Wij mensen zijn boven al verhalende wezens. Juist ook
daardoor zijn wij ontzettend gevoelig voor goede verhalen. Een aansprekend
verhaal kunnen we gemakkelijk omarmen, en we kunnen onszelf zo bijvoorbeeld vaak
net zo makkelijk verliezen in een sprookjes, sciencefiction, of fantasy
boek of film (denk aan Harry Potter), als in een zogenaamd waargebeurd verhaal
of in een romantische comedy. Verhalen zijn, met andere woorden, krachtige
structuren waarlangs we ons denken, doen en laten kunnen ontwikkelen/bepalen. Verhalen hebben
ook allemaal een structuur, al is de structuur van een moralistische vertelling
anders dan die van een sprookje.
In deze blog wil ik het hebben over (impliciete) verhalen van
zogenoemde futurologen, mensen die claimen te weten hoe onze toekomst eruitzien. Bij verschillende speaker-corners en andere boekingsbureaus kunt u zo’n
futuroloog inhuren. Ondertussen heb ik er een behoorlijk aantal gezien, en
zonder uitzondering betreft het meestervertellers. De structuur is (meestal)
dat ze vroeger het licht nog niet gezien hadden, maar dat er een grote
gebeurtenis (vaak van persoonlijke aard) heeft plaatsgevonden, en dat ze
vervolgens de diepere betekenis van het menselijk streven naar een volmaakte
wereld diep zijn gaan begrijpen. Een klassieker, Saulus doe Paulus werd, of Ebenezer
Scrooge die na zijn ontmoeting met de geesten een verlicht en fijn mens
werd.
In de verhalen van futurologen heeft techniek, naast de
verteller, die het allemaal snapt, altijd een heldenrol, want als techniek niet
de toekomst is spreken we van onheilsprofeten. Zij hebben het ook over de
toekomst, maar worden geen futuroloog genoemd. Als God de hoofdrol krijgt
toebedeeld, spreken we vaak van geloofsfanatici, en halen we meewarig onze
schouders op…
Meestal is het futurologen verhaal dat onze technologische vooruitgang nu
nog niet volmaakt is, maar dat als die eenmaal tot wasdom komt, we een heel
mooi en waardig leven kunnen leiden. Het narratief (zo heet een verhaal in een
meer wetenschappelijke context) wordt altijd gelinkt aan wat als opzienbarend
gezien wordt, zoals de ontwikkeling van de mens vanuit de oertijd, via jagen en
verzamelen, tot de verlichting en dan nu de 4de grote revolutie,
waarin AI en technische verbeelding (VR, AR) volwassen aan het worden zijn. Nu we
ons bewust worden van de ecologische problemen die de verlichting/industriële
revolutie met zich mee heeft gebracht – we staan er als soort/planeet slechter voor dan ooit tevoren – kiezen de futurologen vaker de ecologie, of de natuur als voorbeeld analogie om het
verhaal van technologische vooruitgang inzichtelijk mee te maken. Het leven,
van eencelligen tot complex zoogdier, heeft veel continue en discontinue
overgangen gekend, met soms radicale chaos en systeemveranderingen, en dat zien
we terug in de technologieontwikkeling. Hoop en verbondenheid ligt nog maar een
klein stukje van ons vandaan…
Maar, beste lezer, een goed verhaal, waar de hele zaal van
onder de indruk is, is nog geen waarheid! Op dit moment zijn verhalen van
mensen die het allemaal snappen, terwijl onze toekomst aan een dun draadje
hangt, zowel heel welkom (want wie wil er niet een happy-end, de grote
held volgen die het allemaal weet), als uiterst misleidend. Technologie brengt
ons veel, ook plezier. Of we dat nu wel of niet willen zien, ze bracht ons in
de benarde situatie waar we nu staan. Denken wij – Verlichte Westerlingen die
in technologische weelde leven – nu echt dat al die verhalen van Indigenous
People (natuurvolkeren, bijvoorbeeld) van een lagere levensstaat getuigen? Hun
levens in harmonie met hun ecologische omgeving zouden nog duizenden jaren
hebben kunnen blijven voortbestaan, als wij ze niet onze “Verlichte”
technologische “interventies” hadden opgedrongen. Houden wij nu nog steeds vast
aan de verhalen van futurologen?
Helaas ben ik bang van wel. Tijdens deze vakantieweek las ik
van technologieën in ontwikkeling om wolken meer reflecterend te maken, zodat ze
zonlicht terugkaatsen. Of zelfs van Olympische Winterspelen in de woestijn, met
daar opgewekte sneeuw (enorme energetisch en materiaalkosten ten spijt, de
technologische droom reikt nog steeds tot in de hemel).
Gelukkig is er die nieuwe generatie, die het verhaal van oneindige technologische groei uit eindige middelen niet als vanzelfsprekend overneemt, zoals vele generaties voor haar. Uiteenlopende zaken als genderidentiteit, discriminatie, vervuiling en een grote planetaire voetafdruk vindt ze evenmin vanzelfsprekend. In een ecologisch houdbaar narratief, worden kloven tussen
ras, geloof, seksuele geaardheid, rijk en arm overbrugd. Niet door
technologie, maar door inspiratie, liefde en herwonnen perspectief.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten