I Have a Dream!

 

“I have a dream that one day my four little children will live in a nation where they will not be judged by the color of their skin but by the content of their character. I have a dream today”  Dr. Martin Luther King (1929 –1968), 

Door het enorme aanpassingsvermogen waar de mens over beschikt doordat ze vanaf haar ontstaan al techniek tot haar beschikking heeft (taal, hefboom/mechanica en vuur/energie), is er op het biologisch organisme geen/weinig beroep gedaan tot systematische aanpassing via evolutie. De veranderingen die optraden (minder of meer pigment in de huid in relatie tot de zonlichtomstandigheden) zijn feitelijk miniem, maar voor het menselijk kensysteem natuurlijk onderscheidend en zo zijn ze wereldwijd enorm opgeblazen: zwart, wit en geel! Hele theorieën zijn er bij bedacht met betrekking tot “ras” kenmerken. En als je inzoomt, dan zie je dat men in bepaalde traditionele gemeenschappen al op grond van uiterlijke kenmerken meent te kunnen zien of iemand tot de katholieke of tot de protestantse gemeenschap behoort, of tot de familie Brown, of Jones. Maar de variatie in het hele genoom van de mensheid is kleiner dan van een stuk of 10 willekeurige honden in een willekeurig park. Rassendiscriminatie is dus feitelijk cultuurdiscriminatie. Want, zo is gebleken, op het tamelijk universele basismodel mens kunnen heel veel verschillende culturen en geloofssystemen ontstaan en "afgespeeld" worden (bv westers vs oosters), ook nog in talloze sub-versies (katholiek vs protestants).

Geenszins wil ik hiermee de discriminatie en haat bagatelliseren, of de superioriteitsgevoelens en/of juist minderwaardigheidsgevoelens goedpraten, die helaas veel te vaak tussen “rassen” zijn ontstaan. Maar in zekere zin is er maar één menselijk "ras" met "slechts" tamelijk oppervlakkige pigmentatieverschillen of verschillen in gelaatstrekken. Ik probeer te beargumenteren dat menselijke "raciale" verschillen eerder cultureel dan biologisch zijn, en daarmee in feite voornamelijk psychologisch; de kern van onderlinge menselijke verschillen is vooral cultureel, en daarmee dus, zo tracht ik te betogen, eerder psychologisch dan biologisch!

Het is goed te begrijpen waarom juist nu een wereldwijde George Floyd beweging is ontstaan, en niet zeg maar 50 jaar geleden! Natuurlijk was er in de tijd van Martin Luther King al lang duidelijk dat er onder alle rassen individuen waren die aan de top waren gekomen en in staat waren gebleken om geweldige prestaties te leveren op de door de dominante westerse (“blanke”) cultuur gedefinieerde prestatievlakken: wetenschap, kunsten, muziek, sport, business en religie. Maar alle afzonderlijke culturen, met eigen gebruiken en vooral elk hun eigen vaak eeuwenoude tradities, bestonden nog min of meer afzonderlijk, los van elkaar. De dominante cultuur “dwong” de andere culturen (die vaak derde wereld, of primitief werden genoemd) tot accommodatie, en weerstand tegen deze dwang werd steevast opgevat als teken van inferioriteit.

Sinds de wereldwijde uitrol van het wereld-wijd-net hebben moderne technologieën werkelijk alle talen en culturen van de wereld voorzien van één nieuwe alomvattende communicatietechnologie. Er is een nieuwe mondiale wereldburger aan het ontstaan, een nieuwe “standaardmens”. Ras, geslacht of religieuze/culturele achtergrond spelen niet langer een grote rol. Vrijwel alle landen ter wereld leveren slimme technici die samenwerken om aan een ​​(kunstmatig intelligente) wereld-wijd-web te bouwen. In veel landen over de hele wereld hebben burgers toegang tot smart devices en sociale media, waardoor één mensheid ontstaat, ongeacht kleur, geslacht of seksuele geaardheid. Op het gebied van wetenschap, geneeskunde, amusement, en ondernemen komen mensen aan de top vanuit alle (vervlogen) culturele (en "raciale") diversiteit. Vasthouden aan blanke superioriteit is simpelweg onhoudbaar, en de agressie waarmee dat vaak wordt verdedigd om een ​​conservatieve (valse) 'waarheid' te beschermen, is voor mij ronduit schokkend. Bovendien is het pijnlijk duidelijk geworden dat er weinig rationeel is aan het Verlichtingsideaal van het westerse denken: het geloof in oneindige groei uit eindige bronnen dat we 'vooruitgang' noemen. De technocratie van vandaag heeft ons echter allemaal bij één gebracht! Als hele mensheid hebben we wel direct die hele grote klus te klaren: het beschermen van onze planeet!

