Time for a change?

Volgens de in 2017 overleden AI-filosoof Hubert Dreyfus kenmerkt onze tijd zich door technologisch nihilisme, zoals de tijd voor de verlichting gekenmerkt werd door Christelijke waarden (specifiek heiligen en zondaars) en bijvoorbeeld de Griekse tijd door helden en slaven. Hij stelt dat technologie tot nihilisme leidt, omdat het aanzet tot een fixatie op het beste uit alle mogelijkheden proberen te halen, en zo rusteloos continu trachten alles zo te manipuleren dat dit lukt, waarbij we “don’t get deeply involved into anything, staying at the level that we can manipulate everything” (interview https://www.youtube.com/watch?v=u_zNHOzDP7w). Nihilisme, waarbij we steeds passiever worden (meer consumerend dan producerend), al veel eerder mooi verwoord in The Present Age door Søren Kierkegaard in 1846: A revolutionary age is an age of action; ours is the age of advertisement and publicity. Nothing ever happens but there is immediate publicity everywhere. In the present age a rebellion is, of all things, the most unthinkable”. Markant in deze context is hoe in 2017 Hubert Dreyfus zijn eigen overlijden wereldkundig maakte in een tweet: “Reports of my demise are not exaggerated.”

Interessant is de kritiek op de systeemwereld, die bij Kierkegaard (opnieuw) begon en via grote denkers als Heidegger, Hannah Arendt en Habermas terecht komt bij Hubert Dreyfus en zijn broer Stuart (wiskundige en een grootheid op het gebied van neuronale netwerken), bijvoorbeeld in hun boek Mind over Machine (1987). Technologie, en nog breder, de systeemwereld, koloniseert de leefwereld van mensen, simplificeert mensen tot consumerende en manipuleerbare schakels in een economisch imperatief: oneindige groei uit eindige middelen. Nu lezen we bijvoorbeeld dat in onderzoek is bewezen dat Instagram bijdraagt aan het objectiveren van personen en dat de beelden op de sociale media worden geïnternaliseerd, waardoor de eigenwaarde en het zelfbeeld meer dan ooit worden gekoppeld uiterlijke verschijning (vooral bij jongeren). Nieuw onderzoek toont aan dat dit gemiddeld genomen leidt tot schaamte, angst, depressie en bijvoorbeeld eetstoornissen (Engeln et al., 2020). In de tijd van Kiekegaard werden de eerste foto’s gemaakt, en begon dus het objectiveren van het uiterlijk, nadat al enkele eeuwen spiegels mede waren begonnen bij te dragen aan het zelfbeeld (Jan Willem de Graaf: Beeltenis). Overigens goed om hier duidelijk te maken dat met dit systeemdenken niet bedoeld wordt het denken vanuit een dynamisch systeemmodel (zie mijn blogs hierover: Jan Willem de Graaf: De Brug (4, slot)). 

Het onderzoek van Engeln et al. laat ook zien dat zelfs de aanwezigheid van spiegels of een aan het uiterlijk gerelateerde ontvangen opmerking de cognitieve prestaties al doet afnemen, door een verminderd executief functioneren (aandacht gaat weg van leren naar je eigen positie tov anderen).

Helaas, juist nu we al deze kennis hebben – er is een nog steeds groeiend bestand aan peer-reviewed artikelen onder de noemer “social media induced depression” en “social media induced anxiety” - zou je verwachten dat bigtech bedrijven hun verantwoording nemen. Helaas is niets minder waar. Vandaag lezen we bv in de krant dat Netflix een mi smakeloze serie online heeft gezet, waarin mensen die door het systeem arm zijn geworden, de kans krijgen met het spelen van een kinderspelletje òf te winnen en uit hun schulden te kunnen komen, òf te verliezen en op brute wijze te worden vermoord, ter vermaak. Helaas was er een foutje met de leeftijdsgrensbepaling, Netflix had die op 12 jaar bepaald, waardoor in de UK en in Nederland al vreselijke naspeelpartijen zijn waargenomen onder kinderen. Het is tijd voor verandering.

We laten voor ons nageslacht een erfenis achter: een verminderde diversiteit en een uitgebuite planeet. Alsof het niet genoeg is, maken we miljoenen foto’s per dag die we in de cloud opslaan voor het nageslacht. Zelfs is er een nieuwe technologie die het brein volledig onbeschadigd bij het sterven voor duizenden jaren beloofd te kunnen bewaren, zodat toekomstige generaties alle gedachten in een computerwerkelijkheid zouden kunnen uploaden: Mind-uploading (Nectome). Als je dan niet gelukkig bent onder de kolonisatie van de systeemwereld – het technologisch nihilisme – hebben we in ieder geval een technologische hemel in het verschiet. Hubert Dreyfus zou veel meer gelezen moeten worden!

Engeln, R., Loach, R., Imundo, M. N., & Zola, A. (2020). Compared to Facebook, Instagram use causes more appearance comparison and lower body satisfaction in college women. Body Image, 34, 38-45.