Is technologie wel onze toekomst?

Het woord religie komt van religare. Het staat voor samenbrengen en verbinden, vanuit het Latijn (religio). Vaak wordt er bij religie aan zingeving gedacht, aan het vanuit een overstijgend kader betekenis geven aan het nu en de (nabije) toekomst. In moeilijke tijden neemt de behoefte aan perspectief en dus zingeving en verbinding vaak toe vergeleken met tijden van voorspoed.

 

De huidige crises tezamen - energie, oorlog in Oekraïne, mondiale politieke spanningen, klimaat- en duurzaamheidsproblematiek – kenmerken een moeilijke tijd. Het contrast is groot met de jaren van herstel en opbouw die de decennia na de Tweede wereldoorlog kenmerkten, waarin optimisme en welvaart ons bijna deed geloven dat de bomen tot in de hemel groeiden. Traditionele religieuze banden verslapten, de kerken liepen relatief leeg. Onze planetaire voetafdruk werd tegelijkertijd steeds groter. De huidige generatie bestuurders en burgers plukken daar de wrange vruchten van. In slechtere tijden ontstaat weer behoefte aan verbinding en perspectief, “religie” is weer noodzaak. Echter, de vraag is wat ons nu samenbrengt en verbindt, waaraan wij nu onze troost en hoop ontlenen? Zijn dat kerken, yogascholen, de sportclubs, of de sociale media?

 

Al in het begin van deze eeuw kwam Nokia met de leus Nokia, connecting people. Het lijkt erop dat wereldwijd Techgiganten in het gat zijn gesprongen dat eind 20^steeeuw ontstond door het loskomen van kerk en vaderland. Grenzen vervaagden, wereldwijd werden we door Bigtech en basic English gekoloniseerd. De tech “missionarissen” spiegelen ons sindsdien toekomsten voor, waarin we allemaal verbonden zijn. Apple: "the all in one for everyone". Microsoft: "Our mission is to empower every person and every organization on the planet to achieve more." De hemel is direct bereikbaar, en heel concreet. In de middeleeuwen bood religie hooguit uitzicht op een hemelse (of helse) staat in het hiernamaals. De moderne religiedragers hebben het ook veel over de toekomst. Shaping the future, of Samsung “the next big thing”, of Vodafone die ik vorige week noemde (“Wie technologie kan omarmen, kan dromen waarmaken & Wie vernieuwing kan omarmen, kan uitblinken als pionier”).

 

Technologie heeft onze wereld gekoloniseerd, en impliciet geloven wij allemaal dat ze onze toekomst zal bepalen. Als je mensen vraagt hoe de wereld er over 50 jaar uit ziet, dan gaat het over robots, over een mensheid die wellicht nauwelijks iets hoeft te doen, een basisinkomen nuttigen, en natuurlijk genieten van ook dan weer “the next big thing”. Voor sommigen een hemel, voor anderen een hel, a la Pixar film Wall-E uit 2008, waarin de aarde door vervuiling en overvraag naar materialen en middelen onleefbaar is geworden en de mensen in een ruimteschip continu slechts consumeren in een volledig door automaten en robots gegenereerde leefomgeving. Als je mensen vraagt hoe ze “later” zouden willen leven, ziet dat er heel anders uit dan wat ze als verwachting schetsen. Het gaat dan vaak over samen zinvol bezig zijn, in verbondenheid en niet over technologie, of oeverloos consumeren van (smart) vermaak en overal gevolgd worden door slimme systemen.

Hoogst tijd om deze discrepantie onder ogen te komen. Technologie heeft ons in onze greep, is ons geloof, maar niet per se een vreugdevol en fijn geloof. Met elke nieuwe “oplossing”, komt de noodzaak van nieuwe “oplossingen” om de eerst nog niet zichtbare ongewenste bijwerkingen te verzachten. Het is als een wapenwedloop, een technologiewedloop. Want anders dan traditionele religies, creëert de tech wereldreligie materie. Zelfs een virtuele wereld (the metaverse), is wel degelijk materieel. De mensgemaakte massa (textiel, kunststof, asfalt, beton, glas etc.) weegt nu al 1,2 keer de massa van al het organisch materiaal op aarde (alle bomen, dieren etc.). Iedere nieuwe vervuiling vraagt om zwaardere zuivering, iedere dijkdoorbraak om zwaardere dijken. Het houdt pas op als we “think different” (Apple) niet aan technologie overlaten, maar zelf de mindshift gaan maken.

 

De Inner Development Goals bieden daartoe een kader. Via 5 psychologische factoren - zijn, denken, relatie tot de wereld, samenwerken en aanpassen – kan de mindset worden getransformeerd om de duurzaamheidsproblemen aan te pakken. Voor ondernemers, bijvoorbeeld, maakt de attitude het verschil en niet per se de gebruikte technologische producten. Durven we de hypothese te onderzoeken dat technologie niet noodzakelijk de hoofdrol moet spelen in onze menselijke toekomst?