Korte termijn denken overheerst meer dan ooit tevoren

Vorige week bespraken we dat de mens-technologie symbiose onze aangeboren illusie van controle, of meer algemeen, de attributiefout nog verder aanwakkert. De moderne mens is sinds haar ontstaan zo'n 300 duizend jaar geleden, altijd een technische soort geweest. Vanaf het begin hadden we gereedschap (hefbomen), energie (vuur) en taal tot onze beschikking. Hefbomen werden via katrollen en wielen in combinatie met vuur en nieuwere energiebronnen (elektriciteit, elektromagnetisme, waterkracht, hydrauliek etc.) gecombineerd tot motoren. Taal (inclusief logica/mathematica) speelde hierbij zowel een beschrijvende, als een aansturende rol (code, AI). Maar juist door de ongekende aanpassingsmogelijkheden die de mens-technologie symbiose met zich meebracht, werd de noodzaak tot evolutionaire aanpassing min of meer buiten spel gezet. Een warmere vacht evolueren is bijvoorbeeld niet nodig als je een vuur kan aanleggen en een vacht van een dier kan stropen. 

Waar taal aanvankelijk vooral werd ingezet om krachten die we niet begrepen te bezweren, en om zo samen te kunnen strijden en leven voor gemeenschappelijke doelen en dromen, zo is taal in het tijdperk van de Artificiële Intelligentie de kardinale techniek geworden. Maar altijd is overleven een korte termijn kwestie geweest. Genen die als het ware zorgen dat er over laten we zeggen 5 generaties een beter (diverser, gevarieerder) bestaan mogelijk is, zouden slechts per toeval kunnen ontstaan, omdat het voortbestaan altijd in eerste instantie afhangt van de organismen die direct nageslacht krijgen. Selectie is dus ook in eerste instantie een korte termijn kwestie. Tenzij ze via de omweg van onze "symbiotische partner" - technologie - gaat. Via technologie is planning over langere termijn in principe wel degelijk mogelijk. Maar .... we doen het niet! We blijven als korte termijn planners technologieën ontwikkelen die voor ons voortbestaan disruptief zijn en onze politici, waaronder onderwijsministers, zijn er ... trots op! 

Elke mens technologie coöperatie - denk aan een mens met een piano - kenmerkt zich, door juist de nieuwe mogelijkheden van de samenwerking te exploreren (nieuwe muzikale expressies vinden) of exploiteren (bestaande composities met eigen gevoel opnieuw belevendigen). Met twee handen worden op de piano harmonieën tot klank gebracht, iets dat een mens zonder techniek alleen niet kan. Maar de piano begrenst ook de mogelijkheden, en daarin ligt de kracht. Echter, in nieuwe mens technologie coöperaties worden de verbanden zo groot, dat mensen zichzelf op een wereldschaal zijn gaan vastleggen, beperken en uitdrukken, zonder dat het draagvermogen van de locale biotopen daarbij nog serieus meegenomen kan worden. Zo zijn korte termijn plezieren allesoverheersend geworden. Wat goed is voor het individu, is niet per definitie goed voor de soort. Maar omdat de korte termijn bepaalt (via voortplanting), overheerst nu de korte termijn meer dan ooit tevoren.  

We weten allemaal dat als we in het stadion allen blijven zitten, iedereen het beste zicht op de wedstrijd heeft. Maar als dan 1 individu gaat staan, heeft hij/zij het beste zicht. Smart Technology helpt ons allemaal te gaan staan, met als gevolg dat bijna niemand meer iets van de wedstrijd ziet. Het gaat er dus om dat we niet op individueel maar op collectief niveau en niet op de korte termijn maar op de lange termijn duurzaamheid realiseren, en het zicht daarop is meer dan ooit verdwenen, juist door de schaalvergroting die technologie heeft gerealiseerd. Om bij de stadion-metafoor te blijven: we gaan allemaal staan en roepen naar de technici dat we nieuwe technieken willen om toch weer zicht te krijgen. Om een concreet voorbeeld te geven, individueel claimen we we allemaal het recht om te vliegen. Betreffende de collectieve duurzaamheid zou de luchtvaart afgeschaft, vervangen of ten minste sterk verbeterd moeten worden. En dat lukt niet, want dan moeten we het individuele niveau omruilen voor het collectieve, en de korte termijn voor de lange. Zo zitten we genetisch niet in elkaar, en democratie helpt ons hier met populisme alleen nog maar de verkeerde kant uit. Juist daarom is het tijd dat politiek en wetenschap serieus werk maken van technologische iatrogenese (studie en beleid op grond van schadelijke gevolgen van technologische ontwikkeling)!