Creep

Nu is de lockdown bijna voorbij! Ken je dat, dat je ergens heel lang op wacht, en dat je telkens hoopt dat het gebeurt, maar dat als het dan eindelijk zo ver is, je er eigenlijk al helemaal niet meer zo’n zin in hebt?

Het is als die bekende sprookjesvogel, die in haar kooitje in het sprookjespaleis jarenlang droomt van de vrijheid, van vliegen over de prachtige heuvels die ze vanuit haar kooi nog net kan zien, van de interactie met al die vrije vogels, de ene nog bonter dan de andere. En dan, het diertje is al behoorlijk op leeftijd, laat haar eigenaar, de prinses die ondertussen koningin is geworden en druk is met haar vele plichten, het deurtje per ongeluk openstaan. Eindelijk vliegt het vermoeide bejaarde diertje het kooitje uit, het raam door, die prachtige droomwereld tegemoet, om te beseffen dat ze hier niet thuishoort. Ze begint te fluiten, een liedje van Radiohead: “But I'm a creep, I'm a weirdo, What the hell am I doing here? I don't belong here …” Het diertje keert, berooid van die prachtige droom, terug naar haar kooitje, haar veiligheid, en de volgende dag vindt de koningin het diertje met de pootjes omhoog. Het deurtje staat nog open …

Onze dromen zijn niet meer lokaal, plaatselijk, maar wereldwijd. Via Zoom en Teams, via Facebook en Instagram, via satelliet TV en grote namen zoals Radiohead en de Beatles zijn we wereldwijd verbonden, en kijken we via ons venster – het world-wide-web – naar dezelfde beelden, en delen we dezelfde dromen. Wat was ik graag een ster, speciaal, maar alles wat ik vanuit mijn kooitje zie is, in de woorden van Radiohead, “so fucking special”. En dat terwijl ik mijn hele leven heb gehoord dat ik anders was. Wil ik eigenlijk wel weer terug naar kantoor? Ben ik niet gewend geraakt aan mijn thuiskantoor, waar vanuit ik tijdens mijn lockdown lezingen heb gegeven in Canada, Amerika, Engeland, China, Rusland en India ? Wil ik überhaupt weer elke dag 2 uur in de auto zitten? Wil ik weer voor echte collegezalen staan, waar mensen soms hun desinteresse in mijn passies niet onder stoelen of banken steken. Wil ik wel terug naar de kleinere schaal, de menselijke maat?

Technologie, verbondenheid, eenheid is aantrekkelijk, maar ik weet uit ervaring dat voor mij geldt “in diversity we stand”. Ik hoefde niet gek te zijn, ik ben juist steeds gewaardeerd omdat ik een beetje anders was. Echter, in praktijk dragen de grootschalige (BigTech) systemen in onze wereld in toenemende mate bij aan het omgekeerde, “in uniformity we stand”, aan uniformiteit. Over de hele wereld gebruiken we dezelfde smart devices en apps, zoals Instagram, TikTok en WhatsApp. Hierdoor kijken we op een tamelijk geüniformeerde wijze naar elkaar en onszelf; beelden, memes en andere “interessante” (dus vaak “extreme”) content, die vaak razendsnel viraal gaat. Het heeft ons een nieuwe status gegeven, die van wereldburger.  Onze studenten kunnen hun kennis en vaardigheden overal inzetten: ze zijn wereldwijs wereldburger. We zijn globaal herkenbaar voor elkaar geworden. Dit heeft twee kanten. 

Positief kan worden vastgesteld dat de Babylonische spraakverwarring nu echt is overwonnen. Negatief kan je stellen dat we gekoloniseerd worden door (Big) technologie en de wereldtaal (basic) Engels. Zeker is dat diversiteit in deze uniformerende bewegingen onder druk is komen te staan. Dat geldt voor biodiversiteit en culturele diversiteit, maar ook voor neurodiversiteit. Steeds meer mensen kunnen in het werken met de wereldwijde (beeld)taal en apps - en met de samenhangende teloorgang van fysieke kleinschalige verbondenheid in plaats en taal – niet meer overal meekomen. Zo krijgen bijvoorbeeld steeds meer mensen een diagnose, zoals ASS, dyslexie, of AD(H)D. Het continu moeten aanpassen aan nieuwe technologische mogelijkheden vertaalt zich daarnaast regelmatig in burn-out, bore-out, vereenzaming, of vervreemding.

De spraakverwarringen zijn wellicht voorbij, toch is er steeds meer behoefte aan geheimtalen. Cryptografie is als wetenschap nu belangrijker dan ooit, bijvoorbeeld om internetcommunicatie veilig te houden. En wij, wij zitten in onze wonderkooi. We horen hier niet, maar wat technologie brengt is “so fucking special” dat we steeds meer willen! Waar wachten we op, tot de lockdown voorbij is, of ons bestaan op deze planeet? Vliegen we ooit weer uit?