Local adaptations en long jumps

Waarom staan mensen niet in alle tijden klaar om een band zo enthousiast te ontvangen als de Beatles werden ontvangen? Vorige week betoogde ik dat dat niet is omdat er geen bands meer van dat niveau zijn. Helaas is het antwoord een stuk ingewikkelder.

In een aantal wetenschapsgebieden, waaronder de genetica, wordt een onderscheid gemaakt tussen local adaptations en long jumps. Zo kan bijvoorbeeld worden geobserveerd dat bij diersoorten individuen zich voor de voortplanting aangetrokken voelen tot soortgenoten die sterk op ze lijken. In dat geval spreekt men van kin-selection. Nakomelingen gaan dan genetisch gezien vaak ook sterker op elkaar lijken (ze worden meer homozygoot), maar dit betreft niet alleen sterke eigenschappen, maar ook zwakke eigenschappen, zoals (verhoogde vatbaarheid voor) ziektes, gebreken, etc. Bij hondenrassen is dit goed zichtbaar. Door kin selection gaan alle honden van een veredeld ras op elkaar lijken, bijvoorbeeld in grootte en kleur, maar ook mbt “talenten”, zoals waken, werken en schapen hoeden. Tegelijkertijd komt er ten gevolgen van de local adaptations waardoor het ras steeds sterker het ideaalbeeld benadert, onherroepelijk een verhoogde kwetsbaarheid naar boven voor onbedoelde gebreken. Sommige rassen blijken extreem gevoelig voor bepaalde typen kanker, andere voor maagtorsies, etc. Heterozygotie heeft dan plaats gemaakt voor zoveel mogelijk homozygotie.

Stel je voor, je bent een prachtig “veredelde” Duitse Dog, maar je ziet veel nageslacht al jong sterven vanwege maagtorsies, tumoren, Heup Dysplasie, etc. Je wilt toch gezond nageslacht, en volgens je dierendokter is het verstandig om een long jump te overwegen. Na zoeken op Wikipedia kom je erachter: je moet amoureuze avances maken met bijvoorbeeld een Ierse wolfshond, of een Greyhound of een Deerhound. Je nageslacht zal groot en imposant blijven, maar er komen heel veel nieuwe eigenschappen mee, die de kwetsbaarheid op termijn zullen verlagen. Niet vóór niets is een “vuilnisbakkenras” vaak het sterkst. Dus ruil je “zekerheid” mbt kenmerken om voor heterozygotie, beter redundantie, en daarmee zal je nageslacht beter bestand zijn tegen onverwachte gebeurtenissen. Dat alles wel tegen de prijs van minder voorspelbare kenmerken (“zekerheden”). Tot zover dit trans-zoogdier-soortelijke gedachte experiment.

Moeder natuur heeft ons niet voor niets met redundantie uitgerust: 2 verschillende ogen, hersenhelften, longen, etc. Van praktisch al deze systemen is bekend, dat je ook goed kan functioneren met 1 van beide, mits je dat dan wel jong genoeg aanleert. Jazeker, er zijn kinderen met ongeneeslijke zeer heftige epilepsie, waar chirurgisch 1 hersenhelft wordt verwijderd, zodat de epilepsie niet meer over het hele brein kan verspreiden. Niet alleen is dan vaak de epilepsie verdwenen, ook blijken deze kinderen motorisch en cognitief/emotioneel vaak heel “normaal” te ontwikkelen. Dubbele verschillendheid lijkt overbodig (redundant), maar is dat niet. Kin-selectie is een systeem dat sterke eigenschappen sterker maakt (door ze sterker in het genoom te verankeren: ze zet dubbel verschillend - heterozygoot - om in dubbel hetzelfde,  homozygoot), maar tegen de prijs van uiteindelijke algehele verhoogde kwetsbaarheid.

Wat heeft dit nu te maken met de Beatles en mijn blog van vorige week? Alles! Als kunst of wetenschap “op slot zit” (kin-selection; er worden telkens dezelfde “kunstjes” uitgemolken of geëxploiteerd) is er steeds minder ruimte voor andersdenkenden. Echter, er komt een tijd dat “uitbraak” (met een knipoog naar ons gedachte-experiment, vreemdgaan met een Ier, of Greyhound) onvermijdelijk is. Er is dan door deze long jump weer ruimte om te exploreren, om uit te vinden, om ongeletterd te zijn en een nieuwe taal te creëren. Het zijn de ongeletterden na de long jumps die we vaak als grandmasters van kunst en wetenschap waarderen. Of zoals ik een paar jaar geleden schreef, dit is het voordeel van ongeletterdheid. In tijden van exploitatie moet iedereen steeds meer geletterd worden, maar wees dus gewaarschuwd, met alle gevolgen van verhoogde kwetsbaarheid als prijs. Local adaptations en long jumps zijn beide onvermijdelijk in evolutionaire (ontwikkeling) systemen. Dus zowel perfectioneren, als af en toe flink in het diepe springen, heel iets anders gaan doen (heel andere loopbaan wending).