Schaarste en verzamelen

 

Hoewel ik dit jaar veel mensen heb gesproken via Teams, Zoom en Blackboard Collaborate, zijn het toch die door Corona zeer schaarse “real-life” contacten die er voor me uitsprongen. Tijdens onze verhuizing, stuitte Frank, één van de verhuizers in zijn twintiger jaren, op de verzameling Nintendo games van mijn vrouw Victorine. Zij loopt elk jaar de beurzen af op zoek naar oude Nintendo games. Frank doet hetzelfde en vertelt dat hij vooral gecharmeerd is van de jaren ’90 gameconsole spelen, want die zijn zo mooi te verzamelen. Daar herken ik wel iets in. Zo vond ik het geweldig om een verzameling langspeelplaten en later Cd’s aan te leggen. Maar toen iedereen Cd’s kon drukken en zo albums kon kopiëren werd het al iets minder leuk. Tamelijk massaal grepen liefhebbers toch weer terug op “vinyl”. Ook boeken vond ik fantastisch, een boek dat me echt veranderde, moest ik in de kast hebben. Totdat je moeiteloos in een kwartiertje zoveel boeken (illegaal) op je computer en later e-reader/tablet kon downloaden, dat je de rest van je leven niets anders meer zou hoeven te doen dan te lezen.

Het bijzondere is dat ongelimiteerde toegang tot spellen, muziek of boeken (verhalen en kennis) uiteindelijk niet alleen de media letterlijk, maar ook inhoudelijk (figuurlijk) goedkoper heeft gemaakt. En dat heeft dan weer vreemd genoeg een relatie hoe media worden gepresenteerd. Hoe?

Neem de gemiddelde geluidsinstallatie in het hoofdvertrek van een particulier huishouden anno 2020: bagger! Waar in de jaren 80 en 90 iedereen een hifistereo geluidsinstallatie had, waarop we onze favoriete muziek op platen en Cd’s prachtig konden afspelen, hebben we nu nog nauwelijks favoriete muziek, laat staan een fatsoenlijke installatie om het op af te spelen. Ja, via bijvoorbeeld Spotify of ITunes kunnen we alles horen dat ooit ergens gemaakt is, maar meestal luisteren we via een luidsprekertje op de smartphone of tablet. Weg lol in muziek, weg liefhebberij in het aanleggen van je eigen collectie muziek en daarmee het bouwen aan je eigen identiteit. Voor boeken (bv Kobo plus) en voor spellen (online) geldt ongeveer hetzelfde. De presentatie van tekst in een e-book is nauwelijks meer dan tekst; alinea’s, plaatjes, lettertypes, het lijkt allemaal nergens op in vergelijking met de mooi gezette en gedrukte boeken die steeds schaarser lijken te worden. Hoe makkelijker we tekstueel kunnen communiceren, hoe minder we lezen, SMS en daarna WhatsApp zijn prachtige voorbeelden van “verminkte” tekstuele  communicatie. Hoe meer kanalen “nieuws” kunnen twitteren, hoe meer er nog slechts 1 “officieel” nieuwsverslag (NOS app) wordt gevolgd, en natuurlijk online. Een totalitarisme van “waarheid”: echt nieuws (officiële medium) tegenover fake-news (iedere andere lezing). Hoe meer perfect geschoolde beleidmakers, hoe makkelijker een zekere president zijn “beleid” gewoon in steekwoorden kan Twitteren … Alsof de totale hoeveelheid ruis een constante is, zoiets als houten schepen : ijzeren mannen is als ijzeren schepen : watjes…

Copy-paste is de norm, als we iets maken en het valt niet direct op te schalen, doen we er niet toe. Maar juist de dingen die relatief lastiger toegankelijk zijn, relatief minder massaal zijn opgeschaald, lijken er toe te doen. Natuurlijk is ook een boek, een plaat of een uitgegeven spel al massaproductie. Indien de kunst van het ambacht erachter wordt verstaan, maakt een verhalenverteller, of muzikanten met live muziek, nog enorm veel dieper indruk. Zaken moeten rafelende randjes hebben, zo perfect mogelijk maar nooit ontdaan van echtheid en eigenheid, willen ze indruk maken. Met onze hedendaagse beeld- en geluidstechnieken kunnen we audio en video zo perfect maken, dat er vrees ik op termijn niemand meer naar luistert, kijkt, of zelfs van opkijkt. Zo verliezen we langzaam maar zeker steeds meer de relatie met leven, verwondering en kunst uit het oog, en raken we verloren in een copy-paste realiteit die zo kitsch en namaak is, dat we straks zelfs vergeten nog te verlangen naar echt contact. Het lijkt wel een wetmatigheid, hoe meer verdund het medium, hoe minder impact de inhoud. Momenteel zijn we en-masse begonnen de communicatie met collega’s op te schalen. Bij het online werken zien we onszelf voortdurend ook als derde (en tweede) persoon in beeld. Dit maakt ons zowel eerste als derde/tweede persoon en zal ongetwijfeld veel nieuwe stoornissen en/of ”oplossingen” genereren. Misschien gaan we onszelf presenteren als Avatars, wisselen we onze eigen of elkaars stemmen met deep-fake technieken, zodat ik spreek met de stem van Trump …

Maar verbondenheid moet vanuit de eerste persoon in kleinschaligheid plaatsvinden. Zo hoorde ik Frank (de verhuizer) tegen een collega fluisteren “Het lijkt me geweldig hier, lekker gamen, zou Victorine me nog willen adopteren?”