Van
de week las ik een prachtige column van orthopedagoog Mia Nijland over hoe de
huidige tijd gekenmerkt wordt door kloven. Arm en rijk, mensen met en zonder
hoop, en, op haar vakgebied, het zorgsysteem en kinderen met niet standaard
zorgvragen. Ze stelt “Hoe groter de wensenlijst van de ouders is, hoe lastiger
het wordt om iemand te plaatsen. Hoe flexibeler je bent hoe sneller het gaat.”
Het primaat ligt bij het systeem, niet bij de mens die iets nodig heeft, en ook
dit draagt weer bij aan polarisatie in de samenleving: makkelijke (standaard)
zorg in overschot en geen (of veel te late) zorg voor complexe zorgbehoeften,
waardoor het gezin systeem (mantelzorg) volledig alleen kan komen te staan. Wat
heeft deze polarisatie met enkelvoudig denken te maken?
Bij polarisatie denken we
aan twee kampen met daartussenin een kloof: waar versus onwaar, nieuws versus
fakenieuws, echt versus onecht, of in sociale context, rijk versus arm en goed
versus slecht. Dit dichotoom denken is een vorm van
enkelvoudig denken. Er wordt namelijk een derde factor over het hoofd gezien:
het tussenland, het gebied (eiland) tussen twee polen in, waar de
gepolariseerde elementen vandaan komen. Bij groei aan de polen – polarisatie –
moeten we kijken naar wat er in het middenveld gebeurt (waarom gaat men
daarvandaan) in plaats van ons blind te staren op de polen. We moeten ons dus
niet slechts richten op 1 pool, die van de conspiracies, of de
vanuit ons perspectief probleemgroep), maar op minimaal 3 "gebieden":
2 polen en het tussenland, de normaal.
Bij meervoudig denken is
perspectiefwisseling essentieel. Als je bijvoorbeeld stelt dat de kloof tussen
rijk en arm door de Verlichting is gedicht – dat nu veel meer
mensen in relatieve welvaart leven dan in bijvoorbeeld 1823 – dan maakt zo'n
perspectiefswitch snel duidelijk dat de kloof is verplaatst: de mensheid heeft
rijkdom naar zich toegetrokken, ten koste van de ecologie, waardoor veel andere
soorten in armoede leven (op de grens van extinctie). Pool1: snel groeiende
mensheid, pool 2: veel organismen in nood/op punt van uitsterving, tussenland
(planeet) die haar (on)evenwicht aanpast en waar de zon nog steeds op komt en
ondergaat.
Laten we inzoomen op de
“kloof” in de zorg. Het gebied tussen de polen (tussenland) is door
standaardisering versmald, waardoor het systeem mensen uitstoot, die er niet in
kunnen worden geaccommodeerd. Hierdoor kan het zorgkantoor zeggen dat een
zorgvrager die niet flexibel is, niet snel geholpen kan worden, zoals Mia
Nijland opmerkte. Paradoxaal, want zorghulp is juist meer noodzakelijk,
naarmate iemand zich minder flexibel zelf kan redden. Zo creëert in feite
standaardisering (bureaucratisering/digitalisering) haar eigen light-markt.
Wie in de standaarden past, kan snel en eenvoudig (volgens beproefde
protocollen en daarmee efficiënt) worden geholpen in de opgetakelde
zorgfabriek. Wie niet past, is aan het eigen lot of dat van het gezin of
mantelzorg overgeleverd. Dus pool 1: mensen met complexe (niet te
standaardiseren) zorgvragen, pool 2: zorgverlening die tekort schiet tegenover
complexe zorgvragen (mensen in de kou laat staan) en als tussenland een goed
geoliede machine en markt van zorg en aanbod, waarin veel te verdienen is in
termen van succes, geld en status met relatief eenvoudige geprotocolleerde zorg.
Als je naar het
tussenland kijkt, kan je dit ook zo vertalen naar onderwijs, of naar arbeid. De
“middelmatigen” kunnen navigeren in een zorgvuldig georganiseerde en
geprotocolleerde praktijk, waar veel te behalen is en daardoor veel aanbod.
Maar de bijzondere mensen, of situaties, daar is juist door de standaardisering
geen plaats voor in het tussenland. Door toenemende specialisatie (in feite
differentiatie, iedere nieuwe richting die we inslaan zonder oude richtingen af
te sluiten, vereist nieuwe specialisten) versmalt het middenveld, en groeien de polen.
Nu er op zoveel gebieden
zoveel mensen, tot de polen behoren, en zich niet meer thuis voelen in het door
standaardisering opdrogende tussenland, krijgen we de kans om nieuwe,
duurzamere bruggen te bouwen. Polarisatie kan hierin kansen bieden, met name om
het tussenland, waar nu de kloof ligt, opnieuw op te bouwen en daarmee de polen
te overbruggen. Juist als een systeem niet meer adequaat in balans is, is
differentiatie – polarisatie – een stap naar de volgende hiërarchische
integratie, naar een nieuw tussenland. Elkaar vanuit de polen bestoken en
bekogelen is het minste dat we kunnen doen, het beste is elkaar de hand
toereiken. Polarisatie is de eerste stap naar een nieuw, ecologisch tussenland!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten