Get ready fot a smart world

De wereld verandert. Terwijl wij ons druk maken over op welke partij we moeten stemmen, beseffen we niet dat niet verkiesbare partijen ons dagelijks doen en laten het sterkst beïnvloeden: de high-tech multinationals. Sterker nog, wij richten ons onderwijs zo in, dat we optimaal naar hun pijpen kunnen dansen, onder meer door onze kinderen van jongs af aan te leren werken met de producten van "machten" als Microsoft, Google, Apple, Samsung en Facebook. In hun slogans noemen multinationals technologie en toekomst vaak in een adem. Smart staat daarbij gelijk aan goed overweg kunnen met hun producten, ongeveer zoals stoer en mondain vroeger door de tabaks-marketeers gelijk werd gesteld aan roken. En door de globalisering hebben deze multinationals nu meer dan ooit ook de politici in hun macht, inclusief degene waarop u stemt. Hoe zit dat?

Om met dat laatste te beginnen, als een grote multinational - techniek, of bank - de keuzes van politici niet aanstaat, kunnen ze door de open grenzen in Europa (of de rest van de wereld) het hoofdkantoor of de productielijnen verplaatsen naar een land waar het politieke klimaat als gunstig wordt ervaren. Hierbij zijn hun ambities letterlijk en figuurlijk grenzeloos. Niet alleen zijn zij hiermee de wereldlijke machthebbers en marginaliseren ze de daarbij de democratie. Ook laten ze bij deze verplaatsingen sporen achter van sociale gevolgen (verlies aan werkgelegenheid, de werkloosheid), die op de schouders van de lokale bevolking en op het conto van de politici komen te liggen. Politici kunnen het nooit goed doen. Als een bedrijf verdwijnt krijgen politici de schuld, hadden ze maar voor een beter politiek klimaat moeten zorgen. Als een bedrijf met aangepaste regelgeving wordt "omgekocht" om te blijven, is het ook hun schuld, want ze dammen de macht van deze multinationals niet in.

In West Europa willen we een kenniseconomie zijn. Daarom moeten we onze toppers binnen de deuren houden. Maar topingenieurs, technici en economen verdwijnen gemakkelijk naar waar de vestigings stoelendans de multinationals (high-tech, banken) leidt. De grenzen dicht (Brexit, Nexit) is een mogelijkheid, met het grootste risico dat je jezelf economisch buiten spel zet. Je blijft als politicus dan wel geloofwaardig. Je komt daarmee wel op voor de democratie en tegen de ongebreidelde macht van de grote tech multinationals.

Naar mijn mening is een eenvoudigere oplossing voor handen: investeren in kunst en cultuur en nog meer geld naar de gezondheidszorg, bouw en onderwijs. Kunst is sinds mensenheugenis het geweten van de generaties. Hoewel kunstuitingen behoren tot de eerste tekenen van menselijke beschaving, is kunst als reflectie op het menselijke handelen juist ook nu zo enorm belangrijk. Het houdt de samenleving een spiegel voor, en stelt vragen. Waarom doen we wat we doen? Waarom zien we niet dat gebruik van meer techniek ons niet vanzelfsprekend gelukkiger maakt? Kunst leert ons dat soms minder, meer is.

Meer investeren in onderwijs, zorg en bouw is investeren in lokale economie en samenleving. Tenminste, als het onderwijs dan "get ready for a smart world" als meer opvat dan een kritiekloze adaptatie aan de nieuwste producten van de hightech multinationals. Als een sociale onderneming, met kunst, bezinning en zingeving in het hart van de samenleving en de zorg voor elkaar. Ook in de zorg werken veel toptalenten, gebonden aan lokale gemeenschappen, bijvoorbeeld in ziekenhuizen, verpleeghuizen en andere zorgcentra.

Hoe dan ook, ICT-vaardigheid wordt vaak als één van de hoofddoelstellingen van modern onderwijs genoemd en dát is vreemd. Tenzij ICT-vaardigheid gelijk staat aan het kunnen onderkennen van en omgaan met de sociale en psychologische gevolgen van een vaak kritiekloze acceptatie van het dogma techniek-dus-goed. Get ready for a smart World is meer dan een technische aangelegenheid. In feite is het vooral een sociale aangelegenheid. Nogmaals, tech multinationals stellen in hun marketingactiviteiten technologie en de toekomst vaak aan elkaar gelijk. Dat mogen ze. Natuurlijk heeft technologie naast potentiële bedreigingen grote voordelen met zich meegebracht. Maar waarom gaan zelfs onderwijsinstellingen en universiteiten hierin schijnbaar zo kritiekloos mee en maken we zo met elkaar de machtigen nog machtiger? Maken we daarmee de gemiddelde leerling, student en burger gelukkiger, meer verbonden en wijzer? Techniek hoort in eerste instantie een sociale en bewogen aangelegenheid te zijn en dan niet alleen voor de machtigen!