Omdat wij het laten!

Waar Big Tech bedrijven om geprezen worden, zouden psychologen/psychiaters voor in de cel belanden, schreef ik vorige week als aanhef voor mijn blog. En zo is het. Maar ook politici zouden indien ze een interventie doorvoeren waardoor duizenden mensen hun baan verliezen, met alle sociale en psychologische gevolgen van dien, een heel goed verhaal moeten hebben, willen ze niet met pek en veren achter de tralies eindigen. Met andere woorden, disruptie zou ook voor hen nooit een doel op zich mogen zijn. Het woord disruptie komt van to disrupt, wat verstoren, ontwrichten, of uiteen rukken betekent. Maar disruptieve technieken worden door onder meer futurologen aangekondigd als het heil dat ons de volgende stap helpt zetten naar een technologisch walhalla, een staat waarin niemand meer hoeft te werken, of te leren, of überhaupt ergens moeite voor te doen.

Voor alles dat er voor ons echt toe doet, hebben we moeten knokken. Het was even afzien, maar dan heb je ook iets. Psychologisch zitten we zo in elkaar, dat we succes attribueren aan interne factoren, zoals onze inzet, onze talenten, onze grootsheid en falen aan slechte omstandigheden (externe factoren). Als ik lang genoeg oefen, kan ik leren zuiver te zingen, en met hele kleine "onzuiverheden" extra zeggingskracht (en “dictie”) aan mijn zangkunst toevoegen. Maar dan komt er een disruptieve techniek – autotune – die binnen een behoorlijke range real time onze onzuivere intonatie keurig naar de dichtstbijzijnde zuivere toon brengt en … iedereen kan zingen. Zonder moeite! En omdat we alleen nog maar door autotune bewerkte zangopnames horen, worden zangers die structureel kleine “onzuiverheden” inzetten in functie van de expressie, steeds minder geaccepteerd. Weg vakmanschap. Hetzelfde geldt voor tempo. Popmuziek wordt alleen nog langs 1 metronoomsnelheid per song automatisch op ritme “verbeterd” (quantized), waardoor fluctuaties in zowel ritme als tempo absoluut niet meer tolerabel zijn. Weg menselijke maat - letterlijk ;) - en lol in muziek, leve de saaiheid.

Net als in een gemechaniseerde wereld, is het ook in een gecomputeriseerde wereld de mens die zich moet aanpassen. Voor een popmuzikant is dat op één metronoomstand per song zo strak mogelijk inspelen. Dan kan de machine de kleine onzuiverheden en ritmische timingsfluctuaties eruit halen, Om ze vervolgens via een "beproefd" algoritme weer terug te brengen (humanizing), dan in ieder geval exact volgens de tijdsgeest, dus volgens wat mensen continu voorgeschoteld krijgen en zijn gaan ervaren als juist. Het is niet persé zo dat mensen niet meer hoeven te kunnen spelen, of zingen, om een hit te scoren. Zoals een automobilist wordt "gemachineerd" door wegen, wielen, sturen, is een popmusicus gemachineerd door autotune, quantize en humanize. Al rijdend zien we niet het natuurlijk schoon dat we lopend - op onze biologische schaal - wel zien, als we gemakkelijk over een hegje of een slootje kunnen springen (wat met wielen nooit kan), en we traag genoeg gaan om letterlijk even stil te staan bij die prachtige tor. In de auto gaan we met zevenmijlslaarzen aan het leed en geluk van medemensen voorbij, die we zijn gaan benoemen als medeautomobilisten (of zelfs tegenligger, naar het bepalende device: de auto). We houden van haar, maar de auto kidnapt ons, net zoals onder meer de computer, onze smart-devices, en de sociale media. We houden van onze gijzelnemers. Stockholm syndroom in pure vorm. Maar de menselijke maat raakt steeds verder uit zicht.

 

Als vakmensen overal worden vervangen door slimme productiesystemen, zullen we onze menselijkheid op een andere manier moeten uiten. Gek genoeg is dit zo’n beetje buiten de interesse en scope van elk wetenschappelijk onderzoek! Gemakkelijk is beter, goedkoop het beste. Liever lui dan moe en verveling is hooguit vervelend. Disruptieve technologie onttrekt zich aan ethische, wetenschappelijke en politieke verantwoording, en haar gevolgen zijn nu eenmaal ondemocratisch. Als je toevallig in de grafische sector een vakmens was, ben je waarschijnlijk al 2 of 3 keer door de opkomst van ICT technologie overbodig geworden. In sommige andere richtingen kan je waarschijnlijk nog wel een paar honderd jaar mee. Op dit moment zijn bijvoorbeeld hoveniers niet aan te slepen! In een door disruptie saai en gemachineerd geworden bestaan, zijn juist nieuwe disruptieve technieken paradoxaal genoeg vaak tijdelijk een variatie/verandering, net zoals een ongeluk, of een overstroming, of soms zelfs een oorlog. Het is afschuwelijk, maar toch voelen we ons er soms een beetje toe aangetrokken. Disruptieve techniek maakt slachtoffers … omdat wij het laten!