Op zoek naar een afslag (degrowth 2)

Vorige week schetste ik de ecologische onhoudbaarheid van economische doorgaan op de weg waar we op zitten. Als je op een verkeerde (of zelfs doodlopende) weg zit, kan je of omkeren, of een afslag nemen, om zo van richting te veranderen. Echter, voor je afslaat, moet je bewustzijn daar op anticiperen. Qua Nederlandse voetafdruk (inclusief energie en materialen gebruik) is de huidige weg onhoudbaar; slechts iets meer dan een maand kunnen we toe met uitsluitend Nederlandse ecologische bronnen waren (Dutch Natural Capital Day viel dit jaar op 9 februari). Als iedereen op aarde leeft zoals wij, zijn er 3,6 planeten nodig (Dutch Overshoot Day viel op 12 april). Tijd om uit te kijken naar een afslag in een ecologisch meer “sustainable” richting. Koersverandering vereist een nieuwe mindset. Rustiger gaan rijden (de energieprijzen helpen al een beetje mee) en bij een mogelijke afslag op tijd afremmen, om in de metafoor te blijven. Hoewel ik ook de antwoorden niet heb, toch een aantal suggesties waar we aan kunnen denken bij zo'n mindset met de focus op gedrag (psychologie en AI is mijn vakgebied). Wat gaan we niet meer doen en wat kunnen we juist wel doen om onze ecologische voetafdruk te verkleinen?

1. Leef met passie (functioneren als “robot” in een systeemdictatuur is menselijk gezien verre van ecologisch duurzaam).

2. Denk kleinschalig en divers! Heel veel kan. Echter, we zijn gewend (verslaafd) aan praktisch alles wat we doen op te schalen naar “Bigger than Life”, door blinde copy-paste! We moeten stoppen met geloven in “One size fits all” oplossingen, want die zetten de lokale ecologische kansen en uitdagingen buitenspel. (Nuts)diensten, werkwijzen en systemen die overal toegepast worden, zullen dat op veel plaatsen niet ecologische verantwoord (natuurlijk) doen, maar met veel “geweld” (energie/materialen). Groei zonder rekening te houden met lokale omstandigheden - blinde copy-paste – is een plaag. Nogmaals, heel veel kan, maar niet altijd en overal. Waar een ijsbaan in Scandinavië natuurlijk is te realiseren, is dat anders in de woestijn. In dunbevolkt bosgebied kan zelfs een houtkachel bij spaarzaam gebruik uitkomstbieden, zoals een pellet kachel op het platteland, terwijl in een industriestad kansen liggen voor het benutten van restwarmte. Ook 24/7 economie gaat voorbij aan dag/nacht ritmes (veel energie om altijd licht te hebben. of constante winkelvoorraad). Een positief, divers beeld van de mensheid zal helpen onze wereld ook figuurlijk warmer en meer verbonden te maken. Echter, industriële (“efficiënte”) opschaling – blinde copy-paste – is (onbedoeld) één van de krachtigste wapens tegen zo’n mensbeeld, omdat goedkope herhaling het lokaal en divers toepassen en beleven in de weg staat. In tegenstelling tot gezonde celdeling, betreft tumorcelvorming bijvoorbeeld een blinde (niet sustainable) copy-paste werkelijkheid, die geen rekenschap geeft van de complexe cellulaire verplichtingen en samenwerkingen die voor het voortbestaan van het organisme op de langere termijn noodzakelijk zijn.

3. Besef dat arbeid de sleutel tot ecologisch herstel biedt, omdat de beschadiging van de ecologie (milieu en natuur) vooral ook het gevolg van het proces van arbeid is.

4. Aansluitend op 2, wees kritisch bij het streven naar efficiëntie. Economisch efficiënte opschaling is ecologisch vaak desastreus! Alleen al in 2022 is er 4 miljoen hectare bos verloren gegaan en ruim 9 miljoen hectare woestijn bijgekomen (Nederland, inclusief binnen- en buitenwater: 4,1 miljoen hectare). Bosverlies door grootschalige diervoeding productie (soja, mais). Ruim 96% van alle zoogdierenmassa op de planeet is mens (36%) of slachtvee (60%), dus er blijft slechts 4% over voor alle andere zoogdieren (Bar-On et al., 2018). Zeventig % van alle vogels op aarde is pluimvee, meestal kip, grootschalig gehouden in industriële farms voor onze consumptie. Stoppen (of serieus minderen) met vleesconsumptie, biedt kansen. Overigens is ook op andere vlakken steeds efficiëntere productie ecologisch desastreus, denk aan de snelle toename van megasteden.

Volgende week deel 3, vanuit een psychologisch perspectief, over hoe we ons kunnen voorbereiden op verandering van richting. We kunnen wel degelijk iets doen, en economie is geen vloek, mits binnen ecologische kaders en niet andersom, zoals nu helaas de praktijk is. Oneindige groei uit eindige middelen kunnen we omruilen voor perspectief op een harmonieuze toekomst in natuurlijke verbondenheid.

Bar-On, Y. M., Phillips, R., & Milo, R. (2018). The biomass distribution on Earth. Proceedings of the National Academy of Sciences, 115(25), 6506-6511.