Nadat ik een hele dag bezig was geweest om samen met
een bedrijfje zonnepanelen op ons dak te plaatsen, waren er flinke discussies
over waar de kabels allemaal langs konden lopen, zodat het er mooi uit zou
zien. Ik kon alleen nog maar denken, wat maakt het uit, als de zaak het maar
doet! Lees ik tot mijn stomme verbazing bij een kop koffie in de krant over een
psychiater die uitlegde dat sommige mensen verkeerd bekabeld zijn en daardoor
later in het leven vastlopen. Een mooi voorbeeld van predispositie denken.
Vorige week stelde ik dat de psychologie als wetenschap een meer relevante plaats
zou hebben als ze niet voornamelijk een predispositie wetenschap
zou zijn. Juist omdat ik in mijn werk omringd wordt door psychologen, leverde
dat veel discussie op. Eén vraag kreeg ik meerdere keren: "Onze biologie
levert toch de voorwaarden waarbinnen de psychologie zich afspeelt?"
De microbioloog Elizabeth Blackburn en haar team
(Carol Greider en Jack Szostak) ontvingen in 2009 de Nobelprijs voor hun werk
over de telomeren (en telomerase). Telomeren zijn de DNA eindstukjes van de
chromosomen. Ze beschermen het chromosoom bij de celdeling. Echter, bij iedere
celdeling worden ze een stukje korter. Blackburn vergelijkt het met het omhulde
uiteinde van een schoenveter, dat op een goed moment is verdwenen, waardoor de
veter niet meer door de gaatjes kan worden gestoken. De cel kan dan niet meer
delen, en het organisme gaat dood. Aan de hand van de lengte van de telomeren
kan ingeschat worden hoe oud iemand ongeveer is.
Blackburn ontdekte in een eencellig zoetwaterorganisme
(Tetrahymena) een enzym (telomerase), dat na elke celdeling het
verloren stukje telomeer aanvult. Vrij recent kwam Blackburn met overtuigende
bewijzen dat het inkorten van de telomeren - een keiharde determinant
(predispositie) van onze levensduur - afhankelijk is van onze ...
psychologische positie! Moeders van "afwijkende" kinderen
(verstandelijk en/of geestelijk beperkt, maar ook autist, of adhd-er) bleken
gemiddeld een snellere afname in de lengte van telomeren te hebben. Meer
stress, snellere inkorting! Bij herstel van de stressbeleving, nam de afname
weer af en blijkt zelfs (licht) herstel mogelijk. Positie dus! Voor de
duidelijkheid, veroudering is afhankelijk van twee zaken: de genoemde afname
van de lengte van telomeren en de senescentie (nieuwe cellen bevatten na deling
gemiddeld meer "ruis" en zijn dus kwalitatief steeds iets slechter,
door kopieerfouten). Als ook de senescentie gecontroleerd kan worden (als het
ware na elke deling de "roest" verwijderd kan worden), kunnen we
honderden jaren mee! Maar daar gaat het nu niet om.
Waar het wel om gaat is dat we nu begrijpen dat zelfs
hier positie bepalend is. De bevolking van het Japanse eiland
Okinawa wordt al jarenlang onderzocht omdat de mensen er zo oud worden. Nu
blijkt dat ook dat komt door psychologische factoren! Elke ochtend vertellen de
mensen elkaar hun dromen, en elke dag stellen ze hun concrete doelen voor de
dag. Aan het eind van de dag bezien ze wat ze bereikt hebben, in plaats van te
stressen over wat er niet is gehaald. De bekende uitdrukking "wees niet
bang om langzaam te gaan, maar wees bang om stil te staan" komt van hen!
(En ongetwijfeld duizenden andere denkers, waarvan er altijd een hem op naam
heeft kunnen krijgen).
Dan het contrast met onze predispositie psychologie/psychiatrie.
Ik citeer uit een artikel in het NRC (17-11-2017) over autisme. Professor
Staal: "Het brein van autisten werkt als een niet goed bekabelde computer.
De verwerking van informatie verloopt moeizaam. De patiënt gaat dan, wanneer er
veel gevraagd wordt, net als zo’n computer, vastlopen.” En verder: "Wie
écht autistisch is kan zijn ontwikkelingstaak niet vervullen”. Dat is dus
pre-dispositie denken. Denken in defecten. Zonder je af te vragen of het zou
kunnen dat er voor autisten andere "ontwikkel-taken" liggen, of dat
er sprake is van een ander type computer. Een wereld zonder autisten zou er
volstrekt anders uitzien; veel uitvindingen zouden niet gedaan zijn! Een op positie
gebaseerde psychologie helpt iedereen te beschouwen in zijn eigen waarde en
haalt zo het beste uit elke mogelijke ontwikkeling, zonder mensen weg te zetten
als deficiënt, verkeerd bekabeld of minderwaardig. Bovendien, een op
predisposities gebaseerde positie kan altijd worden omgedraaid: een sukkel
waant zich psychiater en weet niet dat de halve wereld om hem heen door
autistiforme genieën is bedacht. De computermetafoor geeft overigens blijk dat
de man ook computers niet begrijpt. Klinkt hard, maar u kunt het terzijde
leggen, want ik ben verkeerd bekabeld!
