Online leiderschap

Al kort na de Lock down in maart, kwam het “schone handen werk” (kantoorwerk, dienstverlening, administratie, onderwijs) weer op gang. Massaal gingen we online verder met vergaderen, offertes uitbrengen, en zelfs de rechtspraak en het onderwijs gingen online. Geen Tech-reus had tot dan toe voor elkaar gekregen, wat Corona moeiteloos lukte, een stille en (achteraf) meestal vreedzame revolutie! Aanvankelijk was er van alle kanten begrip voor de thuiswerkers, van cliënten, leerlingen, en onderling van collega’s. Zelfs meer dan begrip, waardering voor het zo snel binnentreden van een schijnbaar totaal andere werkelijkheid. Ondertussen zie je sleetsheid optreden, studenten die in verzet komen tegen onlineonderwijs, kantoorpersoneel dat weer zoveel mogelijk dagen in de week naar kantoor gaat. Vragen borrelen op. Hoe kon de adaptatie aan een digitale werkelijkheid waar zo veel weerstand tegen was zo soepel verlopen ? Vraagt online werken niet hele andere werknemersvaardigheden?

  

Om met dat laatste te beginnen, ja! Werken online lijkt vooral aan de buitenkant op werken on-site. Hierdoor kon de overstap snel en relatief gemakkelijk gemaakt worden, toen on-site werken door de Lock down tijdelijk geen optie was. De grootste irritaties waren aanvankelijk vooral technisch van aard (slechte verbinding, eruit gegooid worden). Maar technische problemen zijn oplosbaar, en de potentiële voordelen zijn geweldig! Met name het noodzakelijk oplossen van het fileproblemen en het reduceren van verontreiniging door fijnstof en CO2 ten gevolge van de massamobilisatie, kan door thuiswerken een heel stuk gerealiseerd worden. Echter zijn helaas de niet technische problemen van het thuiswerken een stuk hardnekkiger. In Nederland zagen we na de Lock down het werken op locatie weer langzaam maar gestaag terugkomen, en daarmee de files en luchtvervuiling. Nu zitten we in een tweede, zij het lichtere Lock down. Wat zijn dan die hardnekkigere niet technische problemen voor de werknemer? 

 

Laat ik bij mijzelf beginnen. Vanuit mijn rol als lector moet ik mijn team en de studenten stimuleren, enthousiasmeren, aanspreken, motiveren, van repliek voorzien etc. “Managing by walking around”. Daarbij moet ik vooral aanwezig zijn, iedereen wil gezien worden, en een leidinggevende moet zien. Maar vanachter mijn bureau thuis, pratend tegen een beeldscherm lukt me dat simpelweg onvoldoende. Even een praatje tussendoor maken is in de uiterst efficiënte indeling van de online dag feitelijk onmogelijk. Inspireren wordt al snel een monoloog tegen uitgezette microfoons en camera’s. Geen feedback. Vrij zeker ben ik ervan dat als er nu een medewerkerstevredenheid onderzoek zou worden afgenomen, ik als leidinggevende veel lager zou scoren dan “normaal”. Ook mijn eigen collega’s kon ik altijd bellen, maar nu zit iedereen continu in meetings en is de onbereikbaarheid maximaal. Eigenlijk speelt dit al heel lang, betere communicatiemogelijkheden leiden niet vanzelf tot betere communicatie en bereikbaarheid. Ik herinner me nog de tijd dat er geen mobiele telefoons waren, en je eigenlijk iedereen kon bereiken via elkaar met een paar keer bellen. Nu, met mails, SMS, WhatsApp etc. lijken we onbereikbaarder dan ooit. Houten schepen, ijzeren bemanning, stalen schepen, houten bemanning.  

 

Een strategie om met het online werken om te gaan, is elkaar - en daarmee indirect onszelf – nog meer bezig te houden met opdrachtjes, protocollen, verantwoordingdocumenten en kritische prestatie indicatoren. Zo creëren we weerstand, en lijden we, waardoor we voelen dat we er nog toe doen, dat we nog leven. Want veel beangstigender dan accreditaties en kwaliteitsprocedures is de gedachte dat we er niet toe doen. Prachtige zinnen uit Bowie’s Heroes:

“We're nothing, and nothing will help us
Maybe we're lying, then you better not stay
But we could be safer, just for one day”

Het “niets” wordt doodgezwegen, weinig mensen hoor je over de onzekerheid of ons werk er eigenlijk wel echt toe doet. Zo makkelijk kon het volledig vervangen worden door bezigheden vanuit de hobbykamer thuis, dat het wellicht met iets meer moeite helemaal opgedoekt kan worden. Scheelt milieubelasting. Wellicht een basisinkomen, zodat we de economie nog wel blijven spekken.

 

Ik geef het toe, ik denk soms dat - omdat er vooral mensen nodig zijn die met hun handen kunnen werken (MBO-ers) –  minder HBO’s en universiteiten geen punt zal zijn. Maar ik moet ook toegeven dat ik ook een Held wil zijn. Mensen die altijd leidinggeven op afstand, hebben ineens mijn interesse. Zelfs Donald Trump, die met gestes van een afstand zijn volgelingen weet te inspireren en zijn (vele) tegenstanders weet te prikkelen! Tijd voor een cursus digitaal leiderschap? Ik meld me aan.