Als de omstandigheden juist zijn....

De kleine prins ontmoet de koning van het universum. Nederig en vol respect vraagt hij of de koning zelfs de zon kan bevelen onder te gaan. "Jazeker, antwoordt de koning terwijl hij op zijn smartwatch kijkt, "kom om 8 minuten over 6 vanavond maar terug". Bedeesd merkt de prins op dat de zon op deze datum dan überhaupt ondergaat. Als reactie krijgt hij dat een wijs bestuurder geen zaken van zijn onderdanen verlangt waar niet aan kan worden voldaan (Antoine de Saint-Exupéry).

Begin jaren '60 waren de omstandigheden gunstig. Muzikale analfabeten konden overal spelen, iedere kroeg op de hoek van iedere straat had een podium voor rock and roll. Jonge muzikanten, die vaak slechts 3 akkoorden konden spelen, en geen noot konden lezen, verenigden zich tot bandjes. Hoe groter hun enthousiasme en drive, hoe sneller ze de afstand tot de professionele op de conservatoria geletterde muzikanten aan vele kanten inliepen. De Beatles en de Stones, bijvoorbeeld, ontwikkelden zich tot muzikale grootheden, waar tegenwoordig zelfs geen conservatorium meer om heen kan. Aan de 3 basisvoorwaarden voor intrinsieke motivatie (Deci en Ryan) werd voldaan: men voelde autonomie (men maakte zelf de liedjes waarin men "demonstreerde" waar men goed is was), ervoer hiermee competentie, en, als derde, verbondenheid (een voor allen en allen voor een!). Wat men niet kon (bijvoorbeeld managen, en produceren) werd door de manager en platenmaatschappij aangevuld. Muzikale analfabeten met een grote afstand tot de muzikale arbeidsmarkt werden een nieuwe standaard, die nu - 50 jaar later - niet meer weg te denken is.

Automatisering en robotisering maken dat nu de omstandigheden rijp zijn voor een nieuwe golf. Hoe sterker de wereld door automatisering/robotisering wordt "gemachineerd", hoe meer overbrugging nodig is. Doordat bijvoorbeeld kinderopvang door gastouderorganisaties sterk geprofessionaliseerd is, is de adaptiviteit hiervan sterk verminderd. Bij onze eerste kinderen paste een buurvrouw op, zij kon altijd, en een telefoontje was genoeg om van alles flexibel te regelen. Nu is het een buitenschoolse opvang, maar word je als ouder geassimileerd binnen het systeem (de accommodatie), met als gevolg dat er veel problemen te overbruggen blijven. Noaberschap 2.0! Er zijn en blijven op de arbeidsmarkt werkzaamheden waar automatisering en robotisering geen of weinig voet aan de grond heeft, zelfs in de techniek. Denk verder aan hand- en spandiensten, het onderwijs, de zorg of kinderopvang. Een gouden kans voor werkwillenden al dan niet met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Wij werken vanuit het lectoraat samen met Mia Nijland (www.topjob.nu). Zij heeft een soort coöperatie opgezet met een diversiteit van mensen qua leeftijd, diploma’s en ervaring, die om welke reden dan ook geen baan (meer) hebben en dit wel graag willen. In afstemming met elkaar voeren ze  opdrachten uit die binnenkomen van lokale bedrijven, publieke organisaties en particulieren. Waar nodig wordt extra hulp ingehuurd bij andere bedrijven of ZZP-ers. Samen doen ze geweldige dingen die leiden tot (nieuwe) zingeving, een goed inkomen voor allen en tevreden opdrachtgevers. De deelnemers ervaren, net als de muzikanten van weleer, autonomie, competentie en verbondenheid. Kortom, de koning beveelt dat er werk is voor iedereen, en dat diversiteit de nieuwe standaard is!

Zandbergen en op juiste plaats op de juiste tijd zijn!

Stel je voor, vraag ik de studenten in het kader van mijn introductie in de data-analyse, dat op iedere plek de beste mens zou zitten, wat was er dan anders? Alles, zeggen de studenten, allemaal andere namen, als je de radio aan zou zetten, klonk er muziek van namen waar nu nog nooit iemand van had gehoord. Waarschijnlijk zouden zelfs de grootmeesters uit het verleden, Dostojevski, Bach, om er maar een paar te noemen, nergens te lezen of horen zijn. En we zaten zeker niet naar jou als docent te luisteren.... overigens zou de wereld er zo anders uit zien, dat het maar de vraag is of er radiozenders, boekdrukkunst etc. zou zijn.

