Alleen nog onderbouwde meningen? Ik gun iedereen een Annemarie!

In het vervolg op de discussie over nieuws versus fake nieuws (blog 2 weken geleden) en mijn blog van vorige week over de telkens afnemende diversiteit, gaat deze blog over meningen. Deze week lezen we in de media dat de overheid actief misleidend (Corona) nieuws en desinformatie gaat bestrijden. Steeds vaker hoor je met name goed geschoolde mensen zeggen/schrijven dat meningen slechts geuit zouden mogen worden, indien ze goed onderbouwd zijn. Sociale media, bijvoorbeeld, zouden dan slecht of niet onderbouwde meningen moeten verwijderen of voorzien van een waarschuwing, indien ze meer gedeeld of gelezen worden dan de drempelwaarde. Wat is hier mis mee?

Wat mij betreft, alles! Om te beginnen blijkt diezelfde overheid tot voor kort verkondigd te hebben dat gezichtsmaskers in de ouderenzorg niet nodig zijn, dat er ruim voldoende testcapaciteit is in alleen de ziekenhuislabs in Nederland en dat verspreiding van het virus door de lucht verwaarloosbaar is. Maar daar gaat het me nu niet om. Indien regelgeving en/of media erin slagen om alleen “onderbouwde” meningen een podium te geven, zal daarmee een uniforme dictatuur ontstaan, waarin voor afwijkende meningen – diversiteit –  geen plaats meer is. Door dominant (westers) superioriteit denken is de antropologische en culturele diversiteit al onherstelbaar gekrompen. Nog maar enkele decennia geleden werd dit onbeschaamd als verdienste gepresenteerd: de westerse mens heeft met consequente hand (wapens) en zalvende woorden zo’n beetje iedere culturele uitingsvorm van menselijke samenlevingen ingewijd en verheven in haar "gezegende" technologie en rationaliteit. Iedere nakomeling van de talrijke eeuwenoude stammen, is ondertussen “geschoold en gezegend” met de grote verdiensten van 300 jaar Verlichting.

Aan mensen die voor de “waarheid” opkomen is geen gebrek. Relatief nieuw zijn hier de fact-checkers, die kunnen bepalen of iets nieuws of fakenieuws is. Verenigingen zoals de Vereniging tegen Kwakzalverij (1881), Stichting Skepsis (1987) en Skepp (1990) zijn verenigd in de European Council of Skeptical Organisations (1994). Zij staan voor een eeuwenoud scepticisme tegenover de gangbare machten, maar zouden door het aan het begin van deze blog gesignaleerde gebrek aan tolerantie voor andere dan de gestandaardiseerde (onderbouwde) meningen gemakkelijk een instrument van de macht kunnen worden. Als een 25 eeuwen oude handelwijze als accupunctuur opzij gezet wordt die niet in “onze” wetenschappelijke traditie is ontstaan, maar hier nu wel opmars maakt, gaat dat toch wel verdacht veel op discriminatie lijken. Waarom is “waarheid” en weten verheven boven mening en voorstelling, wetenschap boven kunst en denken boven intuïtie?

Filosofen zijn vaak aanzienlijk bescheidener met waarheidsclaims dan andere wetenschappers. Zo stelde filosoof Richard Rorty (1932-2007) dat een perspectief onbestaanbaar is waarmee boven alle andere perspectieven op de werkelijkheid uitgestegen kan worden om zo te bepalen welk perspectief juist of waar is. Thomas Samual Kuhn (1922-1996) stelt dat ook in de natuurwetenschappen (de “harde” wetenschap) paradigma's zich alleen partijdig kunnen laten vergelijken en Rorty concludeert hieruit dat zelfs ook de natuurwetenschap als maatschappelijk en cultureel fenomeen gezien moet worden, gelijkwaardig aan kunst en politiek.

Techniek unificeert, overal lopen we aan de hand van onze smartphones, van navigatie tot sociale media, waarin we een gedroomde versie van onszelf presenteren aan onze virtuele vrienden. Maar als we ergens iets van vinden en dat vrolijk rondbazuinen (Twitter betekent niet voor niets kwetteren) en het riekt naar complottheorieën, of het gaat in een andere richting dan de mainstream waarheid/werkelijkheid, dan worden de Techbedrijven door regels en regulaties meer en meer gedwongen ons te isoleren, of zelfs af te sluiten. Dat is geen goede ontwikkeling, grootschaligheid is een monster dat alles vertrapt dat anders is en zo de vrijheid van meningsuiting uiteindelijk zal vermorzelen. “Blaten” doen we allemaal, liefst in koor (we zijn veel kuddedier en een beetje predator), maar luisteren wordt kennelijk minder door de smart technology uitgelokt. Diversiteit staat op diverse vlakken op de tocht (bio, cultuur, talen, meningen, etc). Het is nog niet te laat. Waarom moet iemand haar/zijn mond houden, als zij/hij iets voelt, maar niet kan onderbouwen? Waarom kan de mensheid niet totaal verschillende invullingen kennen van leven, zingeving en betekenisverlening? We hoeven niet allemaal een top IQ te hebben om binnen de westerse rationaliteit aan de grenzen van het kennen te werken. Een van de belangrijkste invloeden in mijn leven, was Annemarie, een diep verstandelijk beperkt meisje. Ik gaf haar een paar jaar muziekles, en zij leerde mij waar leven en verbondenheid echt over ging. Sindsdien zeg ik het regelmatig, ik gun iedereen een Annemarie!