Nothing lasts forever!

Soms vergeten we dat niets blijvend is. In ieder geval lijkt in onze 24 uurseconomie alles 24/7 beschikbaar: energie (warmte, licht), vermaak (internet, tv radio) en voedsel (winkels zijn steeds langer open). Massaal onttrekken we ons hiermee aan de natuurlijke cycli. Hooguit zijn de wintergroenten in de zomer iets duurder, of moet de verwarming in de winternacht iets harder werken, maar het klimaat en de natuur zijn gereduceerd tot sfeerbepalend op de achtergrond. Techniek speelt een belangrijke rol in de realisatie en organisatie van een continu beschikbare werkelijkheid. De beschikbare (ICT) techniek en services dragen daarbij hard bij aan de illusie dat wij mensen net zo continu zijn als de kunstmatige - gedenaturaliseerde - wereld om ons heen. Hierdoor kunnen we makkelijk vergeten dat wijzelf biologisch en psychologisch gesproken wel degelijk net als de natuur en de klimaten volkomen cyclisch zijn.

Het makkelijkst zien we onze "natuurlijke" schommelingen in onze relaties, bijvoorbeeld tot vrienden en geliefden, of tot het werk. Onze bereidheid om te investeren in relaties hangt van een groot aantal factoren af, maar deze factoren zijn per fase verschillend. In de beginfase van bijvoorbeeld een werkrelatie - de groeifase - is het vaak noodzakelijk zelf veel te investeren. Om jezelf aan te passen aan de voor jou nog nieuwe werkzaamheden en taken. Daarvoor is het van belang dat de beleefde beloning goed is afgestemd op de investeringen. De processen hierbij zijn psychologisch gezien niet altijd lineair. Veel investeren tegen een schrale, maar afdoende beloning is bijvoorbeeld beter gebleken dan een ruime beloning bij een lagere investering. De theorie van de cognitieve dissonantie speelt hierbij een rol. Omdat we graag het beeld dat we van onszelf hebben consistent willen houden, zal iemand die veel investeert en daar relatief weinig voor terugkrijgt, geneigd zijn de investering voor eigen (interne) rekening (motivatie) te nemen. Immers, we zijn geen sukkels die voor niets zo hard werken; je werkt hard omdat je het belangrijk vindt!

Na de eerste (groei) fase in een nieuwe (werk)relatie, komen we in een fase van meer stabiliteit. In deze fase kunnen we ons ook weer richten op andere zaken dan de nieuwe relatie, hoewel we pas in de derde fase, de routine fase, grotendeels volledig op de automatische piloot kunnen vertrouwen. Maar natuurlijk veranderen er altijd dingen op het werk (een nieuwe baas, of collega, of nieuwe procedures) of in de relatie. Waar je je in de Stabiliteitsfase nog relatief makkelijk aan veranderingen kan aanpassen, is dat in de routinefase moeilijk. Ingesleten patronen zijn soms moeilijk te doorbreken. Als het toch echt noodzakelijk is om de patronen te doorbreken, kom je gemakkelijk in een vierde fase, de fase van hernieuwde keuze. In deze fase staat alles op de kop. Breuk, of juist doorgroeien naar een dieper of ander niveau ligt hier sterker binnen de mogelijkheden dan in de overige 3 fasen. Na zo'n breuk (scheiding, burn-out, sollicitatie, etc.) of positiever "keuze", herhaalt de cyclus: groei, stabilisatie, routine en keus.

Tijdens ons leven maken we vele van bovenbeschreven cycli mee. Het is niet toevallig dat juist nu onze leefwereld een zo continue beschikbaarheid heeft gekregen, we gemiddeld genomen vaker mbt zowel vrienden, geliefden, als werk opnieuw lijken te beginnen. Er wordt bijvoorbeeld gesproken van seriële monogamie. Ook op de werkvloer wisselen we over het algemeen veel vaker van baan. Nu we onze stabiliteit niet meer uit de relaties halen, maar uit een gefixeerde continue beschikbaarheid, komt juist hierin onze natuurlijke wederkerigheid tot uitdrukking. Hoewel ik geloof dat het beter zou zijn voor ons psychisch welzijn om een meer wederkerige relatie met onze bronnen en de natuur te onderhouden (en dat zou zeker beter zijn voor het milieu, maar dat terzijde), is het van belang in relaties en werk de fasen te onderkennen. 

Echter, de meeste HRM tools gaan uit van continuïteit aan de kant van de werknemer, bijvoorbeeld door persoonlijkheidsaspecten en competenties te benadrukken. Mijn team bouwt met collega's van de Hanzehogeschool en softwarehuis BizzXL een tool dat juist voor individuele werknemers de verschillende fasen belicht en zo de werknemer helpt zich te oriënteren op de eigen cyclus: APK Werkscan. We gebruiken daarbij datamining algoritmes en zo trachten we bij te dragen aan het benadrukken dat iedereen altijd in verandering is: Nothing lasts forever!