Van SDG tot IDG tot ... mezelf: 4 ergernissen

Wij zijn psychologische wezens, die met ons verstand en ook gevoel (emotie) prikkels ontvangen en tot informatie verwerken. Mijn partners en ik zijn bezig met het opzetten van een gedragsmatige kennislijn om vanuit de Sustainable Development Goals van de UN te komen tot gedragsverandering (te vaak wordt er louter gehoopt op technologische innovatie). Hierbij volgen we de Inner Development Goals, die stellen dat vooral ons eigen bewustzijn en vervolgens gedrag ons helpt de planeet houdbaar te maken, omdat technologie een grote rol speelt in de onhoudbare situatie waarin we gekomen zijn. In deze blog mijn nummer 4 ergernissen van deze week.

• 1. Greenwashing. Lector Kees Klomp wees op 24 oktober op LinkedIn terecht op een artikel in het FD van 22 oktober “Bedrijven niet op aarde om het goede te doen”, waarin Carsten Lotz (partner bij McKinsey) onomwonden stelt dat bedrijven dienen om de economie aan te jagen. De overheid moet vervolgens de ecologische en maatschappelijke kaders bewaken en religies hebben de taak om mensen hogere, spirituele doelen te laten nastreven. Oneens, wel eerlijk, in tegenstelling tot sommige bedrijven, overheids- en kennisinstituten, die in lijn van Lotz handelen (winst najagen), maar naar de buitenwereld de indruk van duurzaamheid wekken. Dat heet Greenwashing of Purpose washing, duurzaamheid maar dan vooral in de slogans van de P&R afdeling. Remedie: Beken Kleur! Volg Carsten Lotz in open- en eerlijheid, of volg de intentie om echt de ecologie voor de economie te plaatsen.     
• 2. Goed voor het milieu. Typisch zo’n slogan. Men bedoelt dan dat een belastende product waar reclame voor wordt gemaakt minder schadelijk is dan gelijksoortig product van de vervuilendste concurrent. Dat is dan ook nog met de kennis van dit moment, pas achteraf blijkt vaak dat schoon toch heel wat minder schoon is dan aanvankelijk werd gepresenteerd.
• 3. Wie technologie kan omarmen, kan dromen waarmaken & Wie vernieuwing kan omarmen, kan uitblinken als pionier. Nog twee slogans, nu van Vodafone. Telkens weer krijg ik ze voorgeschoteld, vaak met een foto van een grote landbouwmachine die met machineleer algoritmes heeft “geleerd” het onkruid te wieden en het gewas dat gekweekt wordt te laten staan op een eindeloze monocultuur. Behalve dat er enorm veel valt af te dingen op de prestaties (de machine vangt geen insecten, waardoor gifspuiten vaak nodig blijft), vormt dit een voorbeeld van de dingen goed doen in plaats van de goede dingen doen: zo goed mogelijk een onhoudbare praktijk (industriële landbouw/monoculturen die de biodiversiteit meer dan bedreigen) in stand houden. Innovatie is nodig, maar vooral in gedrag, niet in gedrag vervangende technologie. Robotisering brengt problemen die nog veel ingewikkelder zijn dan de problemen die we nu al niet aan kunnen.
• 4. Simplificatie. Een voorbeeld. Richard Koopman haalt in de Volkskrant Winston Churchill aan met Never waste a good crisis en stelt dat de 23 miljard die de overheid in één jaar belooft uit te geven om een prijsplafond te creëren, slechts 2 miljard minder is dan wat nodig is om iedereen zonnepanelen op het dak te geven, die 25 jaar alle burgers van groene huishoudelijke energie zouden kunnen voorzien. De grote vraag bij schaars aanbod (oorlog), drijft de prijs omhoog en overheidssteun doet niets aan het structurele probleem (afhankelijkheid van vervuilende en eindige fossiele brandstof). Een mooie mindshift, maar kom op. Het idee zonnepanelen op elk dak zal nu de koude-armoede niet oplossen. Het is een simplificatie van wat bestuurlijk en operationeel mogelijk is. Praktisch alle wereldwijd geproduceerde zonnepanelen zouden grotendeels naar ons land moeten. Voor de benodigde arbeidskracht moet praktisch ieder gezin minimaal één 16-plusser afstaan (stoppen met school, of werk) om fulltime als zonnepaneelmonteur aan de slag te gaan. In het gunstigste geval - veel ongelukken, fouten ten spijt, zo simpel is montage niet – zou de klus over een paar jaar af zijn. Nu een dikke trui kopen, en echt de energiebehoefte temperen, is wellicht toch niet onverstandig. Dat is meer dan “niets doen”; een prijsplafond is misschien een humane tegemoetkoming in het benutten van deze crisis richting gedragsverandering!