Korte termijn planner

De mens bestaat, zo wordt geschat, zo’n 300.000 jaar. Het meest opvallende kenmerk is dat de mens een trage reproductiegraad kent (lange draagtijd en meestal slechts 1 kind per worp). Daarnaast, en dat in tegenstelling tot de andere soorten uit de mensapengroep, beschikt ze over geen/nauwelijks lichaamsbeharing en over relatief weinig spierkracht. Hierdoor is de natuurlijke biotoop bijzonder klein; het moet warm genoeg zijn voor de “naakte” aap en daarbij moeten er niet (veel) natuurlijke vijanden zijn. En juist hier hebben “we” (de mensheid) iets op gevonden: technologie! Drie basistechnieken: 1. taal (religie, signaal, tekenen, schrift, logica, wiskunde en code) 2. hefboom/mechanica (speer, hamer, wiel, katrol, zuigers) en 3. vuur/energie (waterkracht, stoomkracht, magnetisme, elektriciteit, atoomkracht). Door de 3 basistechnieken te combineren zijn we uiteindelijk de hele planeet gaan koloniseren. Evolutionaire aanpassingen waren onnodig (harige huid, slagtanden, enz.). In feite hebben we verschillende processen die nodig zijn om te overleven uitbesteed aan technieken: vertering (voorkoken) aan de pannen en het vuur in onze keuken, warmhouden aan dierenvachten, wol, plastic en kachels, en geheugen- en denkprocessen aan grotschilderingen, het schrift, boeken en nu ook slimme apparaten. 

Ondanks onze van nature exclusieve biotoop, zijn we de hele planeet gaan overheersen met behulp van technologie, bijna zonder evolutionaire aanpassing. Een kwalitatieve soort (langzame voortplantingssnelheid die een exclusieve natuurlijke habitat nodig heeft) die door technologie talrijk en grootschalig werd en daardoor zijn exclusiviteit verloor en overal kon leven. Technologie heeft biologie/evolutie opzij gezet; evolutionaire aanpassingen zijn zeer minimaal (een beetje meer of minder pigment als reactie op de omstandigheden van het zonlicht), wat resulteert in eigenlijk maar 1 menselijk ras. Daarom is rassendiscriminatie eigenlijk culturele discriminatie, maar daar kom ik een volgende keer op terug.

Om menselijk gedrag en haar motieven te begrijpen, hebben we in plaats van biologie psychologie nodig, omdat menselijke cognitie/emotie in de paar honderdduizend jaar van ons bestaan ​​niet echt is veranderd. Van nature moesten we taken verdelen in de zorg voor de kinderen/gemeenschap en het verkrijgen van voedsel. Er waren tijden van schaarste en overvloed. We waren constant op onze hoede voor gevaren die overal op de loer lagen. In tijden van overvloed werd er veel gegeten en omgezet in lichaamsvet, want tijden van schaarste liggen altijd op de loer. Samenwerken (partners zoeken), voor elkaar zorgen, jagen, wantrouwen en korte termijnplannen zijn de diepgewortelde psychologische fundamenten in ons genoom. Maar in onze grootschalig georganiseerde technologische wereld, worden onze biologische 'tekortkomingen' gecompenseerd. Gemachineerde voorspelbaarheid heeft onzekerheid vervangen, maar psychologisch gezien zijn we in die paarhonderd duizend jaar van ons bestaan nauwelijks veranderd. We compenseren nog steeds onze onzekerheid door zowel achterdocht, als het sluiten van vriendschappen (en partnerschappen), en vooral door consumptie in tijden van overvloed. In die rijke wereld is er een constante overvloed aan voedsel, informatie en partners en dus reageren we met óf overconsumptie,  óf dwangmatige beheersing (anorexia). Bevrediging op (of controle van) de korte termijn is een oeroud psychologisch mechanisme, dat zichtbaar blijft in ons moderne bestaan. Overgewicht in de gemechaniseerde wereld en honger in de minder-gemechaniseerde wereld, die bovendien te kampen heeft met de nare gevolgen van onze wereldwijde kolonisatie. 

