Classificeren

"Individuality outruns all classification, yet we insist on classifying every one we meet under some general label" (William James, 1842-1910, een van de grondleggers van de moderne psychologie).

 

De laatste 15 jaar is er een sterke toename in het aantal diagnoses Autistisch Spectrum Stoornis (ASS). Vorige week kwamen we tot de verbijsterende conclusie dat achter deze toename een heel ander probleem ligt: een nog veel grotere maar grotendeels onopgemerkt gebleven toename in het aantal mensen dat volkomen normaal lijkt, maar feitelijk te gemakkelijk meebeweegt op de golven van de tijd. Gevormd door alles in het algemeen en niets in het bijzonder, door mondiaal beschikbare (smart) technology, onderwijs en sociale media. Bij de ontstane mondiaal gestandaardiseerde mens wordt individualiteit en authenticiteit ondergeschikt aan meebewegen en volgen. Van de wieg tot het graf wordt de mens nauwgezet gevolgd met standaard testen en digitale surveillance. Hoewel er steeds meer mensen binnen de standaarden passen - gekscherend "neurotypische spectrum stoornis" (NSS) genoemd - vallen er ook steeds meer mensen (net) buiten, vandaar de toename in ASS diagnoses. Het is nu tijd voor nuance.

Als je goed genoeg kijkt, is geen enkel mens "standaard". In bepaalde aspecten is ieder mens a-typisch. Ieder talent is a-typisch, anders had iedereen dat talent en was het dus niet onderscheidend. Echter, de maatschappij vraagt vaak generalistische competenties (teamwork, continu kunnen aanpassen, communicatie, etc.) terwijl talenten bijna per definitie specialistisch zijn. Authenticiteit en generalistisch kunnen op gespannen voet staan, tenzij iemand een specifiek talent heeft in het verbinden van mensen en/of ideeën. Helaas is dit nu juist een uiterst zeldzaam talent, dat vaak door managers onopgemerkt blijft!

Terugkomend op het James-citaat, mensen classificeren om hun wereld te begrijpen. Door (herhalende) patronen te labelen, leren we in onze wereld en onze levens te navigeren. Bijna altijd is het classificeren belangrijker voor de persoon die classificeert, dan voor de of het geclassificeerde. Dit is des te meer het geval als de classificatie niet eenduidig gedefinieerd kan worden, zoals bij het onderscheid tussen autistiform en normaal. Alleen als een aandoening eenduidig kan worden vastgesteld (bijvoorbeeld: infectie met x => ziekte y), zijn de "baten" zowel voor de persoon die classificeert (die een inkomen kan krijgen, bijvoorbeeld als arts, drogist of apotheker), als voor de persoon die is geclassificeerd. In alle andere gevallen is het "nut" van de classificatie dubbelzinniger en moeilijker vast te stellen.

Natuurlijk zijn ook veel niet-autistische personen in staat om unieke en authentieke personen te worden. Er zijn ook mensen die op enig moment in hun leven met ASS zijn gediagnosticeerd, maar zijn uitgegroeid tot volledig 'normale' (geïntegreerde actieve en deelnemende) burgers. Aan de andere kant van het spectrum zijn ernstig beperkte en geïsoleerde patiënten te vinden. De scheidslijn tussen normaal en autistisch kan niet zo ondubbelzinnig worden vastgesteld als te vaak wordt gesuggereerd.

Juist omdat ik, spottenderwijs, een grote mensenmassa classificeerde met “stoornis” (de tweede S in NSS), dien ik me te verantwoorden. In feite kan je stellen dat we allemaal gestoord zijn. Als we het gemiddelde consumptiegedrag van de West-Europeanen extrapoleren naar de wereldbevolking, hebben we bijna 5 aardbollen nodig. Ondanks het feit dat we allemaal proberen om duurzamer te leven, stijgt ons comfortniveau nog steeds; we gebruiken steeds meer energie per persoon. Terwijl de meesten van ons de klimaatverandering en de gevolgen voor de ecologie erkennen. Toch gaan we door met het nemen van een hypotheek op de toekomst, die hopelijk door technici in laboratoria zal worden afgelost in de vorm van efficiëntere energieomzetting. We weten dat dit technologische wonderdenken altijd een nieuwe versie van Pandora's Box blijkt te zijn. Daarom past de term 'stoornis' ons eigenlijk allemaal, autistisch én neurotypisch. Psychologen en psychiaters classificeren mensen echter met betrekking tot andere aspecten. Maar door te classificeren, door naar iemand anders te wijzen, wijzen ook zij ook naar zichzelf: wie wijst naar een ander, wijst met 3 vingers naar zichzelf!

Hiermee wil ik mezelf zeker niet uitsluiten, ook ik reis dagelijks 250 km en ben door alle comfort omringd. Sociale media en andere wereldwijd beschikbare technologie vormen ook mijn gedachten en gevoelens mede. Bovendien, door te wijzen op mensen met termen als autistisch of neurotypisch, ben ook ik schuldig aan precies hetzelfde classificerende gedrag dat ik andere psychologen / psychiaters verwijt. Maar ik weet een paar dingen zeker. Sommige mensen ontwikkelen zich anders dan anderen, en in het onderwijs moeten er 2 separate methodologieën zijn, één gebaseerd op snel denken (zonder woorden begrijpen, nabootsen), en één gebaseerd op langzaam maar formeel denken! Op de werkvloer hebben we mensen nodig met algemene vaardigheden en ook specialisten, zelfs als sommige van hen een aantal sociale vaardigheden missen. Diversiteit is een noodzaak en - het belangrijkst - groei in authenticiteit geeft ons leven richting en betekenis, ongeacht of we neurotypisch of autistisch zijn.