Toverstokje

Als je een auto zoekt, of een hond wilt gaan verzorgen, zijn er vele zaken waar je om zult denken. Als je bijvoorbeeld elke week je drumstel wilt meenemen naar de repetities met je band, valt een tweepersoons sportwagen af. Als je slechts geld hebt voor een derde- of vierdehands auto, valt een strakke elektrische auto af. Hetzelfde geldt voor een hond, hoe lief een Duitse Dog over het algemeen ook is, voor een 75 plusser op een klein appartementje, is een Chihuahua waarschijnlijk een praktischer keus. Met andere woorden, er is een zeer uiteenlopend aanbod, en ook aan de vraagkant is nogal wat diversiteit. Op de arbeidsmarkt is dat niet anders. Als je iemand zoekt om mensen geduldig in te checken in een hotel, is het niet nodig dat deze persoon over uitmuntende kwalificaties als hersenchirurg beschikt, net zo min als dat een liftbediende niet perse een formule 1 kampioen hoeft te zijn geweest. Maar in vacatureteksten wordt nogal eens gedaan, alsof de precieze omschrijving van de gewenste karakteristieken een halszaak is. Dat als je bijvoorbeeld een psycholoog zoekt, je er wel bij moet zeggen dat hij/zij taakvolwassenheid van de overige teamleden moet respecteren, of, nog platter, een geduldige persoon moet zijn die zelfstandig kan werken, of dat je een vrachtwagenchauffeur zoekt die zich aan de verkeersregels houdt en bovendien communicatief vaardig is.

Natuurlijk snap ik dat een vacature een mogelijkheid biedt om reclame voor je onderneming te maken, en dat dergelijke open deuren dan de cultuur uitdragen waarmee je jouw bedrijf graag wilt afficheren. Met name de zogenaamde tijdsgebonden codewoorden – duurzaamheid, bijdragen aan maatschappelijk verdienvermogen, een transparante cultuur, om er maar een paar te noemen – mogen dan niet ontbreken. Maar het is magisch denken als je toch echt denkt dat er bijvoorbeeld andere wiskundedocenten, of onderwijsteamleiders reageren als je twee lekker klinkende opendeuren toevoegt, of juist weglaat. Geloof hechten aan een toverstokje, vind ik dan een leukere vorm van magisch denken. Dus in de vacature tekst gewoon gezocht: docent Engels, en dan met kleine letters erbij dat de kandidaat na aanname met een toverstokje zal worden ingewijd. Want laten we eerlijk zijn, je kan op papier een uitstekende kandidaat zijn, de werkelijkheid is wat mensen er met elkaar van maken. Technologie unificeert, en dat geldt ook voor methodologie (waaronder multinational/technology brands). Overal werken we met dezelfde machines of systemen, zoals Teams en Zoom. Werknemers zijn hierdoor in hun mogelijkheden om te gaan werken steeds minder begrensd, letterlijk en figuurlijk. Of juist, steeds meer technologisch begrensd, waarbij dezelfde grenzen overal gelden. C# programmeren in Nederland is niet anders dan in India, net als dat receptiewerkzaamheden van het Hilton in Amsterdam veel overeenkomsten hebben met die van het Hilton in Bandung.

Met het idee dat mensen, dingen en dieren een set “vaste” eigenschappen zijn, die zorgvuldig gekozen en geselecteerd moeten worden, gaan we voorbij aan het enorme adaptatievermogen, waarmee we nu met ons holbewonersbrein leven in een volledig getechnologiseerde wereld. Maar overal geldt “It takes two to tango”. Dus of de zojuist geselecteerde en aangenomen leidinggevende een tiran zal blijken, of een fijne faciliterende en ondersteunende manager, ligt vooral ook aan het team. Indien niemand initiatief neemt uit zichzelf, zal het initiatief steeds meer van de manager gaan komen. Immers, dat is de enige mogelijkheid om binnen deze grenzen iets gedaan te krijgen. De bazige baas wordt gecreëerd en indien succesvol, geprolongeerd. De enorme focus op vacatureteksten/recruitment maakt wellicht dat er voorbijgegaan wordt aan waar het echt om gaat: het proces van (samen) werken. Blind geloof in selectie en recruitment (zelfs met AI algoritmes) is een vorm van (zwaar verouderd) entiteitsdenken, in het verlengde van de aloude zoektocht naar de wiskundeknobbel, of de taalknobbel (knobbelkunde, ofwel frenologie). Slordig denken, waarbij de recruiter altijd gelijk heeft: indien de kandidaat succesvol blijkt, is er juist geselecteerd. Indien niet, te veel onrust! Dit lijkt op het bezweringsritueel van vogels die vanuit hun nest naast de weg iedere auto wegjagen. Met succes: de auto’s komen nooit in de boom!

Het allerbelangrijkste is dat je in de samenwerking een leuke/goede collega bent! Om vrienden te hebben, moet je een vriend zijn, om een goede collega te hebben, moet je een goede collega (medewerker/leidinggevende) zijn. Sollicitanten door een selectieringetje halen, is mooi, maar de meeste sollicitanten zullen echt wel ongeveer voldoen aan het profiel. De rest, daar gaat het om. Natuurlijk bestaan er individuele verschillen. In tegenstelling tot een Chihuahua past een volgroeide Duitse Dog niet in een rugzak. Maar na de sollicitatieprocedure is het nog maar afwachten of je met elkaar de juiste keuze hebt gemaakt. Alles kan veranderen, ik heb hier met het thuiswerken veel steun gehad aan mijn Friese Stabij, Duitse Dog en sinds kort Labrador pup, naast mijn boekenkast en collega’s via Teams op afstand. Samenwerken hangt van zoveel voorziene en onvoorziene factoren af, dat het sollicitatieproces daarmee vergeleken nogal arbitrair is. Illusie, bezwering? Dan maar liever … een toverstokje!