(1) Een raak stukje verdediging van het individu. Wat het meest frustrerend is het lezen van de opmerking van die Professor Staal: – "Het brein van autisten werkt als een niet goed bekabelde computer. De verwerking van informatie verloopt moeizaam. De patiënt gaat dan, wanneer er veel gevraagd wordt, net als zo’n computer, vastlopen.” - Het gaat me even niet om de metafoor van computer voor hersenen, maar om de qualificatie van mensen met autisme en andere “eigen-aardigheden” als patiënten. Met andere woorden; de professor heeft alles op een rijtje terwijl er bij zijn “patiënten” een draadje los zit. Dat is denigrerend, vooral omdat hersenen zoveel ingewikkelder zijn dan een simpele computer. De meeste computers worden gebouwd met in acht neming van een beperkte, gewenste levensduur. Het is meestal een commercieel product dat bij tijd en wijle vervangen dient te worden. (bij aankoop gelijk de koelpasta rond de processor controleren en verbeteren scheelt zo maar een paar jaar) Een laptop of PC fabrikant die de best mogelijke producten zou verkopen aan de klant zou, gelijk de automobiel fabrikant Borgward, ten gronde gaan aan zijn eigen kwaliteit. Het blijft tenslotte de programmatuur die bepaald op een computer naar behoren werkt of niet. In tegenstelling tot het brein heeft een computer helemaal geen aangeboren eigenschappen, talenten en creativiteit.
BeantwoordenVerwijderen(2) Dan toch over die metafoor. Als leek zou ik het menselijk brein met een klassieke buizen (lampen) radio willen vergelijken. Een staaltje techniek waarvan je alles kunt vinden, maar die – bij goede bescherming en verantwoord gebruik – een “leven” lang meegaan. Het kartonnen membraan van de speaker reflecteert alles wat wordt ontvangen, het opgloeiende licht en warmte zorgt voor de omzetting van onhoorbare en onzichtbare signalen tot verstaanbare uitdrukkingen van spraak, muziek en andere geluiden. Door aan de grote knop te draaien vindt je verschillende informatie, een keuze mogelijkheid die gekoppeld is aan de hoeveelheid en diversiteit van de zenders. Alles gaat goed zolang je de juiste zenders kunt vinden en genoeg controle hebt over je motoriek om de grote draaiknop op een tiende millimeter af te stellen. Na verloop van tijd ontluikt enige slijtage op het mechanische gedeelte – het draadje dat zich aan de binnenzijde van de knop bevind rekt wat uit – maar men is wel instaat om zulke kleine veranderingen te accepteren en net een fractie verder te draaien om de gewenste zender te vinden. Bij te weinig onderhoud komt er stof (ruis) op en tussen de verschillende onderdelen. Door het regelmatige gebruik dooft het licht in de buizen langzaam, een natuurlijke aftakeling die er voor zorgt dat “opstarten” steeds iets langer duurt, dat is geen probleem, het vergt slechts een beetje meer geduld. Het is een van de onvolkomenheden van de tegenwoordige tijd; het gebrek aan geduld. Pas als zenders plotseling verhuizen naar een andere frequentie kan het problematisch worden. De zoektocht om de naald, verbonden aan het uitgerekte kabeltje, weer op de juiste plaats te draaien kan leiden tot een gevoel van onvermogen of zelfs paniek. Een lijstje met de juiste frequenties doet wonderen, een “update” over veranderingen dient te worden aangedragen op een begrijpelijke manier. Ieder individu heeft weer een andere uitleg nodig. De ene heeft talent voor het vinden van het juiste geluid tussen al het gekraak en geruis, de ander wordt afgeleid door de vele muzikale klanken, vreemde talen en realistisch klinkende hoorspelen die uit de luidspreker galmen, waardoor de zoektocht misschien nooit tot een maatschappij conform resultaat leidt. “Toen Hilversum 3 nog niet bestond maakte iedereen zijn eigen geluid”. Er is niets mis met een eigen geluid, een persoonlijke zoektocht langs de oneindige frequenties, ook al snappen anderen daar niets van. Het is de eigengereide zelfverheerlijking van professoren als Staal die, omdat ze de transistors hebben overgeslagen en inmiddels het DAB tijdperk tot norm hebben verheven, niet begrijpen dat elke radio – ontvanger – uniek is. Het geluid verschilt per speaker, per buis (lamp) en de kwaliteit van de antenne. Philips, Erres, Aristona, Grundig, Thorens, Telefunken, Bearcat, Emerson, His Master's Voice, Regency en zelfs veel te grote Amerikaanse bakken met chrome vleugels en Jetson’s uiterlijk, waren (zijn) allemaal verschillend, maar hebben een ding gemeen; de warme unieke klank. Uniek en individueel is geen afwijking en is zeker geen reden tot het dragen van het predikaat “Patient!”
BeantwoordenVerwijderenPrachtig verwoord, Gerrit! En je opmerking "Het is een van de onvolkomenheden van de tegenwoordige tijd; het gebrek aan geduld" is mi de kern van het probleem. In mijn blog volgende week kom ik daar op terug!
BeantwoordenVerwijderenAls je het brein als een computer ziet die verkeerd bekabeld is suggereert dat een hardware matige tekortkoming.
BeantwoordenVerwijderenIn de huidige IT wereld is dat geen onbekend iets.
Deze problemen zijn vaak op te lossen door gebruikmaking van aangepaste software.
In bovenstaande verhaal zouden onze denk en leer processen gezien kunnen worden als de software.
Een verkeerd bekabelde (brein)computer kan dus zeer goed functioneren met de juiste software aan boord.
Onze software is in staat om zichzelf te ontwikkelen en tientallen keren te herschrijven in een mensenleven.
Het brein van professor Staal is klaarblijkelijk van een oude software versie voorzien en mist de laatste updates.
Zo is het, Hero!
BeantwoordenVerwijderenUitstekend argument, omgeving, methodiek (software) bevat de sleutel!
BeantwoordenVerwijderen