Verloren Paradijs

Afgelopen weekend ben ik met mijn broers op stap geweest. We zien elkaar slechts één of twee keer per jaar. Een eenmaal platgetreden pad is moeilijk te verlaten. Indien in onze interacties met elkaar bepaalde rollen zijn ontstaan, kunnen we moeilijk elkaar en onszelf zien en tegemoet treden buiten de ingesleten rolpatronen. Als er onaangenaamheden, of zelfs fouten in ons handelen en de gedachten daarover ontstaan, blijken die keer op keer moeilijk te veranderen. Ze zitten ingeweven in onze geschiedenissen. We ervaren dan niet meer de beste vorm van onszelf of de ander in de ingesleten patronen. We merken dit vaak niet geleidelijk, maar plotseling' als een druppel die de emmer doet overlopen. Dit kan maken dat relaties uiteindelijk vastlopen of worden opgebroken.

Op individueel niveau merken we dat we slechte gewoontes moeilijk kunnen afleren. Een eenmaal aangeleerde niet optimale vingerzetting op de piano is bv bijna niet meer af te leren. Het probleem is, zoals Dickens zo mooi beschrijft in zijn beroemde Christmas Carol, dat we inderdaad de ketting die ons doen en laten gaat bepalen schakel na schakel smeden. Daardoor leer je een oude bok niet makkelijk een nieuw kunstje. Daardoor zijn bepaalde gewoontes en verslavingen soms zo moeilijk achter ons te laten en recidiveren sommige criminelen zo gemakkelijk na vrijlating. De macht der gewoonte.

Cells that fire together wire together, zo luidt breinregel nummer 1. En wat voor cellen in ons brein geldt, geldt evenzeer voor "geaggregeerde" niveaus: mensen die met elkaar optrekken, vormen elkaar. Broers en zussen onderling vormen mooie voorbeelden van elkaar vormende systemen, omdat hun levens en ontwikkeling gedurende de belangrijke eerste 2 decennia vaak nauw met elkaar verstrengeld zijn.

Als ik naar mijn broers kijk, zie ik dat we heel verschillend zijn, maar meer dan vroeger, zie ik ook dat we op elkaar lijken. Waarschijnlijk zijn broers en zussen geneigd de onderlinge verschillen te overdrijven. In systemen van min of meer gelijke elementen is individualiteit van essentieel belang, omdat het systeem anders slecht met nieuwe situaties om zou kunnen gaan, het zou tot passiviteit en stilstand (inertie) leiden. Broers en zussen ontwikkelen onderling eigen rollen, en die zijn altijd kenmerkend en liggen zo aan de basis van de individualiteit, of persoonlijkheid.

Met mijn broers zijn we in de voetsporen van onze opa's getreden, door een tocht op een Solex (rijwiel met hulpmotor) te maken. Juist omdat we al op jonge leeftijd door scheiding van onze ouders ophielden elkaar te vormen, zijn de patronen heel diep en ongepolijst. Van heel ver kwamen de herinneringen weer boven aan ons verloren paradijs, en de rollen die ons daarin zijn gaan aftekenen: de loyale, de durfal, de verbinder, de afwijkende enzovoort, enzovoort. De Solex rijdt met amper een liter benzine met gemak 80 km. Het gaat niet snel, maar we komen op alle gemarkeerde plaatsen: koffie, lunch, thee, en diner. Onze opa's hadden veel minder comfort en ook minder geld, maar nog wel meer natuur. De macht der gewoonte heeft de mens ook mondiaal in haar grip. Steeds meer comfort, voor steeds minder geld, tegenover steeds meer belasting van de planeet. Door jaren afstand te nemen, zie ik dat wij als broers meer op elkaar lijken dan we dachten. Ontroerd aanschouw ik flarden van ons verloren paradijs. Voor even zijn we de kinderen die we ooit waren. En dan is daar de angst om ook dit allemaal kwijt te raken. Ons paradijs heeft bescherming nodig; we kunnen niet doorgaan met onze belasting van de planeet. Ik wens u een hele fijne vakantie!