Geweten en techniek zijn tot elkaar veroordeeld!

Bijzonder is om te beseffen dat bijzondere krachten ook een bijzondere verantwoordelijkheid met zich mee brengen. Eigenlijk is het “geweten” waar de mensheid voor zover we weten sinds haar ontstaan over beschikt, wellicht een “slim” door moeder natuur “laten” ontstaan noodventiel, een soort “antwoord” op de door de mens ontwikkelde en nog te ontwikkelen technieken. Techniek en geweten zijn dan als het ware twee kanten van dezelfde medaille. Hoe zit dat?

Met het eerste instrumentengebruik (de hefboom en daarvan afgeleide instrumenten zoals de speer, hamer, het wiel en de katrol) en het leren benutten van externe energiebronnen (vuur en later stoom, elektriciteit, magnetisme en kernenergie), werd de mens in één klap veel sterker dan de spierkracht die moeder natuur haar had toebedeeld. Door taal, de derde techniek, konden we ook onze omgeving manipuleren in abstracto en ontstond logica. De drie technieken – hefboom, vuur en taal - bracht de mens van ongeveer halverwege de voedselketen naar de top. In potentie vernietigende krachten werden niet langer uitsluitende getemperd of gecompenseerd door natuurlijke tegenwichten (ziekte, schaarste, natuurlijke vijanden), omdat disbalansen konden worden opgeheven door systematische bewerking. Magie, mystiek, religie, wetenschap en wijsheid gingen in de loop der tijd in elkaar over en naast elkaar verder, en allen bewerkstelligden ze inzicht, begrip en verbondenheid. Gebruik van superkrachten – geweld, strijd, slachtpartijen – moesten ten dienste staan van een groter goed dan persoonlijk gewin, juist omdat bewustzijn het besef deed ontstaan dat individuele vrijheid altijd begrensd wordt door de onvrijheid van de Ander en omgekeerd. Want natuurlijk, negatief gesteld, kan je de mens - dankzij haar technologie - ook als een virus zien, dat zich overal kan innestelen, want door technologie zijn kou, warmte en predatoren verbannen (en daarmee een natuurlijke habitat en onherbergzame plaatsen van de mensaap Homo Sapiens). Vijanden bestaan nog maar nauwelijks, zelfs virussen krijgen we er onder. Dus vandaar dat geweten essentieel is. 

Geven en nemen moeten in balans zijn, in de directe omgeving, maar ook op wereldniveau. Een mens met geweten is in feite een economische mens. Maar in onze tijd is hetgeen wij nemen – energie en elektriciteit voor onze mobiliteit, wonen, leven en werken – niet meer te relateren aan wat wij daarvoor teruggeven. Ons geweten knaagt nog, als we zien hoe in de derde wereld door klimaatverandering oogsten mislukken, en mensen “onze” westerse technologie half hebben geassimileerd binnen hun leefsystemen, met als gevolg dat strijd en ellende en mislukte oogsten de ingrediënten vormen voor een vlucht richting onze “eerste” wereld. Maar we kunnen weinig doen, wij worden geregeerd door een van ons directe bestaan losgezongen economie van oneindige groei uit eindige middelen, door hightech giganten die ons mondiaal geweten uiterst comfortabel weten te verdoven met brood en spelen: games, socialmedia, filter bubles en telkens nieuwe musthaves.

Maar dat geweten is ouder dan alle moderne technologie en gegeven door Moeder Natuur zelf. Het is sterker, en ik ben er van overtuigd dat het uiteindelijk zal helpen het tij te keren. Get ready for a smart world betekent dan ook voor mij: luister (weer) naar je geweten, richt je op je directe leefomgeving en besef dat zelfs je huis verwarmen een superkracht is, die je ook moet verantwoorden. Daarvoor hebben wij al die mooie verhalen met ons bestaan meegekregen: magie, mystiek, wetenschap en wijsheid, en in onze dromen en levenskunst kunnen we ze op zo’n wijze leren verbinden, dat er ook na onze generaties nog menselijk bestaan zal zijn.