Hoe dan ook, van SDG naar IDG vraagt om eerlijke en openhartige analyse en reflectie, ook al snap ik dat populisme de weg is waar we voorlopig allemaal op zijn aangewezen vanwege de dominant geïntegreerde sociale media.

Popmuziek herbergt culturele diversiteit, waar onderwijs veel weg heeft van een culturele "witwas" machine!

Door globalisatie komen met name in de stedelijke gebieden in de westerse wereld steeds meer nationaliteiten voor, elk met een eigen culturele achtergrond. Ten gevolge daarvan is er ook sprake van een toegenomen culturele diversiteit in die steden. Tegelijkertijd ontstaat er een globale cultuur. Hier is sprake van een paradox: onze cultuur wordt door immigratie eerst meer divers, maar succesvolle educatie beoogt voor ieder kind maximalisatie van de mogelijkheden binnen de opkomende globale cultuur en vermindert daarmee idealiter de culturele diversiteit. Echter, keer op keer blijkt dat kinderen vanuit niet (of minder) westerse culturen, tot in de tweede en zelfs derde generatie nog achterlopen met betrekking tot schoolsucces, en Sociaal Economische status (SES). Er wordt dan gesproken van disadvantaged groepen. Hoe komt dit?

Belangrijk is in te zien dat de meest succesvolle scholen qua uitstroomniveau, voornamelijk kinderen vanuit een (autochtone) middenklasse achtergrond als instroom hebben. Diversiteit staat succes in de weg, zo lijkt het. Hoewel, sommige scholen lukt het heel goed om ook kinderen uit “nieuwe” culturen tot de (boven) gemiddelde verwachte resultaten op te stomen, maar vaak lijkt te gelden dat hoe lager de SES (meer cultureel divers de instroom) hoe lager de resultaten. Dit betekent feitelijk louter dat deze kinderen van huis uit minder ondersteuning ondervinden om zich aan te passen aan de dominante cultuur. Of, preciezer verwoord, aan de in de dominante Westerse cultuur gepercipieerde aspecten die belangrijk genoeg worden geacht om er op school ingehamerd te worden en waarvan vervolgens de resultaten nauwkeurig worden geëvalueerd. In zowel theoretische, als toegepaste aspecten zijn schoolresultaten (en later academische- en werkprestaties) gedefinieerd en herkenbaar als afspiegeling van deze dominante (witte westerse) cultuur. Daar valt veel voor, maar ook tegen te zeggen.

De weg vanaf de Verlichting die ons voorspoed zou brengen, blijkt steeds meer een doodlopende weg te zijn, onder meer met betrekking tot het klimaat en uitputting van de bronnen die de planeet kan leveren (de ecologie). Juist nu er een globale cultuur is ontstaan waar al die andere culturen in worden geassimileerd, is het de vraag of culturen die duurzamer met de ecologie omgaan en problemen hebben met accommoderen aan de globale cultuur, niet juist meer stem zouden mogen krijgen in de transitie naar een meer duurzame globale cultuur. Op school en in onze academische en werkprestaties geldt praktische overal dat economie voor ecologie komt, en precies dat is onhoudbaar. De nadruk ligt telkens op tellen, meten en wegen, op omzet en op continu op korte termijn aanpassen aan nieuwe (digitale) technieken, mogelijkheden en problemen. Gechargeerd, het is of succes hebben door als geletterde te leven in een systeemdictatuur, of als laaggeletterde de wedstrijd om een robot te worden opgeven. Dat begint al op school, dat steeds minder het domein is van autoriteit met kennis en wijsheid, die de kinderen helpt ingewijd te worden in een cultuur waarop we trots kunnen zijn. Thuis is soms, ondanks de lagere SES, die trots nog wel aanwezig.