De biodiversiteit neemt dagelijks af, milieurampen komen veelvuldig voor en onze (klein) kinderen zullen het erg moeilijk hebben om de door hun geërfde wereld leefbaar te houden. We zullen geen gezondere planeet krijgen met levensstijlprogramma's en nieuwe technologieën, zolang we de psychologische mechanismen achter overconsumptie niet begrijpen en in het te ontwikkelen beleid laten meewegen. Vandaag is er eten, Netflix, vakantiebestemmingen, morgen is onzeker. “Ik wil het nu, nu het nog kan!” Politici laten bedrijven investeren in slimme technologie, slimme huizen, robotica, AI, zodat we onze menselijke tekorten nog makkelijker kunnen compenseren. Een technocratische (gerobotiseerde) wereld roept een gebrek aan (h)erkenning en een ervaring van zinloosheid op. Zinloosheid vergroot de onzekerheid en zorgt zo voor weer meer overconsumptie, wat dan weer vraagt ​​om nieuwe controletechnieken. Zo zijn we in een vicieuze cirkel terecht gekomen, die ons ​​voortbestaan ​​bedreigt. Beleidsmakers, het is aan jullie om over onze paar honderdduizend jaar oude schaduw van voldoening op korte termijn heen te stappen! Weg met populisme en naar de mond praten. Bijna onmogelijk, maar wel precies waarom we nu de politiek broodnodig hebben! 

 

Democratie 2.0

Een vriend van me stelde dat het wellicht minstens zo belangrijk is om in plaats van voor iemand te stemmen, ook je stem te kunnen inzetten om tegen iemand te stemmen. Gevoelsmatig snap ik deze beweging zeker, met slechts één stem te vergeven per persoon, zal dit niet lichtvoetig worden gedaan. YouTube, bijvoorbeeld, biedt de mogelijkheid om een duimpje omlaag te doen, wat toch ook tot hele vervelende (puber) interacties kan leiden, waarbij de enkeling die de kop boven het maaiveld uit durft te steken met een liedje, of een clipje, door afgunstige of ronduit jaloerse leeftijdgenoten in alle kwetsbaarheid stevig gedecimeerd kan worden. Om dat te voorkomen, zo stelt mijn vriend voor, stem je dus voor, of tegen iemand. Hij geeft hiermee aan dat democratie in de huidige wereld roept om op een nieuwe wijze vorm gegeven te worden.

 

Tja, het is opvallend dat we bij praktisch alle hedendaagse versies van traditionele systemen, zoals het onderwijs, het aansturen van bedrijven, de economie etc. spreken van 2.0 of zelfs 3.0, terwijl onze democratie nog steeds volgens oeroud model is georganiseerd. Bijvoorbeeld bier- en whiskymerken beroepen zich op eeuwenoude tradities enerzijds, en bijvoorbeeld wasmiddelen claimen al sinds jaar en dag elk jaar totaal vernieuwd te zijn. Beide uitersten liegen dat ze groen zien, productielijnen in brouwerijen zijn bijvoorbeeld vaak volledig computergestuurd en de “totale vernieuwing” van wasmiddelen gaat vaak niet verder dan de nieuwe letterfonts van de uitroeptekens op de verpakking. In tegenstelling tot bierproducenten, kan democratie zich terecht voorstaan op traditie voor, en is daarmee bij uitstek het terrein geworden van … populisten!