Ze hebben, moet ik toegeven, gelijk. Iedere werkelijkheid valt te zien als een verzameling geactualiseerde bijdragen. Iedere geactualiseerde (gehonoreerde/succesvolle) bijdrage is gebaseerd op "being at the right place at the time". Potentieel betere (en ook slechtere) bijdragen die niet toevallig in het dynamische systeem op het juiste moment (bv vacature staat open) op de juiste plek zijn - logischerwijs dus een meerderheid - zullen niet gehoord, gezien, gehonoreerd worden. In mijn "college" komt nu de calculus aan bod, de wiskunde van verandering: stel je een zandloper voor met een oneindig stroom zandkorrels. Er ontstaat een berg. Na verloop van tijd is de berg zo hoog en stijl, dat hij in elkaar zakt, en breder is geworden en vervolgens opnieuw de lucht in gaat. Dit patroon herhaalt en herhaalt, hoewel de "shifts" - het ineenstorten/verbreden en doorgroeien - steeds meer instromende korrels en dus tijd vraagt. De zandkorrels die instromen, en dus de berg vormen, zijn allen aan elkaar gelijk, maar de zandkorrels die de genoemde shift "veroorzaken" worden gezien als de Michael Jacksons, Hitlers en Dostojevski's van de wereld: at the right place at the right time. Natuurlijk kunnen mensen, anders dan de zandkorrels, heel veel goed of slecht bijdragen in de mensenwereld. Voor een data-analist is begrip van toeval, waarschijnlijkheid en differentiaal rekenen (calculus, mijn zandbergvoorbeeld) van essentieel belang.

Toch hebben de studenten ook, gelukkig, een heel klein beetje ongelijk. Ieder mens is uniek. En er is dan ook voor ieder mens iets, waar hij of zij het beste van is van iedereen in de wereld! Het is mooi als het iets is dat erkend wordt als prestatieveld, of taakruimte, bijvoorbeeld 100 meter hardlopen, prachtig kunnen zingen, of realistisch kunnen schilderen. Voor erkende prestatievelden - vakken - liggen de meetlatten (examens, diagnostische testen, etc.) al klaar. Maar voor veel prestaties in gebieden die er nog niet zijn, of nog niet erkend worden, geldt dit niet. Hier kan een data-analist met machineleren en datamining ook niets bijdragen, en dat is ook essentieel om te weten. Een enkele keer kan iemand een vakgebied verrijken met nieuwe gebieden/bijdragen die perfect aansluiten op zijn/haar bijzondere talenten. Denk aan Alan Turing, wellicht niet de beste rekenaar, maar hij bracht een volstrekt nieuwe vorm van wiskunde (informatica/algoritmiek) tot wasdom. Maar voor iedereen geldt: je bent de beste van de hele wereld in op jezelf lijken! En, allemaal zijn we op diverse momenten op het juiste moment op de juiste tijd geweest. Het bewijs: kijk naar je eigen, volstrekt unieke leven!

Omgekeerd: Normaal in de minderheid

Omgekeerd: Normaal in de minderheid

Als lector ben ik verbonden aan het project "beta-talent-forward", waar vanuit we jonge mensen in het autistische spectrum helpen de aansluiting te maken naar arbeid, veelal de high tech industrie. Niet alleen focussen we op de kandidaten, maar ook op de werkgevers en de inrichting van de werkplek, om alles te kunnen halen uit de beoogde arbeidsrelatie voor zowel de werkgever, als de werknemer. De afgelopen weken hebben we de intake gedaan. 12 kandidáten! Met een knipoog naar het rapport van de Nederlandse Vereniging voor Autisme, "allemaal autistisch, allemaal anders"! Een overeenkomst: al onze kandidaten zijn begaafd (IQ tussen 115 en 130) of hoogbegaafd (IQ 130 of hoger). Deze week heb ik 4 van de kandidaten uitvoerig gesproken. Prachtige mensen, die soms een volstrekt nieuwe kijk op zaken werpen, en echt veel te bieden hebben.

Gisteravond had ik een afspraak met een oude studievriend. We zitten bij hem thuis wat te babbelen, als er vanuit de buren een enorm geschreeuw, gestamp, en gebonk klinkt. "Let er maar niet op, het zijn studenten van studievereniging Albertus Magnus". Als jonge leeuwen "spelen" ze. Al zuipend, brullend en lallend, oefenen ze de betrekkingen: erop of eronder, doorgaan of verliezen, dominantie, wie het hardste kan schreeuwen, het recht van de sterkste. Mijn kameraad gaat vragen of het iets rustiger kan. Ondertussen denk ik terug aan de gesprekken van vanmiddag. Mensen voor wie het inhoudsniveau centraal staat, maar het niveau van de betrekkingen niet altijd vanzelfsprekend is. Bij werken, hoe prestigieus je baan of titels ook zijn, gaat het zo vaak meer om het "net-werken" (letterlijk het doen lijken op werken) dan om de inhoud. Meer om wie met wie heeft gestudeerd en wie welke publicatie aan wie gunt, dan om wat er werkelijk te vertellen is. Hoe hoger en abstracter de functies, hoe sterker dit lijkt te gelden. Juist hierdoor val je als (hoog)begaafde "autist" gemakkelijk buiten de boot; aangewezen op cognitieve capaciteiten, maar in een wereld waarin je de "make-believe" niet of anders begrijpt en er dito op acteert (bv dichtklapt of wegloopt bij machtsvertoon).

