You just got to love the rhythm: Het rijk van de rechterhersenhelft!

Al onze kennis komt van één van de drie bronnen: (1) waarneming, (2) verleden ofwel vastgelegde waarneming (geheugen, of - techniek bemiddeld - verhalen, het schrift, de foto etc.), of (3) het oordeel (argument) op grond van het combineren van de eerste twee bronnen (analogie). Nu is er iets bijzonders aan de hand met deze derde bron, onze "oordelen". Niet alleen worden ze op grond van ontstane perceptuele sporen in ons brein voor de gek gehouden, zoals in perceptuele illusies zichtbaar wordt als we zaken zien of horen die feitelijk niet getoond zijn, ook blijkt dat onze beide hersenhelften anders oordelen. Hoe zit dat?

De Amerikaanse neuropsycholoog en Nobelprijswinnaar Robert Sperry deed neuropsychologisch onderzoek bij patiënten waarbij door de hersenchirurg de hersenbalk was doorkliefd om verspreiding van de haard van hun zeer ernstige generaliserende epilepsie te voorkomen. Na de disconnectie van beide hersenhelften, bleken de patiënten zowel hun epilepsie zo goed als kwijt te zijn, als dat ze vrijwel geen enkel negatief gevolg ervoeren van de operatie. Sperry pakte zijn testen (experimenten) zeer nauwkeurig aan, bijvoorbeeld door een bril te maken die of het linker, of het rechter beeldveld van beide ogen volledig blindeerde. Op deze wijze kon hij bijvoorbeeld alleen de rechter hersenhelft een plaatje "presenteren" van bijvoorbeeld een hamer (via het linker beeldveld van het linkeroog: dat contra-lateraal kruist in het optisch chiasma). Als dan gevraagd werd wat er op het plaatje te zien was, moest dit in taal omgezet worden. Omdat het taal/spraakcentrum bij de meeste volwassenen in de linker hersenhelft zat en de beeldinformatie niet door de hersenbalk (het corpus callosum) kon worden doorgegeven naar het taalcentrum, bleken de patiënten niet meer in staat om de plaatjes te benoemen. Wel konden ze met gebaren aangeven wat je met een hamer kan doen.

Sperry en zijn succesvolle PhD student - de neuroloog Gazzaniga - ontdekte via deze zogenaamde split-Brain methode dat mensen feitelijk 2 min of meer zelfstandige hersensystemen bezitten, een linker en een rechtersysteem. Het linker systeem wordt vaak dominant genoemd, omdat het bij het verwoorden van ervaringen en het woordelijk argumenteren een hoofdrol speelt (vooral ook vanwege het "taalcentrum", dat bij de meeste volwassenen in de linkerhemisfeer zit). Omdat bijvoorbeeld visuele informatie bijna nooit zuiver op 1 beeldveld wordt aangeboden, merkten de "split-Brain patiënten" feitelijk niets van hun 2 losgekoppelde breinen (hooguit rapporteerden sommige patiënten dat ze na de operatie aan het eind van de dag iets meer vermoeid waren).

Toch blijkt, en daarmee komen we terug op onze vraag, dat beide hersenhelften verschillend oordelen en dat de oordelen van onze dominante hersenhelft als het op voorspellen aankomt vaak slechter zijn dan onze rechter hersenhelft, die oordeelt zoals ook veel dieren dat doen. Gazzaniga vond via de Sperry methode namelijk uit dat als schakelaar A bijvoorbeeld 60% winst geeft en schakelaar B 40% kans op winst, de rechter hersenhelft dit even snel opmerkt als de linkerhersenhelft, maar een andere strategie kiest. De rechter hersenhelft zet alles op deze schakelaar A en pakt dan dus ook 100% van de winst (dus 60%). De "analytische" linker hersenhelft kiest "keurig" schakelaar A 60% en schakelaar in B 40% van de trials, waardoor er dus maximaal 60% van de 60% wordt gepakt (0,6² + 0,4² = 52%). Veel dieren lijken te kiezen volgens de optimale strategie van de rechter hersenhelft. Het experiment is talloze keren herhaald, het rechterbrein kiest zelfs bij kleine verschillen (52 versus 48%) voor 100% op de meest kansrijke. Kennelijk hebben beide hersenhelften (net als veel dieren) een feilloze intuïtie voor getal - of beter - ritme, maar alleen ons linker brein heeft daadwerkelijk de mogelijkheid te manipuleren met het getal.

Dit voorbeeld laat zien dat analyse (waaronder cijfermatig inzicht), hoewel ze ons veel gebracht heeft, wellicht niet de beste strategie is, zeker niet bij oordelen in het kader van voorspellen. En dat terwijl al onze kennis - nogmaals - slechts op drie bronnen terug te voeren is, perceptie, verleden (vastgelegde perceptie) en oordeel. Kortom, we kunnen niet altijd op onze rationele oordelen vertrouwen. Zouden we iets moeten bedenken om toch onze rechter hersenhelft iets meer stem te geven? Het is er al: You just got to love the rhythm!