 

Populisten staan, zo zeggen ze, voor de belangen van de “gewone” man of vrouw. Echter, door de grootschalige smart-technologische revolutie (het internet, de sociale media, de wereldwijde streamingdiensten) is de “gewone” mens voortdurend aan herdefinitie onderhevig. Populisme is gaan staan voor een beweging met de rug naar de toekomst, gericht op een wereld die er al lang niet meer is. Nostalgie en sentiment. Niet populistische politici zijn gericht op de toekomst en daarbij op de wereldomvattende problemen. Ze staan daarmee bij grote groepen burgers al direct met 1-0 achter. Net als de populisten, moeten ook zij zich verkleden als Jan of Katrien Klaassen, zodat ook zij in verkiezingstijd de als politieke poppenkast vermomde publieke arena kunnen betreden met oneliners en dooddoeners. Maar vooral moeten ze hun “niet traditionele” bijzonderheden weg houden, onder het publieke vergrootglas vandaan. Zelfs het geslacht (vrouw, bijvoorbeeld) kan al zo’n bijzonderheid worden, die in de strijd geworpen kan worden om te proberen de politieke tegenstanders buiten spel te zetten: Hoekstra (CDA) meende de voorvrouw van D66 te kunnen framen door haar “tante” Kaag te noemen. Bah. Goedkoop scoren is overigens vaak het meest weggelegd voor populisten, zij trekken vaak demagogisch aan het langste eind. Hierdoor wordt het politiek landsbestuur dan weer extra ondermijnd, want populistische prietpraat over een lang vervlogen verleden geeft geen of weinig daadkracht, terwijl daadkracht nodig is om zich op de toekomst en haar grote uitdagingen te kunnen richten.

 

Kijk, hier zou technologie kunnen helpen democratie uit de greep van traditie en daarmee populisme te bevrijden. De 37 politieke partijen waar nu op gestemd kan worden hebben praktisch allemaal één of meerdere thema’s die voor de toekomst van ons land, ons continent en/of onze planeet van belang is. Als iedere nieuwe partij zou moeten aantonen dat het minimaal 50% nieuwe inzichten/issues oplevert, dan zouden er maar een paar partijen overblijven! Zo vind ik besturen van zorg en onderwijs door professionals (artsen, verpleegkundigen, leraren etc.) in plaats van door zakenlui een belangrijk item (NLBeter). Tegelijkertijd is daarmee het smelten van de poolkappen, continu afnemende bio- en culturele diversiteit, milieu- en klimaatproblemen niet aangepakt, en helaas is het daar 1 minuut voor 12! Partijen die deze problemen serieus nemen, zijn er zeker, maar feitelijk zou het goed zijn als we ook echt voor de thema’s kunnen stemmen. Een soort digitale stemwijzer, en vervolgens de politici niet perse per partij, maar per thema te laten aanpakken. D66, GroenLinks, Partij voor de Dieren en Volt samen aan de slag voor milieu, duurzaamheid en zorg voor onze niet menselijke medebewoners van de planeet en daarbij voor thema’s als stoppen met afbraak en meer professionele zeggenschap in publieke sector, een vleugje NLBeter! Of dan misschien een combinatie: digitaal stemmen op thema’s en 1 stem voor of tegen een geprofileerde politicus?

Massaproductie

 

In ons grootschalig georganiseerde bestaan zijn we niet alleen massaconsumenten, maar ook massaproducten. De bekende uitspraak met betrekking tot internet (social media) diensten "als je niet betaalt voor het product, ben je het product" is zelfs nog te optimistisch. Grote delen van ons denken, voelen en doen zijn het resultaat van onderwijs, cultuur, regels en voorschriften, die allemaal op grote schaal zijn georganiseerd. Mocht dat ooit het geval zijn geweest, onderwijs is al lang niet meer een ijsbreker voor het leren duurzaam te denken.

