U.

Het ligt niet aan ICT op zich. Andere studies (Kühn et al. 2014; Anguera et al. 2016) laten zien dat kinderen die veel gamen (Super Mario) zelfs een betere executieve functie (werkgeheugen, fluid intelligence) ontwikkelen, evenals een verbeterde oog-hand coördinatie. Tegelijkertijd heeft globaal genomen veel afleiding door Facebook en dergelijke sociale media juist een desastreus effect op concentratie en executief functioneren. Dus het probleem is wellicht een probleem van het onderwijs zelf; het streven naar efficiëntie - het makkelijker maken voor student en docent - en niet de digitale technieken op zich. Leren blijft een werkwoord, en serieuze inspanning is daarbij voorwaardelijk. Te makkelijk betekent vaak in laatste instantie te oppervlakkig. Te moeilijk betekent vaak te traag, of helemaal niet. Maar scholen en universiteiten zijn net als ouders. Je weet dat je kind van tegenslag tot wasdom komt, maar het liefst neem je alle bedreigingen weg.

 

Anguera, J. A., Boccanfuso, J., Rintoul, J. L., Al-Hashimi, O., Faraji, F., Janowich, J., & Gazzaley, A. (2013). Video game training enhances cognitive control in older adults. Nature, 501(7465), 97-101.

 Kühn, S., Gleich, T., Lorenz, R. C., Lindenberger, U., & Gallinat, J. (2014). Playing Super Mario induces structural brain plasticity: gray matter changes resulting from training with a commercial video game. Molecular psychiatry, 19(2), 265-271.

 Mueller, P. A., & Oppenheimer, D. M. (2014). The pen is mightier than the keyboard: Advantages of longhand over laptop note taking. Psychological science, 25(6), 1159-1168.

 Singer, L. M., & Alexander, P. A. (2017). Reading across mediums: Effects of reading digital and print texts on comprehension and calibration. The Journal of Experimental Education, 85(1), 155-172.