Toptalent

Wij hebben een prachtig Honours- en excellentieprogramma bij Saxion. Ik voelde me dan ook vereerd toen ik mee mocht denken over het thema toptalent  binnen onze programma's. Tijdens de bespreking wordt snel duidelijk dat “talent” een ingewikkeld begrip is. Stiekem zoek ik wat definities op het internet. Scrollend door PubMed stuit ik op een paar recente wetenschappelijke publicaties. De inhouden verbijsteren me! Conclusies zoals: "Het toptalent heeft niet de beste maatschappelijke posities", "geluk speelt een grotere rol dan talent in het bereiken van de top" en zelfs een psycholoog die ontkent dat talent überhaupt een rol speelt: een Mozart worden is een kwestie van doorzettingsvermogen!

Ondertussen praat het gezelschap verder. Men stelt dat het belangrijk is om de Honours studenten een programma aan te bieden dat is gericht op persoonlijke ontwikkeling, zodat ze hun talent kunnen ontdekken. Maar we hebben het toch over toptalenten? Anders kom je toch niet in een "top-talent " programma? Ik probeer het te begrijpen: als je tijdens de propedeuse zeer goede cijfers haalt, kom je in een persoonlijk ontwikkelingstraject. Als je dan geluk hebt, wordt daar je talent ontdekt. Heb je dat talent op 18 jarige leeftijd dan nog niet ontdekt?

Studenten die gemiddelde of lagere cijfers halen, komen niet in aanmerking voor zo'n programma. Ik durf de weddenschap wel aan dat sommige van die studenten marginaal presteren, omdat ze naast hun algemene studie druk zijn met een al wel ontdekt talent. Bijvoorbeeld in sport, kunst, toneel of muziek. Deze studenten hoeven niet geholpen te worden een talent te "ontdekken", maar kunnen wellicht best wat hulp gebruiken om hun intrinsiek gedreven talentontwikkeling efficiënt met hun studie te combineren. Chargerend gesteld kom je in aanmerking voor een Honours programma als je niets anders hebt om je druk over te maken dan je algemene opleiding en je goede cijfers haalt. In het top-talent programma wordt dan op zoek gegaan naar jouw talent. Dit klinkt als een cirkelredenatie.

De (wetenschappelijke) literatuur brengt zeker geen helderheid! Gelukkig voor mijn collega's en mij, zit ook de literatuur vol cirkelredeneringen. Een paar “leuke”. Mensen als Steve Jobs en Bill Gates hebben een hoog maar niet extreem hoog IQ. Ze hebben hun positie bereikt door op het goede moment op de juiste plaats te zijn. Twee denkfouten: 1. de hoogte van het IQ staat gelijk met de grote van je talent en 2. een toptalent is "normaliter" niet afhankelijk van het goede momentum (kruispunt van tijd en plaats). Ook een andere studie "toont aan" dat de beroemde grootheden niet het meest talentvol zijn. In de conclusie stellen de wetenschappers dat de wereld beter af zou zijn als de meest talentvolle mensen aan de top van hun disciplines zouden zitten. Deze conclusie wordt op geen enkele wijze met bewijs of argumentatie gestaafd. Zou, als Bill Gates nog slimmer was geweest, de mensheid niet volledig digitaal gemachineerd zijn? Onzin! Hooguit was de ICT en later AI revolutie door andere mensen in gang gezet. Ook dan zaten topgenieën ingewikkelde filosofische of mathematische stellingen te bediscussiëren of bewijzen, te musiceren, of helemaal niets te doen.

Ondertussen ben ik helemaal het spoor bijster. Waar hebben we het eigenlijk over? Wat is talent? Op mijn laptop vind ik een boek geschreven door een professor in de psychologie (Angela Duckworth) die “bewijst” dat een toptalent vooral het resultaat is van langdurige toewijding. Iedereen kan een Mozart worden, als hij of zij maar vroeg genoeg begint en keihard werkt. Door toppers te interviewen worden deze ideeën geverifieerd. Ja, ze hebben er allemaal hard voor gewerkt, en hun ouders waren zeker net zo ambitieus. Met een halfuurtje YouTube valt Duckworth's theorie in duigen. (Idiot) Savants tonen talenten die onder-gedetermineerd zijn door leren en ervaring. Van rock drummende peuters tot complex hoofdrekenende tieners, via virtuoos rockgitaar, of Rachmaninov spelende kinderen op een goedkoop keyboard, zonder enige scholing. Hoeveel je ook oefent, een muis leer je niet brullen en een tijger bekeer je niet tot vegetarisme. Talent is wel degelijk ook in aanleg gegeven.

Dan probeer ik alles samen te vatten. Iedereen heeft talent, zaken die hij/zij zou kunnen ontwikkelen tot een topniveau. Echter, waar de spotlights op gericht zijn, is tijd- en plaatsafhankelijk. Of je toevallig op jouw moment met jouw talent op de juiste plek bent, is een kwestie van toeval. En natuurlijk, er zijn algemene persoonskenmerken, zoals doorzettingsvermogen en ambitie. Vooropgesteld, we hebben een prachtig Honoursprogramma. Maar de talent kwestie is ingewikkeld. Voor mij is een Honoursprogramma niet alleen voor studenten die "toevallig" op het juiste moment in de juiste omstandigheden zijn om tijdens het eerste algemene jaar hoge cijfers te behalen. Maak het programma dan toegankelijk voor iedere student, ook voor de student die zelf kiest voor extra. Talent en prestaties zijn soms niet lineair aan elkaar gekoppeld. Sommige studenten gaan veel beter studeren als er meer van ze gevraagd wordt. Of als ze meer aandacht krijgen. Ook mogelijk is een Honoursprogramma voor studenten die naast hun studie met talenten bezig zijn. Nu bestaat dit voor topsporters. Laten we dit uitbreiden. Daarnaast is een excellentieprogramma waarin er als het ware een plusniveau van de opleiding wordt geboden, ook een goede zaak. Kortom, onze discussie gaat door!

PS ons mooie Saxion Honoursprogramma is niet gebaseerd op cijfers!