Mijn Huis

Maandagochtend, 26 augustus

Elke 15 seconden verdwijnt er een stuk regenwoud ter grootte van een voetbalveld. Natuurlijk weten we dat het anders moet, dat verandering noodzakelijk is voor ons voortbestaan. Als we echt iets willen veranderen, moeten we bij onszelf beginnen. Wijzen naar anderen - politici, multinationals, "het systeem", complotten, wetenschap - helpt evenmin als wegkijken, ondanks dat we neuropsychologisch zo in elkaar zitten dat zaken die angst oproepen snel worden genegeerd (ontkent, de "freeze" modus). Eigenlijk hebben we het daar nooit over, over ons eigen gedrag bij het afstevenen op een ramp, ook psychologen niet. In deze blog start ik de expeditie "verander de wereld, begin bij jezelf" met een analyse hoe ik zo grenzeloos kon worden. Ik hoop dat u mee wilt gaan, en mee wilt denken.

De afgelopen vakantieweken zijn we in grote getalen en vaak meerdere keren diverse grenzen gepasseerd. Vandaag ben ik weer op weg van mijn gezin in Groningen naar die hele andere familie, mijn collega's en studenten in Deventer en Enschede en hoewel ik gister nog betreurde dat de vakantie voorbij was, merk ik nu in de trein dat ik naar hereniging uitzie. Zelfs een aantal medepassagiers zie ik weer op de gebruikelijke wijze op de gebruikelijke plaatsen wachten, instappen, reizen, of uitstappen. Ik voel me verbonden, maar ook juist daardoor afgezonderd. Hoe integreer ik al die versnipperde "communities"? Ben ik in al die verschillende verbanden wel dezelfde? Wat is mijn identiteit?

Het is niet vreemd dat in een wereld die vergeleken met 140 jaar geleden ongelofelijk versnipperd is, borderline personality problematiek makkelijker kan ontstaan. Waar toen het keurslijf met name de gegoede vrouwen van de Weense aristocratie (die volgens strak (Victoriaans) regime leefden) leidde naar "ontsnapping" via de hysterische conversie (internaliserend), hebben we nu regelmatig met borderline (grens) problematiek te maken. Nu gaan we voortdurend letterlijk en figuurlijk grenzen over, en ons grenzeloos gedrag doet de vraag ontstaan wie we zijn, en wat de zin is van ons bestaan.

In mijn huis ben ik samen met mijn aller dierbaarste vrienden, omgeven door een bruisende, dynamische studentenstad. Maar, zoals velen, ruil ik dit alles dagelijks om voor een hele andere werkelijkheid, ruim 100 km "verderop". Mijn punt is dat meer mobiliteit aanzet tot zowel meer onbegrensdheid (nog meer smart Technology, verbinding via sociale media netwerken en last but not least reizen) als tot meer afscherming: een huis met meer privacy, meer veiligheid etc. en minder nabuurschap. Ook bij mij worden de bewegingen in beide richtingen steeds heviger, elke paar vakantiedagen wil ik er wel even uit (en vliegen is goedkoper dan zelfs de bus...) en tegelijkertijd isoleer ik mij en mijn huis letterlijk en figuurlijk meer en meer, om via de sociale media te hopen op bevestiging (ontsnapping). Zou ik er ook buiten mijn "bubbels" nog maar een beetje toe doen? Mijn sociale media bevestigingsdrang lijkt op een fopspeen; er komt niets uit, maar het geeft de zuigeling in tijden van spanning wel het gevoel van veiligheid. Dus houd ik krampachtig vast aan vliegen (voor werk en ontspanning), isoleren, "apps en tweets" posten, gedrag dat mijn ecologische voetafdruk vergroot, maar in mijn versnipperde wereld heb ik de behoefte om een held te zijn, ook al is het maar voor even (We could be heroes, just for one day). Kortom, met het overschrijden van grenzen, werpen we tegelijkertijd aan de andere kant onherroepelijk nieuwe grenzen op, er moet nu eenmaal balans zijn. Daarmee worden we voor onszelf en elkaar juist eerder onbereikbaar, en vechten we ons nog harder uit, in, uit, in, etc.

Stel je voor, maak een lijst van de 25 mensen die op dit moment het meest belangrijk voor je zijn. Zet van elk van deze 25 mensen hun huis/adres op de kaart en voeg daaraan je eigen adres toe. Reken de afstand van jouw huis tot elk van de 25 andere adressen uit en tel al deze afstanden bij elkaar op (gezinsleden krijgen natuurlijk een afstand van 0, tenzij ze door scheiding bijvoorbeeld deels elders wonen, dan tel je de afstand op en deel je die door twee bij zuiver co-ouderschap).

Het aantal kilometers in het netwerk van de huizen van belangrijke anderen ten opzichte van mijn huis, is waarschijnlijk vergeleken met anderhalve eeuw geleden (gemiddeld genomen) minstens vertienvoudigd: massamobilisering en later het internet heeft de wereld kleiner gemaakt, maar wel "op de pof". Onze ecologische voetafdruk is ook per persoon gemiddeld genomen een veelvoud van anderhalve eeuw geleden en dat kunnen we ons niet (meer) veroorloven. Hopen op een oplossing uit het laboratorium (wetenschap/techniek) is ronduit irrationeel; meer techniek heeft tot nu toe steevast tot meer problemen geleid. Tenzij ik werkelijk mijn lezing in de VS, of China via een conference call doe. Consuminderen kan met techniek, maar meestal leidt techniek tot consumeren.

Dan krijg ik een uitnodiging om op een prestigieuze universiteit in de VS en in China te gaan spreken. Het voedt even het idee dat ik iemand (een held?) ben. Maar kan ik me dat veroorloven? Wat zou u doen? (Wordt vervolgd)