The sky is the limit!

Dit was een drukke week, met veel sociale contacten en een behoorlijk aantal lezingen. Daarbij ook een workshop met mijn collega Jan Woldendorp, voor een groep docenten van een technische opleiding met een hoog aantal studenten in het autistisch spectrum. Hoe ga je hiermee om, of hoe voldoe je aan de hippe coachende onderwijsstijl zonder daarmee juist bij deze groep onbewust hoge uitval te realiseren?

 

Bij dergelijke workshops beweer ik vaak dat anders zijn een probleem kan zijn voor 4 partijen: (1) jezelf, (2) de anderen, (3) zowel jezelf als de anderen, of … (4) niemand. Alle 4 mogelijkheden kan ik met eigen ervaringen illustreren, en graag eindig ik dan met te stellen dat mijn eigen anders zijn uiteindelijk "partij" 4 heeft bereikt: het probleem is weg. Uit de ogen die me dan van alle kanten vol onbegrip aanstaren, leidt ik dan helaas alsnog af dat die mening vooral de mijne is. Maar kom op, the sky is the limit, toch?

 

Een andere lezing die ik deze week hield ging over mensen met iets minder verstandelijke mogelijkheden, die met inzet van slimme techniek toch deel kunnen nemen aan het steeds complexer wordende arbeidsproces. Grenzen laten verdwijnen, barrières wegnemen, eigenlijk heeft iedereen het erover, van Nokia’s “Connecting People” tot Adidas’ “Impossible Is Nothing”, tot Apple’s “Think Different”, zodat we als wereldburgers zo veel mogelijk overal toegang hebben. Een wereld en leven zonder grenzen, dat is waar we naar streven. Of ligt het toch anders?

 

Deze week las ik ook het prachtige boek Moeder Natuur van de Nederlandse filosoof Wouter Oudemans, waarin de schrijver betoogd dat feitelijk alles wat de biologie ons biedt, bestaat bij de gratie van … begrenzing (membranen). Ons lichaam zou snel ontbinden, als het niet door strikte begrenzingen feitelijk een bestand vormt tegen het noodzakelijke verval. Van de middelbare school herinneren we ons de tweede hoofdwet van de thermodynamica: alles is in verval. De complexe samenhang van een geïsoleerd systeem dat niet in evenwicht is, neemt af tot er een evenwichtstoestand is bereikt en het systeem volledig uiteen is gevallen. Gelukkig is onze planeet mede dankzij de onophoudelijke variatie en creativiteit die wij natuur noemen, ver van evenwicht, dus er valt letterlijk te (be)leven. Moeder Natuur genereert tijdelijke complexe (en telkens unieke!) bastions – planten, dieren, mensen – die in ons geval soms zelfs 90 jaar het verval kunnen uitstellen, wat in een handomdraai zou gebeuren zonder die begrenzingen (een lichaam zijn in een cyclus die energetisch gevoed wordt door de zon en andere organismen die door de zon gevoed zijn). Verval wordt door “leven” in de vorm van bestanden dus enorm uitgesteld, en zelfs tijdens groeifasen omgekeerd.

 

Het inzicht dat het boek me gaf, was dat streven naar onbegrensdheid volkomen zinloos is. We bestaan bij de gratie van grenzen, of meer biologisch geformuleerd, membranen, die soms zichtbaar zijn (huid) en soms niet (grenzen van de staat, territorium van een dier, kadastrale grenzen van bezit). Sterker nog, ondermijnen van begrensdheid is wellicht een belangrijke oorzaak van bijvoorbeeld massaextinctie en verminderde biodiversiteit. Terugkijkend op ons koloniale verleden, is de grenzeloosheid van sommige van onze voorouders ook een belangrijke oorzaak van de verminderde culturele diversiteit.

 

Omgekeerd heeft strikte begrenzing ons ook superkrachten gegeven. Een laserstraal is een mooi voorbeeld, of een waterstraal die zo begrensd wordt dat je er door het dikste metaal kan snijden. Denk aan de druk die je met je duim op je handpalm uitoefent. Maak in gedachte de duim steeds dunner, tot het een naald is. Met de druk van de duim die even een afdruk zichtbaar maakte in je handpalm, zou je met de naald dwars door je hand prikken!

 

Als je dan denkt aan diversiteit, aan bijvoorbeeld neurodiverse mensen (met een vorm van autisme, AD(H)D, etc.) dan is het veel makkelijker te begrijpen hoe, op een juiste manier ingezet, een hyperfocus kan leiden tot ontwikkelingen/specialismen die tot grote krachten kunnen worden ingezet. We moeten er alleen oog voor hebben, over de grenzen kijken is niet hetzelfde als de grenzen ontkennen. Juist omdat alles bestaat bij de gratie van begrenzing, zou anders zijn geen probleem hoeven te zijn. Maar de begrenzing die wij als samenleving opleggen aan ‘anders zijn’ lijkt door hoe wij onze sociaaleconomische structuur, onderwijs en cultuur inrichten alleen maar groter te worden.