Mijn gemijmer wordt onderbroken door een nieuw geschreeuw dat opstijgt uit het buurhuis. Geen/weinig inhoud, heel veel betrekking: de bestuurders van morgen. Er is een grote afstand tussen mijn middag, de inhoud, en de avond, de betrekking. Voor de buitenstaander die ik nu ben is het alsof ik naast het walrussenverblijf in een dierentuin ben terechtgekomen. "Je hoeft geen autist te zijn", zo zegt mijn studievriend, "om dit niet goed te begrijpen".

Soms lijkt de wereld wel omgekeerd, intelligente mensen met de focus op de inhoud die als autistisch gestoord worden aangemerkt en brallende en bulderende corpsleden als norm! Bèta-talent-forward. Er valt heel wat te overbruggen: "life is crazy, and sometimes I'd rather be mad!" Maar, werkgevers, wil je werkelijk ook op inhoud het verschil maken met jouw onderneming, voorbij gaan aan wie het hardste kan schreeuwen, overweeg dan een hoogbegaafde werknemer met een vorm van autisme in dienst te nemen.

Bankieren voor een rechtvaardigere wereld!

De bank van de toekomst: Bankieren voor een betere wereld!

Gisteren op het journaal zag ik futurologen over de toekomst fantaseren. Dat zette me zelf ook aan het fantaseren .... Twee toepassingen van wiskunde hebben veel ontwrichting gebracht: de gemiddelde mens (daarover in een later blog meer) en geld (het getal als abstractie in ruilhandel). De taxonomie van geven en nemen - rechtvaardigheid - zit diep verankerd in onze psychologische opbouw. Oneerlijkheid motiveert via verontwaardiging tot handelen: het herstel van balans of evenwicht. Geld ontregelt dit, brengt tweedracht: armoede tegenover rijkdom, de behoeftige tegenover de grenzeloze, de derde- tegenover de eerste (welvarende) wereld. Tweedracht die nu geglobaliseerd meer of minder direct tot milieurampen en oorlogen leidt. Wij kijken slechts toe. Aristoteles wees al op de gevaren van geld: door geld maakte de wederkerigheid tussen de inwoners van de steden plaats voor een in potentie ongelimiteerde opeenstapeling van bezit/rijkdom. Sociaal delen werd hiermee optellen, sommeren! "To have of to have not" (Gavin Friday), de rijke kan al het vervelende werk in zijn/haar leven uitbesteden aan een "onderdaan", "A beggar blind; throw him a dime for the passing time" (Jacques Brel, la mort).

Misschien is het nu tijd om, opnieuw vanuit de wiskunde en de psychologie (de artificiële intelligentie) het aangeboren gevoel van rechtvaardigheid (geven en nemen) te herstellen. Stel je voor, een "app" die bijhoudt wat je voor je omgeving doet, een bank die dit op je persoonlijke balans zet en bedrijven (sponsoren) die bijvoorbeeld reclamegelden aanwenden om grote verdiensten/tegoeden te belonen. Iemand die bijvoorbeeld veel doet voor de hulpbehoevende buurtgenoten, kan een levend uithangbord zijn voor de goederen van een merk dat bv staat voor gezonde voeding. Of iemand die veel loopt wordt door de ziektekostenverzekering "gebalanceerd", bv met korting. Balanceren kan in principe gekoppeld worden aan alles dat we doen, energie opwekken, spullen uitlenen, ruilen, leren, creëren etc. Wie goed doet, wie goed ontmoet. Het geheel van (sociale, creatieve, interactieve) investeringen en kredieten wordt daarmee gerelateerd aan een circulaire economie, waarbij duurzaamheid het criterium is. Dit kan in potentie een geheel nieuwe dynamiek teweeg brengen, waarbij rijkdom en bezit net zozeer in gedrag (psychologisch en fysiek) begrensd kan worden als honger, dorst en geneugten (muziek, sex etc.). Immers, de balans is direct gekoppeld aan wat we doen, en daarmee aan onze tijd, die zoals we allen weten begrensd is.... Wie duurzaam doet, wie duurzaam ontmoet.

Ooit, lang geleden, probeerden de Spartanen de grenzeloosheid van geld terug te dringen door geld zo groot te maken dat men karwagens nodig had om er veel van te kunnen hebben/vervoeren. Het heeft niet geholpen, weten we nu. Belastingen zijn ook een manier om balans te herstellen, maar dat maakt het ook al niet leuker. Dan nu AI inzetten, Brain & Technology, voor een rechtvaardige en houdbare toekomst? Durven we het te proberen? Leuker kunnen we het niet maken... of toch wel!