Social impact, meer dan een “linkse hobby”! Beschouwing in aanloop tot de Eega-themadag!

Je hoort het vaak, je moet de arbeid niet om de toevallig beschikbare mensen heen organiseren. Laatst ging ik met twee van mijn dochters en partner naar de McDonalds. Hier zag ik hoe je de mensen rond de beschikbare nieuwe technologieën kunt organiseren. Waar ik vroeger het speciale McDonalds jargon oefende om waar ook ter wereld aan de balie de bestelling te kunnen doorgeven, begint de communicatie nu met de interactieve digitale bestelzuil. Je neemt vervolgens een standaardje met een nummer en traceerbare code mee naar een tafeltje naar keus en even later komt de medewerker (met oortjes in) de bestelling op je tafel zetten. Communicatie praktisch terug naar nul, wel een “significant hogere bestelwaarde” (1,5 volgens Diz, de leverancier van de zuilen).

Natuurlijk begrijp ik de voordelen van digitale bestelzuilen. Tevens weet ik dat McDonalds vanaf haar ontstaan in California in 1940 als handelsmerk snelle en efficiënte dienstverlening boven gezellige communicatie heeft gesteld en haar valt dan ook niets te verwijten. In 2013 waren er wereldwijd 35,429 McDonalds filialen met 440,000 medewerkers, in 2019 waren dat er 38,695 (toename ruim 9%) met nog “slechts” 205,000 medewerkers (afname ruim 48%, ondanks de toename van het aantal filialen!). Dus als mens – klant en medewerker – meer In The Loop (ITL), meer in “interactie” met machines, minder met medemensen/medewerkers.

De kwestie is hoe wij als samenleving willen dat ons recht op een menswaardig bestaan - waar het recht op arbeid een integraal onderdeel van vormt – wordt afgestemd op de behoeften van onze gemeenschap(pen). Twee aspecten, beide problematisch: (1) de behoeften en (2) de gemeenschap.

Eerst de behoeften. Wat zijn die behoeften? Is wat we door arbeid produceren, ook altijd wat we willen, of zouden moeten willen produceren? Moeten we bijvoorbeeld 3 miljoen poppetjes produceren om in een happy meal 3 seconden de aandacht van een kind te hebben? Wie bepaalt de behoeften? Iemand die geld ruikt? Innovatieve technieken? Technologische vooruitgang? Zo ja, wat is die “vooruitgang” dan, als het ons voortbestaan op aarde bedreigd? En dan aspect nummer 2: wat is een gemeenschap? Dit is een zeer ingewikkelde kwestie. Is zo’n gemeenschap nog wel te onderscheiden? Zo ja, is ze dan lokaal, door fysieke omheiningen gemarkeerd - plaatsen, provincies, regio’s, landen - of gaat het ook om virtuele gemeenschappen, zoals beroepsgroepen, of zelfs liefhebbers groepen op de sociale media? Wat betekenen grenzen nog in een geglobaliseerde wereld, waar smart technologie zo’n beetje iedere denkbare grens heeft vervaagd? Of zijn de grenzen ook niet vervaagd? Als we zien hoe asielzoekers bijvoorbeeld keihard tegen de “oude”(traditionele) grenzen aanlopen, dan zijn grenzen (nog steeds) sterk verweven met bezit. 

Maar terug naar arbeid. Is een bedrijf inclusief als het werk om menselijke kwaliteiten heen organiseert, of als het zoveel mogelijk mensen aan het werk zet, bijvoorbeeld ongeacht zeer zwakke verstandelijke vermogens? Ik zou zeggen het eerste, maar in praktijk gebeurt vooral het laatste: mensen organiseren rond machinaties, procedures, methodes, or regels en richtlijnen. Allemaal aan het grasmaaien op een voetbalveld. Misschien is het tijd om veel meer om mensen heen te gaan organiseren, en dus de grootschalige organisatie van arbeid langzaam maar zeker te transformeren naar mensenwerk op maat, gebaseerd op talenten. Want de persoon met een verstandelijke beperking kan wellicht uiterst zonnig een maaltijd serveren. En een genie heeft wellicht ook af en toe behoefte aan, simpelweg, het grasmaaien. Dus inclusieve arbeid draagt bij aan individuele menselijke behoeften tot het actualiseren van een zinvol sociaal en maatschappelijk geïntegreerd bestaan, hoewel we behoorlijk de weg kwijt zijn met betrekking tot wat dat zou kunnen/moeten zijn, wil het ook voor ons en onze planeet sustainable zijn! Hoe onmogelijk ook, het opstellen van behoeften op een mondiaal niveau, waarin zowel menswaardigheid als het voortbestaan van onze planeet (inclusief biodiversiteit) wordt vooropgesteld, is al lang niet meer alleen een “linkse hobby” voor een idealistisch bedrijfje dat social impact probeert te maken, het is een noodzaak voor iedere vorm van grootschalige menselijke bedrijvigheid!