Over ijsbrekers gesproken, afgelopen februari voer een Russisch commercieel schip in de tot nog toe in de winter onbegaanbare route door de Noordelijke IJszee, omdat het ijs in het Noordpoolgebied door de opwarming van de aarde steeds dunner wordt. Zo breken er stukken ijs af ter grootte van heel ons land en verkeren veel pooldieren in nood. Maar in plaats van een “sense of urgency” te voelen, is de strijd om de “economische kansen” die tot nog toe onbereikbare grondstoffen in de zeebodem biedt in alle hevigheid losgebarsten. Omliggende landen claimen uitbreiding van hun grenzen! Alles om de motor van de grootschalige economie – massa productie – verder op volle toeren te laten draaien. Het blijft een aantrekkelijke vergelijking met die kikkers in de pan die langzaam aan de kook wordt gebracht, waardoor alles eerst steeds behaaglijker gaat aanvoelen totdat het onhoudbaar en dodelijk wordt (ondanks dat we inmiddels weten dat kikkers wel uit de pan springen). Welke ijsbreker helpt ons uit onze metaforische pan te springen? 

Als ik de partijprogramma’s van de ondertussen 37 (!) Nederlandse partijen lees, weet ik dat we hier geen oplossing kunnen verwachten, behalve ongetwijfeld veel goede bedoelingen. Natuurlijk begrijp ik dat politiek bestuur nog meer wordt bepaald door de waan van de dag dan het geval is bij onderwijs, gemedieerd/gemoduleerd door de (sociale) media die alle aspecten van de werkelijkheid beïnvloeden. De programma’s gaan over hoe we aan de nog steeds per hoofd van de bevolking sterk toenemende energiebehoefte moeten voldoen (kernenergie?), om vervolgens ook de leefstijl aan te pakken waarbij de gemiddelde Nederlander steeds meer kampt met overconsumptie van voedingsenergie en met te weinig beweging en lichamelijk energieverbruik (obesitas, inactiviteit, verslaving, doelloosheid, depressie: OIVDD). Heel veel politiek geld gaat naar scholing, maar dan wel vooral Hoger Onderwijs, terwijl we vooral monteurs, wegenbouwers, timmerlieden, verzorgende, installateurs en artiesten nodig hebben (ROC/MBO). 

Op wereldschaal zijn werk en burgerschap niet langer noodzakelijkerwijs met elkaar verbonden. Het hoger onderwijs is een uitstekende (massa) benadering geworden om wereldburgers te 'produceren' die in staat zijn om met slimme technologie te werken, geopolitieke kwesties te volgen en over voldoende communicatie- en taalvaardigheden te beschikken (grofweg de 21st century skills). Bovendien kan het hoger onderwijs, omdat het theoretisch is, gemakkelijk massaal worden aangeboden. Cynisch gesteld: het hoger onderwijs levert vooral (verkapte) consumenten op. Corona toonde aan dat beroepsonderwijs vooral leidt tot wat we nu zien als essentiële en productieve arbeid.

Hoe graag we het ook zouden willen, we kunnen massaproductie niet meer vermijden. Als iemand niet direct nodig is om bijvoorbeeld een lekkende leiding te repareren, moet hij/zij als consument de economie draaiende houden. We kunnen alleen terugkeren naar kleinschaligheid door… massaproductie te optimaliseren. Geen ijsbrekers, maar breekijzers! In tegenstelling tot wat al de politieke verkiezingsprogramma’s ons doen geloven, is er iets anders voor nodig dan meer geld voor hoger onderwijs of het bereiken van een gezondere leefstijl … in de sportschool. Het zwaar gaan belasten van massaproductie en tegelijkertijd het opheffen van belasting op arbeid, zodat de keuze voor kleinschalige productie weer een realistische optie wordt, kan een begin zijn. De focus van onze massabewegingen zou dan eerst komen te liggen op zaken als fabrieken zonder afval, en minder energieverbruik per persoon. De middellange en lange termijn moeten uiteindelijk doorslaggevend worden, ook al zullen we nog lang het product blijven van onze grootschalige massaproductie (en educatie)!