Twee grote maar gevaarlijke liefdes.

Mijn hele leven al ben ik dol op technologie. Gefascineerd kan ik naar machines kijken, of naar machines uit het verleden, zoals prachtige auto’s, tractoren, of mooie muziekinstrumenten, gitaren, piano’s, of de eerste analoge en digitale synthesizers… Een machine slecht behandelen, of niet onderhouden, voelt voor mij bijna als misbruik, als iets dat je niet doet! Dus stellen dat technologie het grote probleem van onze tijd is, gaat me echt aan het hart. Maar feit is dat we technologie leven, zo alom-vertegenwoordigd als de natuur dat vroeger was en dat het de biodiversiteit en ondertussen ook de culturele diversiteit heeft doen afnemen tot een gevaarlijke eenvormigheid, die vervuiling, klimaatproblematiek en verveling, eenzaamheid en haat produceert, op een wereldomvattende schaal. Veel technologie is ontwikkeld in de "haatindustrie" (oorlog), en kan net zo gemakkelijk voor, als tegen de menselijkheid worden gebruikt.

De weg vooruit lijkt zo vanzelfsprekend, de snelheid van innovatie neemt nog steeds toe, en we komen steeds verder in de problemen. Zonder technologie kunnen we niet. We zijn slecht aangepast aan de meeste natuurlijke omstandigheden op onze planeet, en we hebben technologie gebruikt om desondanks overal te kunnen leven. We zijn hierbij steeds meer energie gaan verslinden, om het warm te hebben, of juist af te kunnen koelen, om thuis te kunnen blijven werken, of juist om de wereld over te reizen. Mark Zuckerberg kan miljarden investeren in een Metaverse (hoewel er al vele kleinere bedrijven bezig zijn met het vestigen van een 3D internet op het ondertussen traditionele internet). Maar niemand lijkt te beseffen dat onze weg naar de toekomst juist minder technologie is, weer veel meer ruimte laten voor natuur. Locatie en cultuur, waaronder taal, zijn traditioneel aan elkaar gekoppeld, iedere streek (en vroeger zelfs stad, dorp of gezin) kende haar eigen gebruiken, bezigheden en (streek)taal/dialect. Er worden nu nog ruim 6909 talen gesproken wereldwijd (geschat in 1900 nog 70000), de verwachting is dat rond 2100 50 tot 90% hiervan is verdwenen.

In de 20^e eeuw kwam de techniekfilosofie op, een richting, met namen als zoals Lewis Mumford, Martin Heidegger, Hannah Arendt, Jacques Ellul en Hans Jonas. Zij waren de eerste die betoogden dat moderne technologie feitelijk de natuurlijke en maatschappelijke orde was gaan overheersen, dat leven in de moderne tijd in praktijk betekent leven in technologie in plaats van in natuur. Hoewel, feitelijk was er al eeuwen eerder gewaarschuwd voor civilisatie meer algemeen, bv door Rousseau voor “de fatale aantrekkingskracht van de ontwikkelde mens” (1754). Rousseau schreef in 1754 “The first man who, having enclosed a piece of ground, bethought himself of saying “This is mine”, and found people simple enough to believe him, was the real founder of civil society. From how many crimes, wars and murders, from how many horrors and misfortunes might not any one have saved mankind, by pulling up the stakes, or filling up the ditch, and crying to his fellows, "Beware of listening to this impostor; you are undone if you once forget that the fruits of the earth belong to us all, and the earth itself to nobody.” (1754/2012). In het begin van de Verlichting, waren veel meer filosofen/wetenschappers die met Rousseau stelden dat de Rede de mens met de natuur in conflict zou brengen, en dat Vooruitgang van Beter dan ook een illusie was. Pas nu begint het besef dat de zinsbegoocheling van de Technologische utopie uiteindelijk een dystopie teweeg heeft gebracht van ongekende omvang meer algemeen te worden.

Natuurlijk kan je zeggen dat het niet de technologie is die het probleem is, maar het gebruik ervan. Maar dan heb je het in eerste instantie toch over de ontwikkeling ervan, en dan zijn ook bedrijfsleven, kennisinstellingen en wetenschap vaak een pioniersfunctie toebedeeld. Plat gezegd: het is of de technologie, of het zijn de mensen die de planeet parasiteren en daarmee een plaag vormen. En dan houd ik nog net iets meer van mensen dan van technologie!

Rousseau, J.J. (1754/2012): The Basic Political Writings. Hackett Publishing Company: Indianapolis.