Grenzeloos begrensd

Deze week viel me iets op. Zowel op een winkelruit van een winkelketen, als op de ruiten van het fastfood “restaurant” zag ik een aankondiging van inmiddels al doorgevoerde gewijzigde openingstijden. Fastfood 4 dagen in de week 8:00 tot 2:00 uur, drie dagen 8:00 tot 4:00, winkel 7 dagen per week 9:00 tot 22:00 uur. Vierentwintig uurseconomie, als we echt willen emanciperen zijn openingsuren buiten kantoortijd nodig, maar 24 uur?! Voor wie?

Niet alleen is onze wereld de afgelopen 20 jaar onder meer door het worldwide-web kleiner en globaler geworden, met een dagelijks verminderende bio- en culturele diversiteit als een van de vele gevolgen. Ook - en dat is naar mijn mening positiever - zien we een versnelde adoptie van nieuwe zienswijzen en het sneller verwerpen van verworven “rechten” (die vaak verdedigd worden onder de geuzennaam traditie). Zo raakte zwarte piet uit de tijd, roken achterhaald (grenzeloosheid begrensd) en gingen winkels open op zondag (begrenzing begrensd) wat vanuit de Christelijke traditie tot voor kort not done was. In Noord Scandinavië was het bijvoorbeeld tot in de jaren vijftig verboden om de joik te zingen - de muziek van het nomadisch natuurvolk de Sami die in Noord Europa als rendierjagers leefden - omdat het als niet christelijk werd beschouwd. Tegenwoordig mag de toik overal gezongen worden, al leven er nog maar weinig Sami volgens de traditionele cultuur. Begrenzing begrensd geeft ... grenzeloosheid en daarmee schaalvergroting en nieuwe bedreiging van diversiteit...

Terug naar de snelle verandering in zienswijze met betrekking tot roken. Rond de eeuwwisseling was dit in gemeenschappelijke ruimtes nog geaccepteerd en slechts een paar jaar later absoluut “not done”. Ook schaars geklede vrouwen zijn in korte tijd verbannen van billboards en publieke reclamezuilen, ongeveer gelijktijdig met de opkomst van Me-too en een stroom van aanklachten tegen seksistisch grensoverschrijdend gedrag, doorgaans van mannen. Nu zien we dat grensoverschrijdende beelden op posters letterlijk van geslacht zijn gewisseld: bloot en “verleidelijk” mag nu nog slechts - zo lijkt het - mannelijk en metro/homoseksueel zijn. Stoppen met werken is ook in enkele decennia van 57,5 jaar naar 67 jaar opgehoogd. Ook de maatschappelijke zienswijze ten aanzien van spermadonoren is relatief snel veranderd; met DNA technieken is de vaderlijke lijn tegenwoordig te achterhalen, en blijken sommige mensen meer dan honderd halfbroers en zussen te hebben. Dat kan echt niet meer, een nieuw registratiesysteem is intussen verplicht. Dieselmotoren zijn ondertussen not done, zwarte Piet kan beslist niet meer, zeker niet door de ogen van de wereld buiten Nederland. Ook al zullen onze ouders het niet bedoeld hebben als discriminerend en verachtend naar mensen met een zwarte huidskleur, “ons” verleden is alles behalve schoon met betrekking tot racisme en de Pieten kunnen net zo goed een regenboog kleurtje of roetvlekken hebben. Een zeer recent voorbeeld van snelle verandering in zienswijze is het 100 km per uur rijden om de stikstofoxide crisis het hoofd te bieden, en het terugdringen van de vleesconsumptie.

Nogmaals, wat mij betreft is het positief dat op grond van nieuwe inzichten verworven “rechten” en “traditionele” vanzelfsprekendheden niet langer heilig zijn. Natuurlijk snap ik dat dit soms pijn doet, en tolerantie in overgangsfasen is dan ook gewenst. Zo is het ronduit vervelend als al je spaargeld in een diesel zit die je aan de straatstenen niet meer kwijt kan. Maar begrenzen is bittere noodzaak, de grens van wat onze aarde kan geven is al lang bereikt. We moeten en we kunnen, zo blijkt uit al deze voorbeelden! Één Lubach uitzending doet soms net zo veel goed als een jaar politiek geharrewar!

Verandering is nodig, en dat begint bij een nieuw bewustzijn. Daar ligt het eerste punt, smart technology drijft ons op tot een allesvernietigend tempo, 24 uur per dag, 7 dagen in de week. Het wordt hoogst tijd dat we ook hier ons druk gaan maken. Nu is techniek en AI iets dat we ons laten overkomen: “of we willen of niet, het wordt steeds belangrijker, we kunnen er niet om heen.” Is dat zo? Het punt is dat we sneller overgaan tot een massale mentaliteitsverandering, en dat is nodig ook. Verworven rechten inperken, hoewel begrenzing van begrenzing grenzeloos is en niet vanzelfsprekend goed. De discussie hierover is eindelijk op gang gekomen, met dank aan Greta!

Om met een vrij vertaalde Sami joik tekst (bron: Wikipedia) van zangeres Mari Boine te eindigen: “Luister, broeder. Luister, zuster. [...] Luister naar de stemmen van de oermoeders. Die vragen waarom de aarde vergiftigd en geconsumeerd is. Ze herinneren jullie eraan waar jullie vandaan komen. Ze willen jullie eraan herinneren, dat de aarde onze moeder is. Wanneer wij haar leven nemen, zullen wij tezamen met haar sterven”.

PS nog even en er is geen Sami cultuur meer om te zingen ....