Mogelijk wordt school en het beroep van onderwijzer (in vervolg op vorige week) voor iedereen minder aantrekkelijk, juist omdat het zo nadrukkelijk alles trechtert naar slechts één (westerse) culturele werkelijkheid. Convergeren zou ook divergeren kunnen zijn. Een voorbeeld vormt popmuziek, waarin de succesvolle producties een veelheid aan stijlen kenmerken, van wit (heavy metal) tot zwart, tot talloze tussenvormen. Feitelijk kan bijna iedereen vanuit diverse culturele achtergronden zich wel vinden in een bepaalde acid of hiphop stijl, of juist in een traditionele countryrock stijl. Popmuziek werkt daarbij dus niet perse als een instituut dat de diversiteit omlaag brengt. Scholing doet dat, onbewust, en vaak met uitgebreide inclusieprogramma’s, dus juist wel.

Met door de United Nations uitgeroepen duurzaamheidsagenda gaat het niet goed, zoals het er nu uitziet gaan we de Sustainable Development Goals op geen stukken na halen. Wellicht ligt er in andere culturen heel veel kennis, inzicht en omgangsvormen die wij zouden kunnen gebruiken. School als centrum van divergeren (in plaats als convergerende melting pot). Durven we het aan, om iets meer de succesvolle multiculturele adaptatie van popmuziek toe te laten in het onderwijs?

Degrowth! (3, slot)

Continu verbeteren, levenlang leren, de Deiming cirkel (plan-do-check-act)… En toch staat de planeet er iedere nieuwe dag een beetje slechter voor dan de dag ervoor! Alleen al in de eerste 9 maanden van dit jaar is er 1 keer het oppervlak van Nederland inclusief territoriale wateren aan bos gekapt en 2 keer dat aan woestijn bijgekomen! Technologieontwikkeling, continu verbeteren en kwaliteitsaanpakken zijn (op z’n best) gericht op de dingen zo goed mogelijk doen. Dat is niet hetzelfde als de goede dingen doen. Zo efficiënt mogelijk de verkeerde (desastreuze) werkwijzen uitvoeren, geeft juist een versnelling in de telkens groter wordende problemen waar we voorstaan. Kunnen we het netto resultaat van al onze inspanningen verbeteren? De goede dingen doen, daar zouden we het over kunnen hebben. Over omschakelen van welvaart naar welzijn, economische krimp ten gunste van ecologische groei en toename in verbondenheid. Hier 8 suggesties op een rij. 

1.     Leef met passie (functioneren als “robot” in een systeemdictatuur is menselijk gezien verre van ecologisch duurzaam).

2.     Denk kleinschalig en divers! Heel veel kan. Echter, we zijn gewend (verslaafd) aan praktisch alles wat we doen op te schalen naar “Bigger than Life”, door blinde copy-paste! We moeten stoppen met geloven in “One size fits all” oplossingen, want die zetten de lokale ecologische kansen en uitdagingen buitenspel.

3.     Arbeid biedt de sleutel tot ecologisch herstel, omdat de beschadiging van de ecologie (milieu en natuur) vooral ook het gevolg van het proces van arbeid is.

4.     Wees uiterst kritisch bij het streven naar efficiëntie. Economisch efficiënte opschaling is ecologisch vaak desastreus! Zelfs in werk en vrije tijdbesteding gaat de lol en passie er snel af, als iedere stap die we zetten continu in prestatie indicatoren en evaluatiesystemen wordt gewogen (zie 1). Waar niets mag mislukken, kan niets nieuws ontstaan! Exploreren, dromen, aanrommelen is de moeder van verandering, en die is hard nodig!

5.     Wees kritisch naar BigTech innovaties, meestal is in eerste instantie het uitdagende zichtbaar, en komen de serieuze downsides later vanzelf. Een voorbeeld. Het internet of things en in the cloud computing, leidt tot wereldwijde roekelozer opslag van data (foto’s, filmpjes, etc.). Naar vermoeden in 2050 gaan meer energiekosten naar datacentra dan al het vliegverkeer op de planeet voor de Coronacrisis. Daarnaast biedt Innovatieve Technologie vaak uitstekende oplossingen voor verkeerde handelswijzen, waarmee we van de drup in de regen komen (bijvoorbeeld met AI toepassing grootschalige landbouw nog “efficiënter” in de lucht houden)! Tech gaat veel vaker over de dingen goed doen, dan over de goede dingen doen!

6.     Consuminder! Wat we ook doen – ons huis verwarmen, ons verplaatsen, middelen aanschaffen – laten we ons beseffen dat het echt ook met minder kan. Een dikke trui, of niet elke maand alle vruchten van de wereld in de supermarkt, leven met het seizoen en de tijd van de dag, is geen schande en niet ouderwets en bekrompen. Een 24-uurs economie kost al snel meer dan de ecologie kan bieden. 

7.     Ga niet voor korte termijn populariteit, leef niet voor de likes op de sociale media, maar zoek fysieke verbinding. Besef dat niemand de waarheid in pacht heeft, maar dat het sociale netwerk waarmee we ons identificeren soms meer dan onze rationaliteit onze (on) waarheden definieert (McRaney, 2022).

8.     Wend je niet af van politiek, maar wees mild. Met alle sociale media en verdeeldheid, valt het politiek bedrijven niet mee! Ons ‘politieke bedrijf’ – te veel partijen, die (soms tegen beter weten in) te veel met zichzelf en hun populariteit bezig (moeten) zijn – biedt nog te weinig perspectief op een wezenlijke omslag naar meer sustainability. Ook hier speelt BigTech (zie punt 5) met al haar algoritmes en verdienmodellen geen mooie rol. Waar we kunnen, moeten we hier ook bewustzijn op ontwikkelen, een mooi initiatief is mi Geluk Centraal.

Dank voor het lezen. Vult u de rij verder aan?

Bar-On, Y. M., Phillips, R., & Milo, R. (2018). The biomass distribution on Earth. Proceedings of the National Academy of Sciences, 115(25), 6506-6511.

McRaney, D. (2022). How minds change. Amsterdam: Maven Publishing.

 

 

Op zoek naar een afslag (degrowth 2)

Vorige week schetste ik de ecologische onhoudbaarheid van economische doorgaan op de weg waar we op zitten. Als je op een verkeerde (of zelfs doodlopende) weg zit, kan je of omkeren, of een afslag nemen, om zo van richting te veranderen. Echter, voor je afslaat, moet je bewustzijn daar op anticiperen. Qua Nederlandse voetafdruk (inclusief energie en materialen gebruik) is de huidige weg onhoudbaar; slechts iets meer dan een maand kunnen we toe met uitsluitend Nederlandse ecologische bronnen waren (Dutch Natural Capital Day viel dit jaar op 9 februari). Als iedereen op aarde leeft zoals wij, zijn er 3,6 planeten nodig (Dutch Overshoot Day viel op 12 april). Tijd om uit te kijken naar een afslag in een ecologisch meer “sustainable” richting. Koersverandering vereist een nieuwe mindset. Rustiger gaan rijden (de energieprijzen helpen al een beetje mee) en bij een mogelijke afslag op tijd afremmen, om in de metafoor te blijven. Hoewel ik ook de antwoorden niet heb, toch een aantal suggesties waar we aan kunnen denken bij zo'n mindset met de focus op gedrag (psychologie en AI is mijn vakgebied). Wat gaan we niet meer doen en wat kunnen we juist wel doen om onze ecologische voetafdruk te verkleinen?

1. Leef met passie (functioneren als “robot” in een systeemdictatuur is menselijk gezien verre van ecologisch duurzaam).

2. Denk kleinschalig en divers! Heel veel kan. Echter, we zijn gewend (verslaafd) aan praktisch alles wat we doen op te schalen naar “Bigger than Life”, door blinde copy-paste! We moeten stoppen met geloven in “One size fits all” oplossingen, want die zetten de lokale ecologische kansen en uitdagingen buitenspel. (Nuts)diensten, werkwijzen en systemen die overal toegepast worden, zullen dat op veel plaatsen niet ecologische verantwoord (natuurlijk) doen, maar met veel “geweld” (energie/materialen). Groei zonder rekening te houden met lokale omstandigheden - blinde copy-paste – is een plaag. Nogmaals, heel veel kan, maar niet altijd en overal. Waar een ijsbaan in Scandinavië natuurlijk is te realiseren, is dat anders in de woestijn. In dunbevolkt bosgebied kan zelfs een houtkachel bij spaarzaam gebruik uitkomstbieden, zoals een pellet kachel op het platteland, terwijl in een industriestad kansen liggen voor het benutten van restwarmte. Ook 24/7 economie gaat voorbij aan dag/nacht ritmes (veel energie om altijd licht te hebben. of constante winkelvoorraad). Een positief, divers beeld van de mensheid zal helpen onze wereld ook figuurlijk warmer en meer verbonden te maken. Echter, industriële (“efficiënte”) opschaling – blinde copy-paste – is (onbedoeld) één van de krachtigste wapens tegen zo’n mensbeeld, omdat goedkope herhaling het lokaal en divers toepassen en beleven in de weg staat. In tegenstelling tot gezonde celdeling, betreft tumorcelvorming bijvoorbeeld een blinde (niet sustainable) copy-paste werkelijkheid, die geen rekenschap geeft van de complexe cellulaire verplichtingen en samenwerkingen die voor het voortbestaan van het organisme op de langere termijn noodzakelijk zijn.

3. Besef dat arbeid de sleutel tot ecologisch herstel biedt, omdat de beschadiging van de ecologie (milieu en natuur) vooral ook het gevolg van het proces van arbeid is.

4. Aansluitend op 2, wees kritisch bij het streven naar efficiëntie. Economisch efficiënte opschaling is ecologisch vaak desastreus! Alleen al in 2022 is er 4 miljoen hectare bos verloren gegaan en ruim 9 miljoen hectare woestijn bijgekomen (Nederland, inclusief binnen- en buitenwater: 4,1 miljoen hectare). Bosverlies door grootschalige diervoeding productie (soja, mais). Ruim 96% van alle zoogdierenmassa op de planeet is mens (36%) of slachtvee (60%), dus er blijft slechts 4% over voor alle andere zoogdieren (Bar-On et al., 2018). Zeventig % van alle vogels op aarde is pluimvee, meestal kip, grootschalig gehouden in industriële farms voor onze consumptie. Stoppen (of serieus minderen) met vleesconsumptie, biedt kansen. Overigens is ook op andere vlakken steeds efficiëntere productie ecologisch desastreus, denk aan de snelle toename van megasteden.

Volgende week deel 3, vanuit een psychologisch perspectief, over hoe we ons kunnen voorbereiden op verandering van richting. We kunnen wel degelijk iets doen, en economie is geen vloek, mits binnen ecologische kaders en niet andersom, zoals nu helaas de praktijk is. Oneindige groei uit eindige middelen kunnen we omruilen voor perspectief op een harmonieuze toekomst in natuurlijke verbondenheid.

Bar-On, Y. M., Phillips, R., & Milo, R. (2018). The biomass distribution on Earth. Proceedings of the National Academy of Sciences, 115(25), 6506-6511.