Fantastisch, bij de grotten van Lascaux zagen we een
expositie over hoe mensen in de prehistorie in de Franse Dordogne leefden. Mens
en technologie. Wat is dat toch? Bij elke revolutie in de beschaving - van de
nomadisch levende jagers verzamelaars naar de eerste landbouwers met een vaste
verblijfplaats (de neolithische revolutie begon zo'n kleine 15.000 jaar
geleden), van landbouwers naar arbeiders (industriële revolutie, zo'n paar
honderd jaar geleden), en recent van arbeider naar computerbediende
(informatietechnologische revolutie) - wordt het leven op individueel niveau
gemiddeld eentoniger. Echter, voor de soort als geheel is er na elke revolutie
een enorme toename aan mogelijkheden. Een voorbeeld is het vuur. De beschikking
hierover bracht onze prehistorische voorouders op slag van de (lage) middenmoot
naar de top van de voedselketen. Iedereen kon snel en accuraat een vuur
aanleggen, bv voor warmte, jacht (strategie), voedselbereiding en werktuigbouw.
Nu kan bijna niemand dit meer (individueel niveau), maar beschikt een ieder
vanuit het collectief over bijvoorbeeld verbrandingsmotoren en cv ketels,
waarin het vuur zeer exact, efficiënt en precies wordt beheerst.
Het refrein: als soort veel slimmer, als individu
minder vaardig. De jagers-verzamelaars ruilden een gevarieerd leven (en eten)
met daarin een continu beroep op hun vindingrijkheid om voor een voorspelbaar
leven binnen een rigide afgebakend territorium en weinig voedselvariatie
(granen en veemaaltijd). Echter, het bracht de noodzaak het vaste grondbezit te
beschrijven en verdedigen (eigendomsrechten, hoeveelheden en oppervlaktes
vastleggen en verdediging te regelen vanuit de voedseloverschotten). Wiskunde,
recht, economie (ruilen-geld-handel) en een hiermee heersende/regerende klasse,
gelden als nageboorte van de landbouwrevolutie. Niet een geringe verdienste
voor het collectief! Religie - het verbinding van stammen en later hele
volkeren via mythes en verhalen - noem ik hier niet, omdat religie altijd de
motor van de menselijke ontwikkeling is geweest...
Bij de industriële revolutie (18e en 19e eeuw)
herinneren we ons de waarschuwingen van onder meer Marx: om een machine te
besturen moeten we denken als een machine. Machine-waardig is niet gelijk aan
menswaardig! Opnieuw werd het leven voor velen een stuk eentoniger, en ook hier
ontstonden op collectief niveau geweldige noviteiten, zoals trein-, auto- en
vliegtuigmobiliteit, radio, tv en huishoudmachines en later vrije tijd.
De ICT revolutie (20e eeuw) bracht via onder meer ponskaarten en
kettingformulieren het bureaucratiseren 2.0 en het digitaal en zwart wit
denken, alsmede het letterlijk en figuurlijk goedkoop maken van wat tot dan toe
"heilig" was (muziek, kunst, wetenschap). Nu lezen we in de krant dat
de voormannen van de nieuwe artificiële intelligentie revolutie (21e eeuw)
onder aanvoering van Elon Musk waarschuwen voor AI-wapens, waarbij individuen
al hun soevereiniteit kwijt dreigen te raken.
Dus voor de individuele mens een teloorgang van een
divers en rijk leven, geschonken doordat ons brein onze biologie zo'n 40.000
jaar geleden tot randvoorwaarde verbande (zie Robert Pirsig in Lila:
"society defeated biology"). Onze biologie biedt een
hardware-systeem, een "emulator", waarop we enorm veel speelruimte
hebben en diverse "culturele" systemen - religies, theorieën,
kunsten, concepten, stereotypes, bestuursvormen, NGO's en multinationals
- kunnen ontwikkelen en afspelen. Culturele
software op biologische hardware. Incongruentie is de kracht van de voortgang,
of ontwikkeling, hoewel we het liefst de clashes tussen
verschillende opvattingen en culturen wel beheersbaar houden. Toch zijn er
biologen die menen dat sinds de eerste Homo Sapiens ons brein (dat dus door het
buiten de deur zetten van de biologie niet meer zonder meer evolutionair te
beïnvloeden is) steeds iets kleiner wordt (Henneberg stelt 10% afname de
laatste 30.000 jaar). Kennelijk hebben we nu minder brein nodig, dan onze
jagende en verzamelende voorouders! Als dit doorzet duurt het nog zo'n 200.000
jaar eer we weer op de breininhoud van onze naaste nog levende verwant zitten,
de chimpansee.
Hoewel het van belang is in te zien dat
cultivatie/cultuur/innovatie het dus waarschijnlijk uiteindelijk niet beter
doet dan biologie, is het natuurlijk een fantastische en spannende tijd waarin
we nu leven. Want, op collectief niveau zijn we heel wijs geworden, ook al zal
het voor de moraal waarschijnlijk steeds ingewikkelder worden om individuen
gelukkig, of op zijn minst tevreden te krijgen en houden! Waar iedere groep
chimpansees via alpha-leiders worden gestuurd, en bonobo's het meer egalitair
doen, kunnen wij opgevoed worden in democratie, en soms in het weekend
terugvallen in apenrots-gedrag. Nogmaals, op onze hardware zijn vele survival
games afspeelbaar; in zekere zin zijn wij al een paar honderdduizend
jaar biologisch geconstrueerde culturele (= artificiële) intelligentie. In het
kort, voortgang en ontwikkeling zijn inherent gekoppeld aan de mens, op zowel
het individuele niveau, als het collectieve niveau. We zouden soms moeten
beseffen dat de verrijking op het collectief niveau netto in laatste instantie
ten koste van het individueel niveau gaat. Voortgang en ontwikkeling zijn niet
per definitie gelijk aan vooruitgang. Op naar de volgende 30.000 jaar AI!
PS wel graag voor dezelfde prijs: "slechts"
10% verdere krimp van ons brein in de komende 30 millennia!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten